Otizmli bir çocuk erken tanı ve eğitimle yeniden doğabilir

Geçtiğimiz günlerde Tohum Otizm Vakfı, Teknosa ve Best FM iş birliği ile gerçekleşen projede Yasemin Şefik’in programında 8 Teknosa reklamı tek bir seferde yayınlandı. Ünlü radyocunun programının yayın akışını değiştiren bu uygulama dinleyicilerde şaşkınlık yarattı. Dinleyicilerin merakları, yine aynı programda, Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Betül Selcen Özer tarafından giderildi. Otizmin en önemli belirtilerinden birinin tekrar eden takıntılı davranışlar olduğunu açıklayan Özer, aynı spotun defalarca tekrarlanma nedeninin Otizm konusunda farkındalık yaratmak olduğunu ifade etti.

Otizm, daha önceki yazılarımda da ifade etmiş olduğum gibi, doğuştan gelen ve genellikle yaşamın ilk üç yılında fark edilen gelişimsel bir bozukluk. Bu bozukluğun görülme sıklığı büyük bir hızla artıyor. 1985 yılında her 2500 çocuktan birine Otizm tanısı konmuşken; 2001 yılında 250, 2013 yılında 88 çocuktan biri bu tanıyı almış bulunuyor. Günümüzde ise doğan her 68 çocuktan biri Otizmli olarak dünyaya geliyor. Otizmin erkek çocuklardaki yaygınlığı kızlara oranla dört kat daha yüksek. Dünyada son yıllarda şeker, kanser ve AİDS dâhil olmak üzere birçok hastalıktan daha fazla sayıda Otizm teşhisi konuluyor.

Otizm, sebebi henüz tam olarak belirlenememiş bir bozukluk. Diğer pek çok bozukluk gibi Otizmin de tek bir nedeni yok, muhtemelen birçok faktörün bir araya gelmesiyle oluşuyor. Otizmli bireylerin beyinleri farklı çalışıyor. Merkezi sinir sisteminde bir anormallik bulunduğu ve beyinde hücreler arasında mesaj taşıyan kimyasal iletilerde eksiklik ya da fazlalık olduğu; bu gelişimsel bozukluğun oluşumunda genetik nedenlerin yanı sıra çevresel nedenlerin de rol oynadığı düşünülüyor. 

Otizmin temel belirtileri arasında; başkalarıyla göz teması kurmamak, gözlerin bir yere takılıp kalması, ismi söylendiğinde bakmama, sözleri tekrarlamak, istediği şeyi parmağıyla işaret edememek, akranlarının oynadığı oyunlara ilgi göstermemek, sallanmak, çırpınmak, parmak üzerinde yürümek, dönen nesnelere karşı aşırı ilgi, takıntılı davranışlar gözlenmekte.

Otizmin günümüzde bilinen tek tedavisi yoğun ve sürekli özel eğitim. Erken tanı ve ardından gelecek haftada en az 20 saat özel eğitimle otizmli çocukların hayatlarında büyük fark yaratmak, onları sağlıklı gelişim gösteren akranları ile birlikte aynı okulda okuyacak seviyeye getirmek mümkün olabiliyor.

Türkiye’de Otizmin yaygınlık oranlarına ilişkin bir çalışma bulunmuyor. Milli Eğitim Bakanlığı’ndan alınan 2014 verilerine göre zorunlu eğitim çağındaki otizmli çocuk sayısı 16,837. Otizmli bireylere sunulan özel eğitim hizmetleri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından veriliyor; konu ile ilgili uygulama hükümleri “Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde yer alıyor. Otizmli bireyler Özel Eğitim İş Uygulama Merkezi’nde, özel eğitim sınıflarında ya da normal gelişim gösteren akranları ile birlikte kaynaştırma sınıflarında eğitim görüyorlar; özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden de destek eğitimleri alıyorlar.

Türkiye’deki özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin % 53.2’si özel otizmli bireylere hizmet vermekte. Bunun yanı sıra otizmli bireyler okul öncesi dönemde okul öncesi kurumlara zorunlu ve destek özel eğitim hizmetleri sağlanmasıyla başarılı bir şekilde kaynaştırılabiliyorlar.

Yasemin Şefik’in programının yanı sıra Best FM ve Tohum Otizm Vakfı İnstagram hesaplarından yapılan ortak canlı yayınla Otizme sosyal medyada da farkındalık yaratılmış bulunuyor. Zira erken teşhis için otizm belirtilerini bilmek, otizmin farkında olmak hayati önem taşıyor. Bilimsel araştırmalar erken tanı ve doğru bir yöntem ile yoğun olarak eğitim gören otizmli çocukların yaklaşık % 50’sinde otizm belirtilerinin kontrol altına alınabildiğini, gelişim sağlanabildiğini, hatta bazı otizmli çocukların ergenlik yaşına geldiklerinde yaşıtları ile aralarında hiçbir fark kalmadığını gösteriyor.

Otizmin en önemli belirtilerinden biri takıntılı-tekrarlayan davranışlar sergilemek. Sanırım, Tohum Otizm Vakfı, Teknosa ve Best FM iş birliği ile gerçekleşen proje kapsamında, yayın akışı değiştirilerek blok halinde tek seferde yayınlanan 8 Teknosa reklamı Otizm konusundaki farkındalığın artmasına katkı verdi.

Unutmayalım ki, Otizmli bir çocuk erken tanı ve eğitimle yeniden doğabilir…

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…