Reşad Ekrem Koçu benim tarih hocamdı

BEŞ ÜZERİNDEN DÖRT YILDIZ
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları
184 sayfa
18.50 TL

Erdem Yücel’in ‘Reşad Ekrem Koçu-Hayatı ve Eserleri’ kitabını okurken, öğrencilik anılarım canlandı. Yücel, gerçekten de onun kişiliğini, tarih eserleri içindeki yerini, gazete yazılarıyla tarihi nasıl geniş okur kitlesine sevdirdiğini anlaşılır bir dille bize aktarıyor.

Koçu’nun kitabının yazılış serüvenini anlatırken, bazı notları zamanında tutmadığı için üzüldüğünü belirtiyor. Benim daima cebimde bir akıl defterim vardır; ancak bugün genç kuşak elektronik kayıtla yetiniyor, onlar da bazen uçup gidiyor.

Vefa’dan sonra Pertevniyal’e geldi, orada hocam oldu Koçu. Ders anlatışında üslup; seven, bilen, kendini bir alana adayan insanların coşkusu vardı. Onun için de herkes kendini kaptırırdı.

Ahmed Refik’in büyük payı vardı

“Bence Reşad Ekrem Koçu sınırlı sayfalar içerisine sığdırılacak, tanıtılacak kişilerden değildir. Türk basınında dişiyle tırnağıyla haklı bir yer edinmiş, gün olmuş kendisinden söz ettirmiş; bazılarına göre romantik tarihçi, bazılarına göre de iyi bir araştırmacı ve gerçek bir yazardı.

Ahmed Refik, Reşad Ekrem’in tarihe olan sevgisini görmüş ve aynı zamanda başarılı bir öğrenci olmasından ötürü onu kürsüsüne asistan olarak almıştır. (...) Onun yanı sıra Ahmed Rasim’in İstanbul yazıları da Reşad Ekrem’i büyük ölçüde etkilemiş ve onun gelişiminde, kendine özgü bir tarihçi olmasında etkisi olmuştur.

Reşad Ekrem Koçu, öğretmenliğinin yanı sıra Son Posta, Cumhuriyet, Yeni Sabah, Milliyet, Hergün, Yeni Tanin ve Tercüman gibi gazetelerde tarihi konuları yazmış, aynı zamanda da köşe yazarlığı yapmıştır. O günlerdeki gazeteciliği, yeri geldikçe sohbetlerimiz sırasında bana anlatmaktan geri kalmazdı. Bu arada Cumhuriyet gazetesi yöneticilerinden Adnan Tahir’den sitayişle söz ederdi.”

Onun belki de en önemli eseri ‘İstanbul Ansiklopedisi’dir. Yücel, Türkiye’de ansiklopediler konusuna da değinmiş: “Osmanlı tarihini en ufak ayrıntısına kadar çok iyi bilen Reşad Ekrem Koçu, bilimsel içerikli yazılara önem vermemiş, daha önce de belirttiğim gibi topluma tarihi sevdirmeyi amaçlamıştı. Yalnızca İslam Ansiklopedisi’nin ‘Ali Paşa Hekimoğlu’ ve ‘Ali Paşa Sürmeli’ maddelerini yazmakla yetinmiştir. Reşad Ekrem Koçu belki de dâhiyane bir buluşla tarihin en büyük şehir tarihini içeren ilke imza atarak İstanbul Ansiklopedisi’ni yayımlamaya girişmiştir.”

‘İstanbul Ansiklopedisi’ nerede kaldı?

Bizde sultanların, siyaset adamlarının biyografileri pek yazılmamıştır, bilimsel bir anlayışla yazılanlar da üniversite sınırlarının dışına çıkmamıştır. Yücel’in kitabında okuyacağınız seçmeler, onun tarihi nasıl algıladığını, nasıl yorumladığını gösteren belgeler.

Bugünkü kuşak her şeyi çabuk öğrenmeyi istiyor. Bu açıdan da Koçu’nun kitapları bu anlayışı temsil ediyor. Bu kitapta alıntılar yapılan bazı kitapların adını vermeliyiz: ‘Tarihteki Güzel Kadınlar’, ‘Patrona Halil’, ‘Yeniçeriler’, ‘Âşık ve Şair Padişahlar’...

Yücel, Koçu’nun ölümünü ve ansiklopedinin durumunu şöyle özetliyor: “1905 yılında doğan Reşad Ekrem Koçu, 6 Temmuz 1975 tarihinde yaşamını yitirdi ve 9 Temmuz’da Göztepe Tütüncü Mehmed Efendi Camii’nden kaldırılan cenazesi Sahrayı Cedit Mezarlığı’ndaki aile kabristanında toprağa verildi. ‘İstanbul Ansiklopedisi’ de üstadın ölümüyle 11. cildin başlarında ‘Gökçınar Mehmed’ maddesinin yazıldığı 7076. sayfada kaldı.”

Tarihi birçok kişiye sevdiren, biyografi kitaplarıyla da unutulmayacak eserler bırakan Koçu’yu Erdem Yücel’in kitabından okuyunuz. Çok önemli bir işi başarmış Yücel...