Süpürgeci Han’daki son asker

Aksaray’daki yarım asırlık Süpürgeci Han'da artık tek süpürgeci var. Son süpürgeci Halis Kılıç süpürgenin gözden düşmesini mermer ve seramiğin yaygınlaşmasına bağlıyor.

Aksaray'dan Beyazıt'a doğru çıkarken sağ koldaki Hasanpaşa Hanı'nın diğer adı, Süpürgeciler Hanı. Fatih Sultan Mehmet zamanından kalma olduğu söylenen binanın üç cephesi dükkanlarla kaplı bir avlu caddeye bakıyor.

On yıl önce buradaki 13 dükkan, haftada yaklaşık 3-4 bin süpürge satıyordu. Günümüzde, handa sadece tek bir süpürge dükkanı var. Diğer dükkanlar divan örtüleri, seccade gibi ya Ruslara yönelik toptan ya Romenlere yönelik perakende eşyalar satıyorlar.

Girişte sol köşedeki bu tek dükkanda haftada yaklaşık 500 süpürge satılıyor. Sahibi Halis Kılıç baba mesleğini sürdürüyor. 1974'ten bu yana burada. Dükkanın alt kısmı süpürgelerin depolandığı geniş bir mahzen gibi.

Seramik çıktı mertlik bozuldu

Süpürgeciliğin son on yılda hızla erimesinin nedenini Kılıç, seramik ve mermer yapıların çokluğuna bağlıyor. Tahtayı ve taşı seven süpürge artık yaşamını daha çok yoksul semtlerde fayansın, mermerin girmediği bölgelerde sürdürüyor. Tahtakale, Rami'de olmak üzere İstanbul'da sadece 11 toptancı süpürgeci bulunuyor. Süpürge fiyatları 700 bin lira 1.5 milyon arası değişiyor.

Süpürge en çok temmuz, ağustos aylarında satılıyor. Yazlıklar kapanıp geri dönüşün başladığı eylül ayında süpürgeye olan rağbet yeniden artıyor.

Kimi zaman pazarlarda Balıkesir, Niksar köylerinden gelme bazı süpürgelere rastlanıyor. Bunlar daha ucuz; 600-700 bin lira civarında. Köyden gelen süpürgeler, göğüs kısmındaki üç dikişten tanınıyor; kentte yapılanlar beş dikişli. Dikiş sayısının artması süpürgenin kalitesinin yükselmesi demek!

Edirne'de süpürge borsası

Süpürge otu tarlada mısır gibi yetişiyor. En çok yetiştiği yerler Edirne, Kırlareli. Adapazarı. Adapazarı malları esmer. Kırklareli ve Edirne'ninki beyaz.

Edirne'de 50 yıldır faal durumda bir Süpürge Borsası var. Haftanın belli günleri sabah 11'e kadar sürüyor. Fırınlanıp kurutulan otlar, kükürtleniyor, bembeyaz oluyor. Daha sonra borsada açık arttırmada satılıyor. İmalatçılar gelip otu borsadan satın alıyor. Şu anda Adapazarı'ndaki çoğu imalatçının kapandığını belirtelim.

Daha sonra bu ottan süpürgeler yaptırılıyor. İnce telli otlardan el süpürgesi, kalınlarından saplı süpürge yapılıyor. Kalitesine göre süpürge üçe ayrılıyor. En kötü kalitede olanlar, ihaleyle toptan satılanlar. Örneğin Devlet Malzeme Ofisi, ihaleyle alıp okullara temizlik malzemesi olarak veriyor. Tabii, Tekel, hastaneler, İETT gibi büyük kuruluşlar da bu süpürgeleri tercih ediyor.

İkinci ve birinci kalitedeki süpürgeler, evlerde kullanılıyor. Kılıç, en iyi cinsini yaşlı hanımların, yaşlı bekçi ve kapıcıların, yani süpürgeden anlayanların gelip aldığını söylüyor!

Çeşit çeşit süpürge

l Çalı süpürgesi: Toz kaldırmıyor, sağlık için çok kötü. İnce telli olduğu için her yere girebiliyor.

l Gelin süpürgesi: Küçücük olan bu süpürgenin orta kısmına aynı konuyor. Göğüs kısmının etrafına, dikiş yerlerinden kırmızı kurdela geçiriliyor. Çeyizlerde eskiden bulunan bu süpürge artık pek az talep görüyor.

l Baklavacı süpürgesi: Bunlara soba önü süpürgesi de deniyor. Telleri yağda yanmadığı için baklavacılar tarafından kullanıyor. Tepsinin üzerine yağı dengeli bir şekilde dağıtabiliyor.