Elden kira ödenmesinin riskleri

Dört yıl boyunca aylık kira bedellerini elden ödeyen kiracı, WhatsApp yazışmalarına güvenmiş ama mahkeme yazışmaları delil olarak kabul etmemiş. Kiracı; hem evi tahliye etmek zorunda kalmış hem de 88 bin lira borçlu çıkmış. Geçenlerde okumuştum bu haberi (ntv.com.tr) Haberde; hukukçuların görüşüne de yer verilerek, ödenen kira bedellerinin delillendirilmesinde ‘banka dekontunun’ önemi de vurgulanmış.

ZORUNLULUK VAR

Banka dekontu önemli olmanın ötesinde ‘zorunlu da aslında. Zorunluluk vergi mevzuatından geliyor. (268 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği) Aylık 500 lira üstü konut kira geliri elde eden mülk sahiplerinin, banka veya PTT kanalıyla tahsilat yapması 2008’den bugüne zorunlu. (500 lira altı konut kirası pek kalmadığından, ‘tüm konut kiralarının bankadan ödenmesi zorunludur da diyebiliriz.)  İşyeri kiralarının ise alt limit olmaksızın tümünün banka/PTT kanalıyla ödenmesi zorunlu. 2017 Temmuz’dan itibaren ise; haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarında da tutara bakılmaksızın kira geliri elde edenlerin kiraya ilişkin tahsilatlarını banka veya PTT tarafından düzenlenmiş belgelerle tevsik etmesi zorunlu hale getirildi. (298 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği) Bankadan yapılmayan kira tahsilatları için, zorunluluklara uymayanlara her bir işlem için bu işleme konu tutarın yüzde 5’i tutarında özel usulsüzlük cezası öngörülüyor.

NEDEN ELDEN ÖDER?

Kira gelirini beyan etmek istemeyen, kayıtdışı kalmak isteyen ev sahibi tabii ki elden kira tahsilatı yapmak ister. Ancak bu işten kiracının hiçbir kazancı yok hatta zararı bile oluyor, ihtilaf halinde ödediği kira bedelini belgelendiremiyor, ispatlayamıyor. Dolayısıyla elden kira bedeli ödemek istemeyen kiracılar, mülk sahiplerine bankadan ödenme zorunluluğunu hatırlatmalı. Böylece daha sonra çıkabilecek olası ihtilaflarda, banka dekontlarını kira bedellerinin ödendiğinin delili olarak sunabilir.

GELİR BEYANINDA KRİTERLER

2023’te elde edilecek konut kira gelirlerinin yıllık toplam tutarı 21 bin lirayı aşmıyorsa, zaten yasal olarak bu gelirlerin Maliye’ye beyanı gerekmiyor. Elde edilen gelir üzerinden vergi ödemek gerekmiyor. Yıllık 21 bin lirayı aşan konut kira gelirlerinin ertesi yıl (2024) mart ayında beyan edilmesi gerekecek. (Geçtiğimiz Mart ayında istisna tutarı 9 bin 500 lira olarak uygulandı.) 21 bin liralık sınırı aşıp konut kira gelirini beyan edecek mülk sahipleri, 21 bin liralık istisna tutarını kira gelirlerinden yine düşebilecek, daha az vergi ödeyebilecek.

İşyeri kira gelirlerinde beyan sınırı ise 2023 yılı gelirleri için yıllık (brüt) 150 bin lira. (Geçen yıl mart ayında bu sınır 70 bin lira idi.) Vergi kesintisi zorunluluğu olmayanlarca kiralanan işyerlerinde (Basit usuldeki bir mükellefe kiraya verilen işyerleri gibi...) beyanname verme sınırı 8 bin 400 lira.

KAYIT DIŞINA CEZA BEYANNAME VERENE AVANTAJ

- Beyanname vermeyen mülk sahipleri bazı vergi avantajlarından yararlanamıyor. Konut kira gelirini beyan eden mülk sahipleri 21 bin liralık istisnadan yararlanabilirken, Maliye’nin incelemesi sonrası cezalı vergi ödeyecek (beyanname verecek) mülk sahipleri istisnadan yararlanamıyor Kira geliri elde edip beyanname verecek mülk sahipleri, yasal giderlerini de (götürü gider veya gerçek gider) gelirlerinden düşebiliyor. Beyannamede ‘istisna’ ve ‘gider’ dışında ‘indirimler’ satırına yazılan tutarlar da ilaveten kira gelirinden düşülebiliyor. İndirimler satırına; özel okul masrafları, özel hastane masrafları, özel (sağlık ve hayat) sigorta masrafları da belirlenmiş kriterler çerçevesinde yazılabiliyor. Dolayısıyla beyanname veren mülk sahiplerine tanınan avantajlarla kira geliri elde edenlerin daha az vergi ödemesi de sağlanmış oluyor. Beyannamelerine yazdıkları gelirlerinden daha çok giderleri olan mülk sahiplerinin ise vergi ödeme yükümlülükleri tamamen ortadan kalkmış oluyor.