Bayram tatilinde uçak korkusu

Eşim bu zamana kadar hiç sesini çıkarmadı sağ olsun ama çocuklar artık isyan ediyor. Haklı olarak korkumu anlayamıyorlar.
Ben de bu sefer ailece bir yerlere gidelim, yeni bir şehir veya başka bir ülke görelim istedim, çok niyetlendim, uçak rezervasyonu yaptırdım ama yok, yapamayacağım, son anda yine vazgeçtim.
Daha çocuklara söyleyemedim. Düşüncesi bile korkutuyor.
Sakinleştirici al dediler ama onun da işe yarayacağını düşünmüyorum.
Zaten o tip ilaçları hiç sevmem, insanı sersem gibi yapıyor, öyle uçağa bineceğime hiç binmem daha iyi.
Kısacası ne yapacağımı bilmiyorum, çok çaresizim.

Dr. Başak: Uçak korkunuzu ilaç almadan yenebileceğinizi biliyor musunuz?

Danışan: Buna inanmak istiyorum ama çok zor geliyor. Bu yaşa kadar yenemedim bundan sonra nasıl yenerim bilemiyorum.
Uçak korkumu yakın arkadaşlarım ve ailem dışında kimseye belli etmedim, utanıyorum.
Arkadaşlar uzak ülkelere seyahatlere gittiklerinde veya beni iş için bir yere yollamaları gerektiğinde hep bir bahane uydurarak atlattım.
Artık kendimden vazgeçtim de çocuklara acıyorum. Kendi korkularım yüzünden onların hayatını kısıtlamak istemiyorum.
Ama bir yandan da kendimi o uçağın içinde düşündükçe kalbim çarpıyor, soğuk terler döküyorum.
Bu nasıl bir korkudur, geçer mi, bu konuda bana yardımcı olabilir misiniz?

Dr. Başak: Bir çok insanın elinde olmadığı halde devam eden, irrasyonel olduğunu bildiği halde üstesinden gelemediği korkuları veya fobileri vardır. Uçak korkusu da bunlardan biridir.
Bu konuyla ilgili literatüre göre, insanların yaklaşık yüzde 40’ı uçağa binmekten korkar. Bu korkunun şiddeti kişiden kişiye değişebilir...
Kimi uçağa binebilir ama her bindiğinde yoğun bir korku, kaygı veya stres gibi psikolojik sıkıntılara eşlik eden terleme, kalp çarpıntısı gibi fiziksel şikayetler yaşar.
Kimi ise sizin gibi, uçağa kesinlikle binemez. Uçağa binme fikri bile bahsettiğim psikolojik ve fiziksel şikayetlere neden olabilir.
Her türlü fobi üzerinde çok etkili olan Kognitif Terapi yöntemlerini uyguladığımızda, uçuş korkunuz ortadan kalkabilir.
Sizin uçak korkunuz nasıl ve kaç yaşlarında başladı, hatırlayabiliyor musunuz?

Danışan: Tam emin değilim ama yaklaşık 13 yaşlarında bir film seyretmiştim... Düşen bir uçakla ilgiliydi. Sanırım o filmden sonra başladı.

Dr. Başak: Uçak korkusu yaşayanların her birinin değişik hikayesi olabilir, bazıları neden korktuğunu hatırlayamaz bile.
Aslında bu çok da önemli değil.
Ortak olan bir nokta var ki uçaktan korkan kişiler, diğer tüm korkularda da olduğu gibi, kendilerini bir sonraki ‘korkunç’ sahne içinde hayal ederler.
Köpekten korkan kişi, örneğin, köpeğin kendisine saldırdığını hayal eder, karanlıktan korkan kişi, karanlığın içinden bir varlık çıkacakmış gibi hayal kurabilir. Bütün bu korkulara, aklımızda yarattığımız, gayet net resimler eşlik eder.
Sizin de aklınızda uçakla ilgili buna benzer resimler var mı?

Danışan: Evet, gözümün önüne gelen resim değil tam bir film.

Dr. Başak: Anlatır mısınız? Neler olacak gibi geliyor?

