'Ben yapınca alışverişi zaten alıyorum satış fişi'

Başbakan Turgut Özal, Maliye Bakanı Ahmet Kurtcebe Alptemoçin’di. 1984 yılının kasım ve aralık aylarında Resmi Gazete’ de 3065 ve 3100 sayılı iki yasa peşi peşine yayımlandı. Birisi ‘Katma Değer Vergisi (KDV) Kanunu’, diğeri ‘KDV Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları (Yazarkasa) Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun’.

İKİ YENİ YASA

Öteden beri yürüyen ticari hayatı, satıcı-müşteri alışveriş ilişkisini kökten değiştirecek iki yeni yasa... Satıcılar artık hemen her türlü alışverişte, mal ve hizmet fiyatının üzerine KDV bedeli de ekleyecekti. Tüketiciler alışverişleri karşılığında satıcılardan yazarkasa fişi alacaklardı... Peki alışverişin şeklini kökten değiştiren bu yenilikler işletmelere ve vatandaşa nasıl anlatılacaktı? Kamu spotu yayınlandı siyah beyaz TRT ekranlarında... Geçtiğimiz hafta toprağa verilen sevilen sanatçı Ayşegül Atik, oynadığı skeçte “Ben yapınca alışverişi, zaten alıyorum satış fişi” dedi. Rahmetli Özay Gönlüm de bir başka skeçte “Her kişi bitirince alışverişi, mutlaka almalı bu fişi” dedi. Tekerleme gibi herkesin diline yerleşti bu sözler... Ayşegül Atik ve Özay Gönlüm sempatik kişilikleri ve maharetli oyunculuklarıyla yeni alışverişin şeklini milyonlarca vatandaşa kısa sürede eğlenceli bir şekilde anlattılar.

VERGİ CEZASI

1984’de Resmi Gazete’de yayımlanan bu (3065 ve 3100 sayılı) yasalar halen de yürürlükte... Ve vergi mevzuatına göre alışveriş fişi kesilmediğinde vergi cezası kesilmesi de söz konusu... Belki birçok kişi bilmiyor olabilir ama yalnız bu satış fişini kesmeyen işletmeler için değil, alışveriş sırasında fişini almayan vatandaşlar için de yasada ceza öngörülüyor... Önce fiş kesmek zorunda olan işletmelerden bahsedelim... Hemen her türlü alışverişte; satıcıların, müşterilerine fiş-fatura vb. belge verme zorunluluğu var... Tüketiciler alışveriş yaptığında; yazar kasa fişi kesilmek zorunda... (1.400 TL üstü alışverişlerde fiş yerine ancak fatura kesilebiliyor. VUK Md. 232) İşletmeci olarak herhangi bir ürün tedarik edildiğinde de, yine fatura vb. belge verilmek zorunda... Kurala uymamanın cezası ise: düzenlenmeyen her bir belge için (özel usulsüzlük cezası) 350 lira. Fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu ve serbest meslek makbuzu vermeyenlere ve almayanlara (son tüketiciler dışındakiler) her bir belge türü için 350 liradan az olmamak üzere belgede yazılması gereken tutarın yüzde 10’u oranında ‘özel usulsüzlük cezası’ kesiliyor. Kesilecek özel usulsüzlük cezası, yıllık olarak 180 bin lirayı geçemiyor. (Vergi Usul Kanunu-VUK-Md 353) Fiş almayan tüketiciler için yasada öngörülen ceza miktarı ise 70 lira.

ZARFLAR NOSTALJİ OLDU

Seksenli yılların kamu spotlarında aynı zamanda “siz de vergi iadesinden faydalanın” deniliyordu vatandaşa. Yani; fiş kesildiğinde bir yandan devletin kasasına nakit vergi girerken, vatandaş da topladığı fişleri tutarın bir kısmını (Yüzde 4-8 oranında) vergi iadesi olarak nakden alıyordu. İade almak için vergi iade zarflarına fişte yer alan bilgilerin yazılıp işverene teslim edilmesi de gerekiyordu. Ancak vergi iadesi uygulaması 2007 yılında kalktı. Yerine ise; fiş toplamaya gerek kalmaksızın her bir çalışana (çalışmayan eşi ve çocuk sayısına göre) her ay net maaşına ilaveten ödenen Asgari Geçim İndirimi (AGİ) uygulaması geldi. Vergi iade zarfları vatandaş açısından da, işvereni açısından da ekstra kırtasiye yükü getiriyordu. Ve kayıtdışını azaltmaya yönelik katkısı da tartışılırdı... Çünkü vergi iadesi zarflarında yazılı olan fişlerin bir kısmının başkalarının alışverişlerine ait olduğuna dair bulgulara incelemelerde sıkça rastlanıyordu... Evet, fiş toplamak suretiyle vergi iadesi uygulamasının ortadan kalkması kırtasiye yükünü de kaldırdı, vergi iade zarflarına gerçekte yapılmamış bir başkasına ait belgenin yazılması imkanını da kaldırdı. Ancak fiş kesmeye gönüllü olmayan satıcının müşteri tarafından zorlanması imkanı da vergi iadesiyle birlikte kalkmış oldu.

KREDİ KARTINA BONUS

Kayıtdışı ile mücadele için müşterilerin yine satıcıları fiş kesmeye zorlaması gerekir. Kredi kartlarıyla yapılan alışverişlerin teşvikiyle bu sağlanabilir. Bankaların kredi kartlarıyla yapılan alışverişlere hediye puan-bonus vermesi gibi, Maliye’de kredi kartlarıyla yapılan alışverişler için vatandaşa ekstra puan-bonus imkanı sağlayabilir. Birkaç kez bu yönde Maliye’nin hazırlık yaptığına dair basında haberler de yer aldı. Ama sonuçlanan bir çalışma olmadı. Kredi kartıyla yapılan alışverişlerin tümü Maliye’nin bilgi sistemine elektronik olarak otomatik aktığından, kredi kartıyla yapılan alışverişlerde kayıt dışı satış ihtimali de kendiliğinden ortadan kalkıyor.