Yenilikçi bir müzisyen: Ali Rıfat Çağatay

Onun bestelerinden oluşan bir CD’yi dinledim.

CD’nin adı: “Modern Zaman Klasiği”(1).

CD’nin yönetmeni Doç. Dr. Murat Salim Tokaç. CD’de Tokaç’ın tanbur taksimi de yer alıyor.

Kimdir Ali Rıfat Çağatay?

Babası piyade kaymakamı Hasan Rıfat Bey, annesi Ayşe Hanım’dır. Ali Rıfat Bey’in baba tarafı Leh asıllıdır. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bu konuda Yılmaz Öztuna 1867, İbnülemin Mahmut Kemâl ve Mustafa Rona 1869, Sadettin Nüzhet ise 1871 yılını vermektedir. Tahsili ve yetişmesi hakkında yeterli bilgi mevcut değilse de iyi bir musiki öğrenimi gördüğü anlaşılmaktadır. (...) Geleneklere bağlı, aynı zamanda yeniliğe de taraftar olduğu için bir yandan klasik okulun son ustalarını tanımaya çalışırken, diğer yandan da yeni bir anlayışa beste, semai, ilahi, durak, şarkı gibi formlarda eserler bestelemiştir. Suzidil, nihavend, dilkeş-hâverân makamlarındaki besteleri, bestekârlıktaki kudret ve maharetini gösterir. Musikimizde bir saz eseri formu olan ‘medhal’i de ilk kullanan odur.

Yeniliğe taraftar olması sebebiyle ‘çokseslilik’ üzerinde durmuş, bazı denemeler yapmıştır. Türk musikisiyle ilgili klasik çalışmaları yanında bu musikinin armonize edilmesi üzerinde ısrarla durmaktaydı. Kadıköy Şark Mûsikî Cemiyeti’nde yönettiği Türk musikisi konserlerinin bazılarında viyolonsel, kontrbas, flüt, piyano gibi Batı musikisi sazlarını da katarak Batılı anlamda orkestra yönetimi denemeleri yapmıştır.

Ali Rıfat Çağatay, hem klasik musikimize ait formları kullanarak hem de Batı müziği türlerinden esinlenerek besteler yapmıştır. Günümüze 56 kadar eseri ulaşmıştır. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan bunalımlı dönemlerde yaşamış bir Osmanlı aydını olan Ali Rıfat Çağatay eserlerinde Hâvî, Çenber, Muhammes gibi büyük usuller de kullanmıştır.

Sekiz bestesinin icrasının bulunduğu CD’eki parçaların başlığı “Nihavend Klasik Fasıl”. Peşrev ve saz semaisi tanburi Refik Fersan’a ait.

En çok bilinen ve çalınan besteleri; güftesi Nevres-i Cedîd’in “Zülfün görenlerin hep bahtı siyâh olurmuş” diğeri de Orhan Seyfi Orhon’un “Tereddüd”.

Bu parçayı ilk kez Münir Nurettin Selçuk’un sesinden dinlemiştim.

Çağatay’ın yaptığı yeniliklerin sonradan uygulandığını, özelikle saz heyetine yeni enstrümanlar katıldığını biliyoruz.

Nitelikli bir CD dinlemek isteyenlere tavsiye ediyorum.

İYİ BİR SES, İYİ BİR REPERTUVAR

 İSTANBUL Devlet Türk Müziği Araştırma ve Uygulama Topluluğu ses sanatçılarından Tûbâ Akyol, “Estin Efil Efil...”(2) CD’sinde Türk müziğinin 15 parçasını seslendiriyor.

CD, Murat Salim Tokaç’ın ney taksimi ile başlıyor. Ara taksimlerini tanburla Murat Salim Tokaç, kanunla Atillâ Akıntürk, kemençe ile Furkan Bilgi yapıyor.

CD broşüründe, şarkıların güfte yazarları, besteciler hakkında bilgi ve eserlerin güfteleri bulunuyor. 

***

 TÜRK müziğinin iyi bestecilerini, iyi seslerden, iyi sazlardan dinleyebileceğiniz iki CD.

(1) T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü – İstanbul Devlet Türk Müziği Araştırma ve Uygulama Topluluğu. Sanat Yönetmeni: Doç. Dr. Murat Salim Tokaç.

(2) Yenikapı Müzik