“İşe Katıl, Hayata Atıl!”

Merhabalar sevgili okurlar.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Garanti Bankası, engelli bireylerin sürdürülebilir istihdamına yönelik yeni bir proje başlatıyor. “İşe Katıl, Hayata Atıl!”olarak adlandırılan bu proje, Türkiye’de destekli istihdam modelinin geliştirilmesine yönelik bir çalışma.

Destekli istihdam, engelli bireylerin iş piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak becerileri edinmelerini, kendi özellik ve tercihlerine göre iş sahibi olmalarını sağlayan bir sistem. İlk olarak 1980'lerde Amerika Birleşik Devletleri'nde başlayan model, engellilerin sosyal bütünleşmesini arttıran önemli unsurlardan birisi olarak değerlendiriliyor. Sonraki yıllarda Avustralya, Yeni Zelanda ve İsveç, Norveç, İzlanda, Finlandiya, Almanya, İngiltere, Fransa, Çek Cumhuriyeti, Kuzey İrlanda, İrlanda, Portekiz, İspanya ve Hollanda gibi Avrupa ülkelerinde etkili biçimde kullanılmış bulunuyor. Sistemde, çalışmak isteyen herkes için bir imkân oluşturulması fikri esas kabul ediliyor. Bireyler, ihtiyaç duydukları desteği alarak, hem kendilerini geliştirmiş oluyorlar hem de bulundukları ortama uyum sağlıyorlar. ‘İnsanların sosyal uyumu temel hedeftir’ ilkesinden hareketle, bireylerin kişisel özellikleri dikkate alınıyor ve eğitimler buna göre planlanıp yürütülüyor. Destekli İstihdam Modeli ile engelli bireyler iş başında eğitim aldıklarında, paket beceriler yerine gerçekten ihtiyaç duyacakları becerileri ediniyorlar ve gereksiz bilgi yığınlarıyla oyalanmıyorlar. Aynı ortamda çalıştıkları diğer bireylerle paylaşımda bulunma ve daha fazla kaynaşma şansına sahip olabiliyorlar ve mesleğin gerektirdiği sosyal becerileri yaşayarak öğrenme fırsatı bulabiliyorlar.

Bu sistemin temel unsurunu ‘İş Koçları’ oluşturuyor. Uluslararası örneklerde; iş sahibi olma ve sürdürme konusunda sorun yaşayan engelli bireylerin belli bir mesleğe yerleşmesi, o meslekte başarılı olabilmesi, yükselebilmesi ya da gerektiğinde iş değişikliği yapabilmesi için gerekli destek, profesyonel iş koçları tarafından sağlanıyor. İş Koçları’nın Sorumlulukları:
- Engelli bireylerin özelliklerini, tercih ve ihtiyaçlarını belirlemek.
- Engelli bireye iş seçiminde yardımcı olmak.
- İşe başvuru ve yerleşmesinde engelli bireye rehberlik etmek.
- İş becerilerinin öğrenilmesini desteklemek.
- İşyerinde gerekli sosyal ve iletişim becerilerinin öğrenilmesini desteklemek.
- Engelli bireyin iş performansının takibini ve kaydını yapmak.
- Engelli bireye gerektiğinde iş değişikliği yapabilmesi için yardımcı olmak.

İş koçları; engelli bireylerin özelliklerine, tercih ve gereksinimlerine yönelik iş seçiminde yardımcı olmak, iş ortamlarına uygun çalışma davranışları kazandırmak, sosyal ortamın gerekliliklerini yerine getirmeleri için yardım etmek gibi konularda destekli istihdam modelinin uygulayıcısı oluyorlar. İşveren ve engelli çalışanların talepleri doğrultusunda isabetli kararların alınması ve uygulanması, iş koçlarının sorumluluğunda bulunuyor. Böylece, engelli bireylerin istihdam edilmesinde zaman ve emek israfının önüne geçilmesi hedefleniyor.

Engellilerin ‘işe katılmaları’, kendi yaşamlarının sorumluğunu almaları ve ‘hayata atılmaları’, engelli ailelerinin gelecekle ilgili kaygılarını da biraz olsun azaltıyor. Sosyal ortamda engelli yakınlarından dolayı olumsuz tutumlara maruz kalan aileler, iş koçlarının engelli bireylere desteğiyle, onların yapabildikleri şeyler de olduğunun farkına varıyorlar.

Destekli İstihdam Modeli; engellilerin sosyal uyumuna olumlu etkisi, bireysel gelişim ve mutlulukları üzerindeki yansımaları, sürekli ‘verilen’ bireyler olmaktan çıkıp maaşla çalışan ve ‘üreten’ bireyler haline gelmeleri bakımından olumlu sonuçlar ortaya koyuyor. Öte yandan, engelli bireylerin ödediği vergi, oluşturduğu artı değer ve sistem üzerindeki maliyetlerinin azalması sayesinde, Devlet’e de önemli katkılarda bulunulmuş oluyor.

Destekli İstihdam Modeli ile engelli çalışanlar, iş sahibi olma ve üretime katılmanın yanı sıra, sosyal ortamda ‘yeterlilikleri’yle yer alıyorlar ve toplumsal hayata katılıyorlar. Kendi yaşamının sorumluluğunu üstlenme konusunda ilerleyen bireyler, eksiklikten çok yeterliliklerinin ön planda olduğu sosyal ortamlarda kabul görüyorlar.

Ülkemizde yasal olarak, belirli sayıda personele sahip işverenin, işyerinde engelli birey istihdam etmesi zorunluluğu bulunuyor. Bu kapsamda destekli istihdam modeli işverenlere, iş koçları aracılığıyla, engelli çalışanların işyerinde bulunmasından ziyade ‘işe katılması’ konusunda destek sunuyor. Engelli bireylerin yeterlilikleri kapsamında üretimde yer almasının işverenler tarafından görülmesi, onlara yönelik tutumların değişmesi açısından da önem taşıyor.

“İşe Katıl, Hayata Atıl!” Projesi, 15 Ekim’de Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Garanti Bankası’nın müşterek yaptıkları bir toplantı ile tanıtıldı. Toplantıda konuşan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Ayşenur İslam ve Garanti Bankası Genel Müdürü Ergun Özen’in, bu proje ile ilgili olarak, hem çok heyecanlı hem de çok umutlu oldukları görülüyordu.

“İşe Katıl, Hayata Atıl!” Projesi, 5 ilde (Ankara, İstanbul, Sakarya, Gaziantep ve Samsun) pilot uygulama ile başlıyor. Bu proje kapsamında toplam 60 iş koçu yetiştirilecek. Ankara’da eğitimi tamamlanmış olan 15 iş koçu Proje’yi yürüten eğitim şirketi bünyesinde şimdiden çalışmaya başlamış bulunuyor. Pilot uygulama sonunda 300 engelli bireyin sürdürülebilir istihdamı sağlanmış olacak.

Proje’nin, engelli istihdamına yönelik hizmetlerin geliştirilmesi ve altyapısının belirlenmesi ile engelli bireylerin iş sahibi olabilmesine yönelik politikaların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması yönünde olumlu katkıları olması bekleniyor. Proje sonlandığında; kendi yaşamının sorumluluğunu alabilecek düzeyde gelişmiş ve sosyal uyumu kolaylaşmış engelli bireyler ve iş ortamında engellilerle bir arada olduktan sonra onları ‘çalışan ve yapabilen’ odaklı gören sağlıklı bireylerle karşılaşmaya başlayacağız.

Umarız, tıpkı Sayın Ayşenur İslam’ın da hedeflediği gibi, bu örnek Proje örnek bir programa dönüşür.

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…