Silahlar konuşunca enstrümanlar susar

Birinci Dünya Savaşı 28 Temmuz 1914’te başladı. Hemen bütün konserler iptal edildi.
İngiltere’de 15 Ağustos’ta Strauss’un Don Juan’ı iptal edildi. Onu izleyen günlerde Wagner icralarına da son verilmişti.
Müzikçiler, yazarlar savaş ortamında farklı düşüncelerini topluma ilettiler.
Aralarında Thomas Mann, F.T. Marinetti, Ernest Newman vardı. Savaşın başlamasından kısa süre sonra, hiçbir ideolojiye yaslanmadan birçok şarkı bestelendi.
Yapıtlar, yurt özlemini, askere gidenlerin arkalarında bıraktıklarını merak ettiklerini, barış özlemini müziğe getiriyordu.
Kimi eleştirmenlere göre, savaş müziğin yeniden doğmasını sağlayacaktı.
Hangi besteciler eserlerinde savaşın zulmünü, hüznünü, ölüm saçan atmosferini ölümsüzleştirdiler:
Max Reger, bir bestesini Alman ordusuna ithaf etti.
Elgar, Belçika Mukavemet’ini, Polonyalı kurbanları bestelerinde iletti.
Mascagni de savaş kahramanlarını besteledi.
Valentin Valentinov, Rus askerlerini ezgileriyle unutulmaz kıldı.
Ravel de vatan sevgisini bir oda müziği yapıtında seslendirdi.
Derginin bir sayfasında da “Onları hatırlayacağız” başlığı altında Birinci Dünya Savaşı’nda ölen bestecilerin adlarını öğreniyoruz:
Aladar Rado (1881-1914), Andre Devaere (1890-1914), William Denis Browne (1888-1915), Rudi Stephan (1887-1915), Willie B Manson (1896-1916), George Butterworth (1885-1916), Frederick Kelly (1881-1916), Fernand Halphen (1872-1917), Cecil Coles (1888-1918), Ernest Farrar (1885-1918).
Elgar’ın ünlü çello konçertosu için de bir Savaş Requiem’i tanımı yapılıyor.
Savaş alanında bir müzikçiler grubunu bir arada gösteren fotoğraf çok etkileyici.

***

SARAYBOSNA.
Tarih 28 Haziran 2014. Savaş çıkaran suikastın 100. yılı.
Viyana Filarmoni, Beethoven’ın Dokuzuncu Senfonisi’ni çalıyor.
Neşeye Övgü’yü!
Konser alanı Arşidük Franz Ferdinand ve eşi Sophie’nin vurulduğu yere 450 metre uzaklıkta. Onları 19 yaşında Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip öldürmüştü.
Konser yeni inşa edilen binada verildi.
Bütün Avrupa’dan, çeşitli ülkelerden dinleyiciler gelmişti ama Sırplar konseri boykot ettiler.
1992 yılındaki bir fotoğraf çoğumuzun belleğinde yer etmiştir.
Saraybosna Yaylılar Dörtlüsü’nden çellist Vedran Smailovic, çelik bir iskemle üzerinde, ölenlerin anısına, konser giysisiyle 26 gün Albinoni’nin Adagio’sunu çaldı.
1994 yılında da Zubin Mehta, Jose Carreras ve başka uluslararası önemde sanatçılar burada konserler verdi.
Bu yıl Aldeburg Festivali, Benjamin Britten’in barıştan yana Owen Wingrave operasıyla açıldı, opera Henry James’in bir öyküsü üzerine kurulmuştu.

***

MÜZİK savaşın acılarını anımsatıyor bize, bir daha tüfekler sussun enstrümanlar çalsın diye.
Yazıma An Elegy for War CD’sindeki parçalar eşlik etti.
Frank Bridges’in Oration’u, Ivor Gurney’in War Elegy’si ve A Gloucestershire Rhapsody’si.

(*) BBC Music, June 2014, s. 28