Ustaca örülmüş edebiyat metni

Bir haftadır yollardayım. Nerdeyse pilot brövesi alacağım...
Yolculukta okunan kitapların tür ve cinsi ayrı mıdır diye düşünürüm zaman zaman... En azından kimi kitapların özel anları vardır okumak için... Bir arkadaşım anlatmıştı, Zapatistaların lideri Subcomandante Marcos, Coşkun Aral’ın Haberci programında, seyahatlerde yanına mutlaka Don Quixote’yi aldığını söylemiş. Fazlasıyla anlaşılabilir bir durum.
Ben, gezilere çıktığımda birkaç polisiye ve macera kitabını yanına alanlardanım. Siz de muhakkak, seyahat için özel bir tür veya kitabı belirlemelisiniz...
Uzun süredir, evdeki koltuğumun yanında duran S.S.Van Dine’in ‘Kış Cinayeti’ kitabını valizime koydum. Yoğun seyahat döneminde okuduğum kitap yol yorgunluğunun önüne geçti.
Kitabı anlatmadan önce bir itirafta bulunayım: Uzun zaman sonra, yeni bir yazar kazandım. S.S. Van Dine’in bütün çevirilerini okuyacağım. Erol Üyepazarcı’nın sunuşunu okuduğunuzda siz de yazarın tiryakisi olacaksınız.
Bakın spotta ne yazıyor: “Polisiye romanın kuramcısı, parlak ama çekilmez ve küstah dedektif Philo Vance’in yaratıcısı Willard Huntington Wright, namı diğer S.S. Van Dine.”

SAKİN KASABADA KIŞ CİNAYETİ

SS Van Dine polisiye roman yazarları arasında en bilgili ve allame olanı ama Ernest Mandel gibi bazı eleştirmenlere göre bu allameliği, dedektifi Philo Vance’i çekilmez biri yapmıştır. Çünkü yazarımız zekidir ama kibirlidir ancak kültür seviyesi çok yüksek erbabının anlayacağı şakalar yapmayı sever ve kurgusu çok karmaşıktır. Bu düşüncelere karşı başka eleştirmenler yapıtlarında yeni bir problem çözme yöntemi geliştirmemesine karşın ‘katil kim’ türünün onun eserleriyle doruk noktasına ulaştığını söylerler.”
Kış Cinayeti’ni özetlemek gerekirse; malikânede yaşayan Carrington Rexon’un zümrütleri çalınır. Dedektif Philo Vance, hırsızı bulabilmek için malikâneye gelir ve kısa süreli bir soruşturma için oraya yerleşir. Herkesi izleyerek çözüme ulaşmaya çalışır. Ancak çözmesi gereken mesele sadece hırsızlık değildir. Bir yandan nefes nefese hırsızı ararken bir yandan da iki cinayetin failini arıyorsunuz, Vance ile birlikte.
Kahramanımız malikâneye geldiğinde görür ki, kasabanın kapalı yaşamında birbirinden farklı suçlar işlenmektedir ve herkesin çeşitli suçları vardır. Kasaba sakinlerinin tümü biraz tuhaftır.
Kasabanın içe kapalı hayatı, herkesi potansiyel katil yapmakta birinci etkendir. Yoğun yorucu bir kış, sürekli yağan kar... Kasabanın doktoru, kasabanın komiseri ve kasabanın yerli sakinleri de burada yaşamaktan mutsuz! Tek kelimeyle, ustaca örülmüş bir edebiyat metni.

ELEŞTİRMENDİ YAZAR OLDU

Kasabanın sıkıcı yaşamında sunulan atmosfer beni çok etkiledi. Polisiye romanlardaki özgün dedektif tipinin şart olduğuna inananlardanım. Çünkü, onun kişiliğini cinayeti çözmedeki prosedürünü öğrenirsem onunla birlikte çözüme katılırım. Bir taraftan dedektifin zaaflarını, marifetlerini, takıntılarını veya keskin akıl yürütmelerini takip eder diğer taraftan meseleyi nasıl çözdüğüne odaklanırım.
S.S Van Dine, eleştirmenlikten polisiye yazarlığına geçmiş bir yazar! Belki aradığı iyi polisiyeyi okuduklarında bulamayan her eleştirmenin sonu bu.
Kitabının sonuna da ilgi çekici bir ilave yapmış. Başlığı ‘Polisiye roman yazmanın 20 kuralı’. Bugün birçok maddenin dışına çıkılan örneklerine rastlasak da hatta bugünün polisiye yazarları için geçersiz maddeler olsa da sanırım bu bölüm hem yazarlara hem polisiye yazacaklara hem de meraklı okurlara fazlasıyla hitap edecek.
Kış Gecesi, etkileyici bir polisiye okumak isteyenlerin ilacı olacak. Dahası, polisiye romanın püf noktalarını öğreneceksiniz.

Van Dine’a göre polisiye roman yazmanın kurallarından seçmeler

* Okuyucu, cinayetin gizemini çözmek için dedektifle aynı fırsata sahip olmalıdır.
* Cinai bir romanda kesinlikle bir aşk hikâyesi yer almamalıdır.
* Polisiye romanda mutlaka bir dedektif olmalıdır ve dedektifin işi araştırma yapmak olmalıdır.
* Cinayet tamamen tabiat kanunlarına bağlı kalarak çözülmelidir.
* Gizli topluluklar, tarikatlar ya da mafya gibi gruplar cinai bir romanda yer almalıdır!

Doğan Hızlan’ın seçtikleri