Danışan: Gökyüzündeyiz, bulutlar içindeyiz, saşağısı çok görünmüyor.
Uçağın içindeyiz ve birden bir gürültü kopuyor, insanlar çığlıklar atıyor ve düşmeye başlıyoruz.
Elimden hiç bir şey gelmiyor. Kimse bir şey yapamıyor, herkes panik içinde ağlıyor. Çok feci bir sahne.

Dr. Başak: Anlatırken ne hissetiniz?

Danışan: İçim bir fena oldu. Ağlamak hissi geldi. Hafif kalbim çarptı.
Uçak yolculuğu her aklıma geldiğinde, aynı görüntüler aklıma geliyor.
Biliyorum her dakika uçak düşmüyor, uçaklar daha güvenli ama elimde değil işte, korkumun önüne geçemiyorum.

Dr. Başak: Her ne kadar uçakların çok güvenli olduğunu duysanız da bu kadar şiddetli bir korku yaşarken bunu bilmek size hiç bir şey ifade etmeyebilir.
Hepimiz korktuğumuz şeylerle ilgili araştırmalar yaparız ama genellikle bulduğumuz, duyduğumuz gerçek bilgilere değil, korkumuzu destekleyecek ‘kanıtlara’ daha fazla inanırız.

Danışan: Günde yüzlerce uçağın kazasız belasız inip kalktığını bilmek korkumu azaltmıyor, bir türlü ikna olamıyorum. Peki nasıl geçecek bu korku?

Dr. Başak: Her şeyden önce artık uçaklardan kaçmak yok. Çünkü kaçınmak korkuyu besler!
Uçaktan kaçtıkça, aklınızda yarattığınız senaryolara inanırsınız ve onlar size daha gerçek gözükür.
Çünkü korktuğunuz şeyden kaçtıkça, senaryolarınızı test etme şansınız olmuyor.
Aldığınız her türlü aksiyon, attığınız her adım ise korkuyu geçirir.
Bu nedenle artık uçaklardan kaçmak yok. Ama merak etmeyin sizi bugün hemen uçağa bindirmeye zorlamayacağım.
Terapinin ilk aşamasında, uçaklarla ilgili bol bilgi toplamanızı isteyeceğim.
Örneğin, uçakların nasıl uçtuğu, kanatların ne işe yaradığı, iniş ve kalkışlarda neler olduğu ve bunun gibi konularda bilgi edinmek, korkunuzu hafifletecektir. Çünkü, bilinmeyen her durum insanda daha fazla korkuya neden olur.
Daha sonraki aşamalarda, terapinin yanında bazı davranışsal deneyler yapacağız.
Örneğin haftada en az bir kere havaalanına gitmenizi ve uçakların iniş ve kalkışlarını izlemenizi isteyebilirim, uçakların sesleri, görüntüleri, hareketlerine iyice aşina olmanız önemlidir.
Bunun yanında, uçağa binmeye hazır olana kadar, daha önce bahsettiğiniz zihinsel resimler üzerine çalışacağız ve yazdığınızı senaryoların gerçekliği üzerine konuşacağız. Böylelikle daha uçağa binmeden uçaklar hakkında epey hazırlıklı olacaksınız.
Uçağa ilk biniş tarihinizi beraber belirleyeceğiz ve hazır olduğunuza karar verene kadar bu konular üzerinde çalışacağız.
En son aşamada, ilk uçuşta yapmanız gerekenleri planlayacağız...
Oturma planı, yanınıza dikkat dağıtmak için almanız gerekenler, gevşeme teknikleri gibi konuların üzerinden geçeceğiz.
Özet olarak, korkuları yenmenin en doğru yöntemi, korktuğunuz şeyden kaçmak yerine, minik adımlarla, hazır oldukça üstüne gitmektir.
Eğer sistematik olarak bunu yapabilirseniz, korkunuz çok kısa bir zamanda ortadan kalkacaktır.

not: Psikoterapi diyalogları gerçek kişilerin hikayeleri değildir, örnek oluşturmak amacıyla kurgulanmış hikayelerdir. İçeriği, psikoloji bilimine paralel olmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir