Çocuklar da depresyona girebilir

Danışan: Kızım çok hırçın, çok öfkeli ve sık sık ağlıyor. Okula gitmek istemiyor. Geçen hafta da sınıf öğretmeni, kızımın davranışlarında, arkadaşlarıyla ilişkilerinde değişiklikler fark ettiğini söyledi, “Çok depresif gözüküyor” dedi. Ben de değişikliklerin farkındayım ama ergenlik diye düşünmüştüm, daha 13 yaşında, bu yaşta depresyon mu olur? Öğretmeniyle konuştuktan sonra çok şaşırdım, biraz da panik oldum.
Dr. Başak: Ergenlerin davranışlarında, duygu dünyalarında bu tip sıkıntılar sık sık gözlenir, bu gayet yaygın ve normaldir. Diğer yandan, ergenliğin yanında, kızınız gerçekten depresyonda da olabilir. Depresyon sadece yetişkinlere özgü bir hastalık değildir. Çocuklar ve ergenler de depresyona girebilirler.
Danışan: Bana, daha çok huysuzluk ve yaramazlık yapıyor gibi geliyor. Depresyon deyince aklıma durgunluk, mutsuzluk geliyor. Evdeyken depresif değil, daha çok hırçın, sürekli tartışma ve şikayet etme modunda.
Dr. Başak: Çocuklar ve yetişkinler depresyondayken farklı davranışlar sergileyebilirler. Depresyondaki çocuklar her zaman hüzünlü veya mutsuz gözükmeyebilir, bu nedenle depresif oldukları yetişkinlerin gözünden kaçabilir. Depresyonda bir yetişkin içine kapanırken, tükenmiş, halsiz görünürken, depresif bir çocuk daha hareketli olabilir, aksi, yaramaz, öfkeli davranabilir. İsterseniz size depresif çocukların ortak şikayetlerinden bahsedeyim, eğer birkaç tanesini oğlunuzda görüyorsanız, durumunu daha detaylı bir şekilde araştırmamız gerekir:

1- Sık sık hüzünlü olma durumu, ağlamaklı olmak veya ağlamak

2- Her zaman yaptığı aktivitelere ilgi kaybı veya daha önce zevk aldğı aktivitelerden zevk alamamak

3- Umutsuzluk

4- Düşük enerji

5- Israrlı bir şekilde devam eden can sıkıntısı

6- Sosyal izolasyon

7- Sınırlı iletişim

8- Düşük özgüven ve suçluluk hissi

9- Hassaslık, kızgınlık, çabuk öfkelenme

10- İlişkilerde problemler

11- Karın ağrısı, baş ağrısı gibi sık sık tekrarlayan fiziksel şikayetler

12- Okul devamsızlığı ve okulda düşük performans

13- Konsantrasyon problemleri

14- Uyku ve yemek yeme alışkanlıklarında önemli değişiklikler

15- Evden kaçmakla ilgili düşünceler, konuşmalar veya denemeler

16- Kendini öldürmek veya zarar vermekle ilgili düşünceler, konuşmalar veya denemeler

17- Arkadaşlarıyla daha az vakit geçrimek veya yalnız kalmayı tercih etmek

DİKKAT! İNTİHARA SÜRÜKLEYEBİLİR
Danışan: Evet bazıları var; çabuk öfkeleniyor, insanlarla sınırlı iletişimi var. Hemen odasına kaçıyor. Bu galiba sosyal izolasyonu da doğuruyor. Düşük özgüveni var ve çok umutsuz. Ben şimdiye kadar bunları ergenlik problemleri olarak düşünüyordum.
Dr. Başak: Haklısınız, ergenlik yıllarında olan gençler için bu tip sıkıntılar normaldir. Hayal kırıklıklıkları, arkadaş problemleri, sınavda başarısızlık gibi olaylar çocukları ve ergenleri bir süre mutsuz ve kızgın yapabilir. Ama bu tip duygular zamanla azalır ve ortadan kalkar. Eğer kızınızda olan bu sıkıntılar uzun süre devam ederse, yaşadığı sıkıntılı durum hiç değişmeden iki haftayı geçerse, haftalar, aylarca sürerse, depresyonda olma ihtimali üzerinde durulmalıdır.
Danışan: Kızım geçen seneden beri böyle. Acaba gerçekten depresyonda mı? Peki çocuklar neden depresyona girerler?
Dr. Başak: Birçok faktörün depresyona neden olabileceği biliniyor; bir yakınını kaybetmek, yakın bir arkadaşla aranın bozulması, hastalık, stres, ailevi problemler, aile içi şiddet, boşanma, okul problemleri... Anne-babası depresyonda olan bir çocuğun depresyona girme riski daha fazla. Ayrıca, yapılan araştırmalara göre, kızların ergenlik sırasında depresyona girme olasılığı daha fazla. Depresyon ciddiye alınmalı, çünkü intihara sürükleyen önemli bir risk faktörü.
Danışan: Bizim de aile problemlerimiz oldu ve benim de depresif dönemlerim olmuştur ama her aile problemi yaşayan çocuk depresyona mı giriyor?
Dr. Başak: Bazı çocuklar problemler karşısında kendilerini toparlayıp, olumsuz olaylarla daha kolay baş etme becerisine sahipken, bazı çocuklar bu tip olaylar karşısında depresyona girebilirler. Genetik yapı ve aile yatkınlığı da depresyonda rol oynar. Ayrıca, fiziksel bir hastalık geçiren, istismara uğrayan, ailesi bozulan, sürekli stres altında olan, bir kayıp yaşamış olan, dikkat, öğrenme bozukluğu veya kaygı bozukluğu olan çocukların depresyona girme riski daha fazladır.

HAFİFE ALMAYIN
Danışan: Ne yapmalıyız? Büyüdükçe kendi kendine geçmez mi?
Dr. Başak: Bunu beklemek riskli olur. Çoğu zaman yetişkinler gibi, çocuklar da kendi kendilerine depresyondan çıkamazlar veya anne-babaların sık sık uyardıkları gibi, hiçbir yardım almadan “kendilerine çekidüzen veremezler”. Diğer yandan, çocuklar genellikle tedaviye çabuk cevap verir. Çoğu çocuk, doğru tedavi sonucunda, bir-iki yıl içinde normale döner. Depresyon geçirmiş bir çocuğun tekrar depresyona girme olasılığı da vardır, bu nedenle aileler temkinli olmalıdır. Ayrıca, intihar düşünceleri ciddiye alınmalı ve dikkatlice araştırılmalıdır.
Danışan: Aman Allah korusun! Bir kere babasıyla kavga ettikten sonra böyle bir şey söyledi ama neyseki bir daha olmadı. Bana biraz dikkat çekmek için gibi geliyor.
Dr. Başak: Çocuğunuz kendini öldürmekten veya zarar vermekten bahsediyorsa, bunu her zaman çok ciddiye almalısınız ve bu konunun üzerinde durmalısınız. Maalesef, çocukların intihar konuşmaları bazı aileler tarafından önemsenmez ve “dikkat çekmek için” şeklinde algılanır. Bu çok büyük bir hata olabilir. Depresyon, profesyonel yardım almayı gerektiren gerçek bir hastalıktır ve hafife alınmamalıdır. Tedavi, çoğunlukla aile ve bireysel terapiyi gerektirir. Bazen ilaç alınması da önerilebilir. Eğer intihar düşünceleri yoğunsa, hastaneye yatırmak da gerekebilir.

Psikoterapi diyalogları gerçek kişilerin hikayeleri değildir, örnek oluşturmak amacıyla kurgulanmış hikayelerdir. İçeriği, psikoloji bilimine paralel olmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.