Bir keşif mekânı: Mısır Çarşısı

İstanbul’da yaşayan herkes bir kez olsun Mısır Çarşısı’ndan geçmiştir. Zaman içinde her semt gibi orası da değişti.

Mısır Çarşısı’nın yanındaki Tahmis Sokağı’na mutlaka uğrardım. Daha caddenin başında sizi kahve kokusu karşılar. Kurukahveci Mehmet Efendi’ye uğrar, zevkime göre kavrulmuş taze kahveyle Hollanda kakaosu alırdım. Baharatçılar, kuruyemişçiler oranın süsüydü.

Ö. Sıla Durhan ve Yekta Özgüven’in ‘Mısır Çarşısı’nı Düşünmek: Mekânsal Pratikler, Özneler, Gündelik Yaşam’ kitabını anılarım eşliğinde okudum.

‘İçindekiler’ bölümü bu konuda iyi hazırlanmış bir kitap olduğunu yeterince kanıtlamakta. İşlenen konulardan bazıları şöyle:

* Osmanlı Döneminde Çarşı Yapıları ve Düzeni

* Mısır Çarşısı’nın Yapım Tarihi ve Mimarları ile İlgili Tespitler

* Mısır Çarşısı ile İlgili Venedik Yerleşiminden Osmanlı’ya Uzanan İzler

* 17. ile 20. Yüzyıllar Arasında Mısır Çarşısı ve Yakın Çevresinin Değişim ve Dönüşümü

* Mısır Çarşısı’nın Mimari Özellikleri ve Çarşıda Gündelik Yaşam

* Mısır Çarşısı’nın Kapıları ve Bu Kapıların Yer Aldığı Cepheler

* Mısır Çarşısı Dükkânları

* Ezan Köşkü/Tellal Köşkü

* Mısır Çarşısı’nın Yakın Çevresi

* 20. Yüzyıldan Günümüze Mısır Çarşısı ve Yakın Çevresi

* Mısır Çarşısı’nın Söyledikleri

‘Önsöz’de Ö. Sıla Durhan, Mısır Çarşısı’nın kimliğini özetliyor:

“Mısır Çarşısı İstanbul’da Tarihi Yarımada’da, Eminönü’nde Yeni Cami’nin hemen yanında yer alan bir anıtsal yapı ve halen baharat satışı ile ticari faaliyetine devam eden bir tarihsel imge. Ancak, bu kadarı çarşıyı anlatmaya yetmiyor.

Öyleyse nedir Mısır Çarşısı? Birçok şeyin hepsi birden. Bir çarşı değil, birden fazla çarşı. Yüzyıllardır Yeni Cami Külliyesi’ni gözleyen bir arasta. Tek bir yapı değil, külliyenin parçası. Bir döneme ait değil, birbiri üzerine yığılmış birçok döneme ait. Bugün hâlâ yaşayan özgün bir baharat çarşısı olmasının yanı sıra modern hayatın izlerini de taşıyan bir tüketim mekânı. Birbirine karışmış çeşitli kokuları soluyarak; çeşitli lokum, şekerleme ve kurutulmuş meyveyi tadarak geçip gittiğimiz bir sokak. Uzak Doğu’dan getirilmiş türlü hediyelik eşyayı ilk kez görür gibi incelediğimiz bir pazar yeri. Kentin tam ortasında, kozmopolit kalabalığın en yoğun olduğu yerde bir kamusal alan. Nostalji arayışındakilerin uğrak yeri. Belleklerde çoklu çağrışımlar zinciri oluşturan bir keşif mekânı. İlk bakışta tuhaflık, uyumsuzluk ve karmaşıklık olarak algılanabilecek bir manzara veya her şeyin birbiriyle kaynaşıp özgün bir bütünde toplandığı bir sistem. Kısacası görme, işitme, dokunma, tatma ve koku alma yoluyla deneyimlediğimiz bir mekân Mısır Çarşısı...

Mısır Çarşısı, gerek İstanbul’un yüzyıllar boyu ekonomik, toplumsal ve kültürel merkezi olan Tarihi Yarımada’nın gerek Bizans döneminden beri İstanbul’un değişmez ticaret mekânı olan Eminönü’nün simgelerinden biridir. İstanbul’un tarihi, mimari ve kültürel mirasının bir parçası olan Mısır Çarşısı, kentlilerin yaşamlarında aidiyet kurduğu ve bağlandığı, toplumun her kesimini kapsayan kamusal bir mekândır. İnşa edildiği
17. yüzyıldan günümüze uzanan bir aralıkta baharat ya da aktarlar çarşısı olma işlevini kısmen korumuş, fiziksel olarak da ayakta kalmıştır.”

İstanbul’da tanınması gereken mekânlardan biri...

Mısır Çarşısı’nı Düşünmek: Mekânsal Pratikler, Özneler, Gündelik Yaşam
Ö. Sıla Durhan-Yekta Özgüven
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü