Çağın en güzel gözlü maarif müfettişi

Hasan Áli Yücel adı, kurduğu Tercüme Bürosu, Doğu’dan-Batı’dan seçerek yayımladığı Milli Eğitim Klasikleri ile cumhuriyetin birkaç kuşağının bilgili, kültürlü, donanımlı bir kimlik kazanmasını sağlamıştır.

Çevirilerin başında, onun yazdığı girişten birçok cümle benim belleğimde yer etmiştir.

Hasan Áli Yücel, 1956 yılında Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Müşaviri olarak, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nı kurdu.

Yücel’i yakından tanımak isteyenler, onun Türk milli eğitimine, kültürüne yaptıklarını öğrenmek isteyenler, ayrıca kendi kitaplarını okumak isteyenlere kısa bir kaynakça sunuyorum. Ne yazık ki, bu kitapların bir bölümü, şu anda yeniden basılmayı bekliyor. Ben Türkiye İş Bankası’nın ya da İletişim Yayınları’nın ve Yapı Kredi Yayınları’nın yeni baskılarını yapacakları umudundayım.

* Geçtiğim Günlerden - Hasan Áli Yücel - İletişim Yayınları

* Edebiyat Tarihimizden - Hasan Áli Yücel - İletişim Yayınları

* Tanpınar’dan Hasan - Áli Yücel’e Mektuplar - Hazırlayan: Canan Yücel Eronat - Yapı Kredi Yayınları.

* Hasan - Áli Yücel ve Kültür Reformu - Mustafa Çıkar - Türkiye İş Bankası Yayınları.

Kitap kapaklarının bazılarında Hasan - Áli Yücel, bazılarında ise Hasan Áli Yücel diye yazılmış, biz de onlara göre farklı yazdık.

İş Kültür Yayınları, kuruluşunun 50. yılında, Hasan Áli Yücel Klasikler Dizisi başlığı altında yeni bir diziye başladı. Dizi kitaplarının ilk sayfasındaki yazısından bir bölümü, bilenlerin anımsamaları, bilmeyenlerin de öğrenmeleri için aldım, bu önsöz bütün Milli Eğitim Klasikleri’nin başında yer almıştı:

"Bu itibarla tercüme hareketini sistemli ve dikkatli bir surette idare etmek, Türk irfanının en önemli cephesini kuvvetlendirmek, onun genişlemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Türk münevverlerine şükranla duyguluyum.

Onların himmetleri ile beş sene içinde, hiç değilse, devlet eli ile yüz ciltlik, hususi teşebbüslerin gayreti ve gene devletin yardımı ile, onun dört beş misli fazla olmak üzere zengin bir tercüme kütüphanemiz olacaktır.

23 Haziran 1941, Maarif Vekili Hasan Áli Yücel."

HASAN ÁLİ YÜCEL KİMDİR?

Cumhuriyet devri yazarlarından, 17 Aralık 1897’de doğdu. 26 Şubat 1961’de İstanbul’da öldü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi. İzmir ve İstanbul’da edebiyat ve felsefe öğretmenliği, müfettişlik, genel müdürlük görevlerinde bulundu. İzmir milletvekili iken, sekiz yıla yakın Milli Eğitim Bakanlığı yaptı; 1956’da İş Bankası Kültür Yayınları’nı kurdu ve 1960’a kadar yönetti. Goethe, Bir Dehanın Romanı (1932), Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış (1932), Edebiyat Tarihimizden gibi incelemelerin yanı sıra, Dönen Ses (1933), Sizin İçin (çocuk şiirleri, 1938) Dinle Benden (1960) gibi şiir kitapları da kaleme almıştır. Ayrıca Hasan Áli Yücel’in çeşitli makale ve fıkraları kitaplaştırıldığı gibi, anıları da Geçtiğim Günlerden adıyla İletişim Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

İLK DÖRT KİTAP YAYINLANDI

Hasan Áli Yücel Klasikler Dizisi’nin ilk dört kitabı yayımlandı: 4 Dörtlükler - Ömer Hayyam - Çeviren: Sabahattin Eyüboğlu 4 Geceye Övgüler - Novalis - Almanca aslından çeviren: Ahmet Cemal 4 Bütün Masallar, Bütün Öyküler - Oscar Wilde - İngilizce aslından çevirenler: Roza Hakmen, Fatih Özgüven 4 Seçme Masallar - Hans Christian Andersen - Danca aslından çeviren: Murat Alpar

