Ünal Aysal’ın Iğdır’daki tesisi neden zararda?

Garanti Anadolu Sohbetleri’nin 88. buluşması nedeniyle Ermenistan, Azerbaycan (Nahcivan)ve İran ile sınır komşusu olan Iğdır ve çevresini tanıma fırsatını buldum.
Ekonomist Profesör Dr. Kenan Mortan’a göre, Demirel vaktinde, benzersiz bir mikro klimaya sahip Iğdır Ovası’na GAP kadar önem vermiş.
Bir süre sonra rafa kaldırılan sulama projeleri geliştirmiş.
Başta pamuk olmak üzere çeşitli ürünleri yetiştirmeye yani tarıma pek elverişli olan Iğdır Ovası ne yazık günümüzde potansiyelinin çok altında ürün veriyor.
Bugün Iğdır’da kime sorarsanız “tarımda durum iç açıcı değil, hayvancılık can çekişiyor” diyor.
1990’lı yıllarda 700 bin küçükbaş hayvanın sayısı bugün 350 bine kadar düşmüş.
Meyve bahçeleri “odun” olmuş.
Sabahın erken saatlerinde, sokak arası küçük bir çay ocağında sohbet ettiğim Iğdırlılar arasında güzelim kayısı bahçelerini satıp kamyon alanlara rastladım.
Sorduğunuzda şimdi bin pişman.
Iğdırlıların tarımdan, meyve bahçelerinden vazgeçmelerinin bir nedeni olarak bir dönem furya haline dönüşen “mazot kaçaklığı” gösteriliyor.
Vali Ahmet Pek’in de değindiği “mazot kaçaklığı” artık eskisi gibi olmasa da yine yapılıyor.
Şimdi daha çok gündemde olan lojistik.
2 bin 500 TIR’ın olduğu şehrin gerçekleştirmiş olduğu 106 milyon dolarlık ihracat bunların sayesinde.
Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı Nafiz Karadere’nin açılışını yaptığı Anadolu Sohbetleri’nde Galatasaray Başkanı Ünal Aysal’ın Iğdır’daki yatırımı da konuşuldu.
Aysal, vaktinde Aras Tekstil’e ait olan tesislerde 2007 yılında Unit Biyoteknoloji A.Ş’yi kurmuştu.
En son olan hatırladığım kadarıyla geçtiğimiz mayıs ayında Şişli Belediye Başkanı Sarıgül ile birlikte Iğdır’daki tesislerini ziyaret etmişti.
15 milyonluk dolarlık bir yatırıma kayısı, domates gibi ürünleri işlemek üzere hayata geçen fabrikanın 2012’de zarar ettiğini öğrendik.
Tesisi inceleyen Profesör Mortan’a göre, Unit’in etkin çalışmamasının 2 nedeni var.
-Iğdır Ovası’nda tarımsal üretim değinmiş olduğum gibi çok geriledi. Bir sanayi tesisini çalıştıracak tarımsal üretim yok.
-Iğdırlı üretici sözleşmeli ekime yatkın değil. Zira Unit’in sözleşme yaptığı üretici sözünde durmayarak ürününü piyasaya satmış.
Doğu’ya yatırımı daha çok bir “sosyal sorumluluk” projesi olarak gören Ünal Aysal’ın bu yatırımla ilgili ne yapacağı merak konusu.

Eğitim ortalama 5.9 yıl milli gelir 6 bin lira

GARANTİ Anadolu Sohbetleri’nin önemi şundan:
Hem bir ili her türlü potansiyeliyle mercek altına alıyor, hem yol gösteriyor.
Iğdır’a baktığımızda Ağrı, Kars, Ardahan ile Türkiye’nin en az gelişmiş iki bölgesinden birinde yer alıyor.
Kişi başı milli gelir 6 bin lira civarında yani Türkiye ortalamasının yarısı.
Sanayinin ekonomideki payı yüzde 12.6.
Türkiye ortalaması ise yüzde 26.4.
İşsizlik de yüzde 20.3 ile yine Türkiye ortalamasının üzerinde.
Az gelişmişliğin eğitimle ilgisini en güzel ortaya koyan illerimizden biri Iğdır.
Ortalama eğitim 5.9 yıl ki bu oran kızlarda 4.5 yıla düşüyor.
İran, Ermenistan ve Azerbaycan ile komşu olduğu halde ilk iki ülkeyle sınır kapılarının kapalı olması nedeniyle sınır ticaretinden yeterince yararlanmıyor.
Iğdır’da nüfusun neredeyse yüzde 60’ını teşkil eden Azeriler, Ermenistan sınır kapısının açılmasına karşı.
Bunu bizzat sohbetlerde duydum.
Garanti Sohbetleri’nde tarımı yeniden canlandırmak için “kooperatifçiliğin” önemi üzerinde duruldu.
Bu alanda bir efsane olan Tire Süt Kooperatif Başkanı Mahmut Eskiyörük’ü dinledik.
Ağrı Dağı, dördüncü kez restorasyondan geçen İshak Paşa Sarayı Iğdır’ın turizmdeki başlıca kozları.