“Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programı” ilk mezunlarını verdi

“Engellilik Araştırmaları” engellilik deneyiminin büyüme ve gelişmeyi, öğrenme sürecini, benlik gelişimini nasıl şekillendirdiğini; temel hak ve özgürlüklerin kullanımını nasıl etkilediğini irdeleyen yeni bir disiplinler arası bilim dalı.

Dünyada “engelli hakları hareketi” 1970’li yılların başlarında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere’de başladı. Engelli aktivistleri kendileri adına karar alma hakkını savunarak önemli bir toplumsal farkındalık yarattılar ve zamanla güçlendiler. “Engellilik Araştırmaları”, engelli hakları hareketinin akademik yönü olarak, 1970’li yılların sonlarında başladı ve disiplinler arası bir araştırma ve çalışma alanı olarak hızla Amerika ve Avrupa’ya yayıldı. 1980’li yıllardan itibaren İngiltere, ABD, Kanada, Avrupa ve Avustralya’daki üniversitelerde konu ile ilgili olarak çok sayıda yüksek lisans ve doktora programı oluşturuldu. 

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı’ nın 07.04.2015 tarihli kararıyla onaylanan “Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programı”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün Engellilik Araştırmaları Ana Bilim Dalı bünyesinde açıldı ve 2017-2018 öğretim yılından itibaren eğitime başladı. Program, insan hakları ekseninde engellilik ile ilgili temel verilerin ortaya konulmasını; engelliliğin sosyal, kültürel, politik ve ekonomik etkilerinin disiplinler arası olarak incelenmesini hedefliyor.  

Günümüzde bedensel farklılıklara sahip kişilere gereksinimlerine uygun toplumsal ve çevresel destek hizmetleri sağlanmasının temel insan hakkı olması bağlamında ele alınması, yani “hak temelli tutum,” öne çıkıyor. Tüm bu yaklaşımlar ülkelerin engellilik ile ilgili sosyal politikalarının oluşumunu etkiliyor. Ülkemizde 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’ un çıkmasının ardından geçen on yedi yılda engellilik alanında önemli kazanımlar elde edilmiş, teknolojik gelişmelerle birlikte günlük yaşamı kolaylaştıran uygulamalar artmış durumda. Ancak yine de konu ile ilgili sorunlar sona ermiş değil. Engellilikle ilgili konuların geniş ve bütünsel yaklaşımla ele alınması, yapılacak araştırmaların disiplinler arası olarak planlanması çözümlere ulaşmayı kolaylaştıracak. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün Engellilik Araştırmaları Ana Bilim Dalı bünyesindeki “Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programı” nı tamamlayan araştırmacıları bu bağlamda önemli görevler bekliyor. 

Program; tıp, hukuk, psikoloji, sosyoloji, ekonomi, enformatik, iletişim ve mimarlık alanındaki farklı bilim dallarından zorunlu ve seçmeli ders modülleri içeriyor. Engellilik konusunda faaliyetlerde bulunan kamu ve sivil toplum kuruluşlarından farklı sektör temsilcilerinin de katılımıyla oluşturulan seminer dersleriyle de destekleniyor.  

“Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programı” ilk mezunlarını bu yıl verdi.

10 Mayıs 2022 tarihinde gerçekleştirilen diploma törenine ben de davetliydim ve kısa bir konuşma yaptım. 
Mezun olan sekiz öğrenci, diplomalarını almadan önce, tezleri ile ilgili çok kısa bir sunum gerçekleştirdiler. Araştırmacıların adları ve tez konuları şöyle sıralanıyor: 

* Nilay Vardar: “Türkiye’de Yazılı Basında 3 Aralık Dünya Engelliler Günü Haberleri”   

* Tuğba Kaya: “Öğrenme Güçlüğüne İlişkin Eğitim ve Sağlık Hizmetlerinde Ebeveyn Deneyimleri Batarya Geliştirme Çalışması: Öğrenme Güçlüğüne İlişkin Ebeveyn Deneyim Bataryası (ÖGEDEB)” 

* Canan Çam Yücel: “İlkokul Kademesindeki Kaynaştırma Ortamında Eğitim Almakta Olan Görme Engelli Çocukların ve Süreçte Yer Alan Paydaşların Eğitim Uygulamalarına İlişkin Görüşlerinin Eğitim Hakkı Perspektifinden Değerlendirilmesi” 

* Oytun Khattab: “Engelli Öğrencilerin Yüksek Öğretim Süreçlerindeki Kolaylaştırıcı ve Engelleyici Unsurlar: İstanbul Üniversitesi Örneği” 

* İrem Damla Şimşek: “Görme Engelli Üniversite Öğrencilerinin İngilizce Materyalleri Kullanırken Karşılaştıkları Sorunlar” 

* Gülsüme Şenocak: “Sonradan Görme Engellilik Deneyimine Sahip Bireylerin Psikososyal Yaşam Süreçlerinin Ekolojik Yaklaşım Çerçevesinde İncelenmesi” 

* Ogün Şahin Karslı: “HIV/AIDS ile Yaşayan Bireylerin Maruz Kaldığı Sosyal Engellemeyi Azaltıcı Bir Girişim: HIV/AIDS'e Yönelik Mesleki Eğitim Programının İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Spor Bilimleri Fakültesinde Okuyan Öğrencilerin Tutumlarına Etkisi” 

* Didem Gürdoğan: “Özel İhtiyaç Sahibi (Hassas Grup, Kırılgan Grup) Mültecilerin Durumu: Çanakkale Örneğinde Kadın, Çocuk ve Engelli Göçmen Mülteci ve Sığınmacılar” 

İstanbul Üniversitesi Engelliler Uygulama ve Araştırma Merkezi Engellilik Çalışmaları’ nda Bilimsel Araştırmalar Bölümü kapsamında açılan Engellilik Araştırmaları Tezli Yüksek Lisans Programı, ilk günden beni çok heyecanlandırmıştı. Bu heyecanım diploma töreninde ikiye katlandı. Çiçeği burnundaki genç araştırmacılarımızın engellilikle ilgili kültürün değişmesine ve hak temelli yaklaşımın öne çıkmasına büyük katkı vereceklerine yürekten inanıyorum. Yolları açık, gelecekleri aydınlık olsun… 

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…