EYÜBOĞLU ÇEVİRİSİ HAYYAM

Türkçe’de, önemli ve değişik adlardan Hayyam çevirileri okudunuz. Eyüboğlu, bugünün okuruna daha yakın bir çeviri anlayışını benimsemiş. Hayyam’ı neden böyle çevirdiğini Önsöz 1’de açıklıyor. Pervasızca konuşan bir adamın, nasıl bunca ağdalı bir dil kullandığına şaşıyor. Abdülbáki Gölpınarlı’dan bu sorunun yanıtını alınca, yalın bir dille Türkçe’ye aktarıyor. Ayrıca önsözde, neden Doğu’dan çok Batı’da gerçek değerini bulduğunun da nedenini açıklıyor. Sanırım Hayyam’ı bir kez daha anlayacak ve seveceksiniz.

SEVGİLİNİN ÖLÜMÜNÜN ARDINDAN

Novalis’in, sevgilisi ve nişanlısı Sophie von Kühn’ün ölümünün ardından yazdığı Geceye Övgüler’i dilimize çeviren, Ahmet Cemal, kitabın başına bir önsöz de yazmış. Geceye Övgüler, Almanca aslıyla birlikte yayınlandı. Romantizm’in ateşleyici adı için, Ahmet Cemal şöyle diyor: "Novalis’in, "çünkü ruhumuz yokluk çekti" söylemiyle atıfta bulunduğu eksikliği kavrayabilmek için, Romantizme kültür tarihindeki yeri açısından bakmakta yarar var."

BİR ANLIK ZEVK İÇİN HEYKEL ERİTİLİR

Oscar Wilde’ın Bütün Masallar, Bütün Öyküler’i edebiyatla zekánın kesiştiği yerde yazdıklarını, yine o kadar zeka isteyen iyi çevirilerden okumanın tadını çıkarın. Mutlu Prens ve diğer masallar, bir edebiyat ustasının düşünme, duygu dünyamızın boyutlarını genişleten, olağanüstü lezzetteki ürünleri. Mensur Şiirler’i özellikle okumanızı salık veririm.

MASAL DEYİNCE ANDERSEN

Andersen’den seçme masallar küçükten büyüğe, herkesin okuduğu, türün klasiği, belki de kutsal kitabı. Masallar hepimizin imgelem gücünü artırır, gerçekle olağanüstü arasındaki bölgede yaşarlar. Aslından çevirince, okurken bir takım özellikleri fark edeceksiniz.

CAN YÜCEL’DEN BABASI HASAN ÁLİ YÜCEL’E ŞİİR

Hayatta Ben En Çok Babamı Sevdim

Hayatta ben en çok babamı sevdim.

Karaçalılar gibi yardanbitme bir çocuk

Çarpı bacaklarıyla - ha düştü, ha düşecek-

Nasıl koşarsa ardından bir devin,

O çapkın babamı ben öyle sevdim.

Bilmezdi ki oturduğumuz semti,

Geldi mi de gidici- hep, hepp acele işi!-

Çağın en güzel gözlü maarif müfettişi.

Atlastan bakardım nereye gitti,

Öyle öyle ezber ettim gurbeti.

Sevinçten uçardım hasta oldum mu,

40’ı geçerse ateş, çağ’rırlar İstanbul’a,

Bi helallaşmak ister elbet, diğ’mi, oğluyla!

Tifoyken başardım bu aşk oy’nunu,

Ohh, dedim, göğsüne gömdüm burnumu.

En son teftişine çıkana değin

Koştururken ardından o uçmaktaki devin,

Daha başka tür aşklar, geniş sevdalar için

Açıldı nefesim, fikrim, canevim.

Hayatta ben en çok babamı sevdim.

Can Yücel

DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ

Ali Ece12 Azize’ye On iki Ağıtİthaki

George SandHayatımın HikáyesiOğlak

Muhittin Birgen (haz. Zeki Arıkan)İttihat ve Terakki’de On SeneKitap

Peter AckroydHawksmoorYKY

Latif MutluUygarlığın Durak YerleriGoa