Medeniyetlerin beşiği: Batman

16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Türkiye’nin 72. ili olan Batman, Sason, Gercüş, Hasankeyf, Kozluk, Beşiri ve il merkezi olmak üzere altı ilçeden oluşmuş. Tarihinin Anadolu’daki diğer yerleşim yerlerine göre daha eski olduğu Batman, Medler, Lesepkoslar, Partlar, Romalılar, Sasani ve Bizans gibi medeniyetlerin üzerinde hüküm sürdüğü bir coğrafyada bulunması sebebiyle de çok önemli eserlere sahip.

Batman’da gezilecek yerler;

Hasankeyf

1981 yılında bütünüyle sit alanı ilan edilerek koruma altına alındıktan sonra GAP projesi kapsamında bulunan Ilısı Barajı’nın altında kalacak olan Hasankeyf’in zamanında yerleşim yeri olduğu kabul ediliyor. Zaman zaman mesken olarak da kullanılan mağaralar, insanların çok eski çağlarda buralara yerleştiklerini gösteriyor.

Hasankeyf Kalesi’nin kurulması, M.S. 4’üncü yüzyıla dayanıyor. Diyarbakır çevresini ele geçiren Bizans İmparatoru Konstantinos, bölgeyi korumak amacıyla iki sınır kalesi inşa ettirmiş. Bu iki kaleden birisi Hasankeyf Kalesi. M.S. 639 yılında Emeviler tarafından fethedilen Hasankeyf, sonrasında; Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler, Artuklular, Eyyubiler ve Osmanlılar’ın hakimiyetinde kalmış. En parlak dönemini de Artuklular zamanında yaşamış. Merkezde bu dönemden kalan pek çok tarihi eser bulabilirsiniz.

Malabadi Köprüsü

Batman Silvan yolu üzerinde bulunan köprü Türkiye’nin önemli mimari yapılarından. Türküye konu olmuş Malabadi Köprüsü’nün Artukoğulları Beyliği dönemine ait olduğu ve Artuk'un torunlarından Timurtaş Bin-i İlgazi tarafından 1147 yılında yaptırıldığı söyleniyor.

Ancak Evliya Çelebi ‘Seyahatname’sinde köprünün Abbasiler döneminde Abbasi hanedanına mensup zengin bir tüccar tarafından hayrat için yapıldığını aktarmış. Mostar Köprüsü’nün ikizi olarak kabul edilen köprü, dünyadaki taş köprüler arasında kemeri en geniş olanı. Köprü üzerinde nişlerin içerisinde, insan, hayvan, güneş motifleri bulunuyor.

Memikan Köprüsü

Batman ili Beşiri ilçesine bağlı Yazıhan (Mezrik) köyünün Gedikli mezrası sınırları içerisinde yer alıyor. Garzan Ovası ile batısında bulunan dağlık bölgeyi birbirine bağlamak amacıyla inşa edilmiş.

Gözden KaçmasınHasankeyf'te 11 bin 500 yıllık yerleşim yeri bulunduHaberi görüntüle

İnşa tarihi hakkında kesin bir bilgi olmamakla beraber, yörede bulunan Hasankeyf, Malabadi ve Cizre'deki taş köprülerle kıyaslandığı zaman büyük bir benzerlik gösterdiği anlaşılmıyor. Günümüzde beş adet ayak kalıntısı bulunuyor ve ayak kalıntılarından üçünde üst kısmında tünel tarzında geçiş amaçlı yapılmış yan yana iki adet yuvarlak kemerli, beşik tonozlu geçiş yolları var. Geçiş yolları günümüzde birbirinden bağımsız ve yıkılmış.

Zeynel Bey Türbesi

Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın saltanat yıllarında
şehit düşen oğlu Zeynel Bey için yaptırdığı bilinen türbenin ne zaman yapıldığı bilinmese de Zeynel Bey’in Akkoyunlular ile Osmanlılar arasında geçen Otlukbeli Savaşı’nda (1473) şehit düştüğü biliniyor.

Zeynel Bey Türbesi plan, mimari ve süslemeleriyle Anadolu'daki türbe ve kümbetler arasında tek örneği. Silindirik bir kaide üzerinde yükselen türbenin gövdesi dıştan daire, içten sekizgen planlı. Altında mezar odası bulunan yapının zeminden 4,50 metre yüksekliğe kadar olan kısmı taş, üzeri tuğlayla örülmüş.

Hızır Bey Camii

Batman Kozluk ilçesinde yer alan bu cami, Kozluk ilçesinin en büyük camisi olma özelliğine sahip. 1512 yılında Sason ve Hezo (Kozluk) Beyi Ebubekir Roşkinin oğlu Hızır Bey tarafından yaptırıldığı mevcut kitabesinde ifade ediliyor.

Mor Kiryakus Manastırı

Beşiri ilçesinin Ayrancı Köyünde bulunuyor. Bu manastır 365 odalı Hristiyanlara ait en eski yapı. M.S. 457 yılında inşa edilmiş. Yaklaşık 2500 metrekare alan üzerine inşa edilen Mor Kiryakus Manastırı, dehlizlerle yeraltına uzanan bir yer altı katıyla birlikte 3 katlı bir yapı.

Dıştan dikdörtgen planlı, içtende geniş iki kare planlı kapalı bir avlu ve bu avlunun etrafında kemerli payendelerin gerisinde odalar yer alıyor. Büyük bir bölümü yıkık durumda olan Mor Kiryakus Manastırı’nın, ibadethane, medrese ve inziva yerinden oluşan bir külliye olduğu anlaşılıyor. 100 kiloluk çanı ve çok sayıda el yazması kitap, İnciller ve değerli eserler, Midyat'taki Mor Gabriel Manastırı’nda koruma altına alınmış.

Türkiye'deki en güzel 5 kültür mirası

Bozikan Kalesi

Sason ilçesinin 25 kilometre kuzeyinde bulunan Kaleyolu (Bozikân) köyünde bulunuyor.

Gözden KaçmasınAnadolu’da tarihin başladığı şehir BATMANHaberi görüntüle

Bizans dönemine ait olan bu kale de diğer kaleler gibi 4. yüzyıl yapılarından olup, doğudan batıya ulaşımı sağlayan ipek yolunun bu bölgesindeki kontrolünü sağlayan bir görev üstlendiği söyleniyor.

Hallan Çemi Höyüğü

Batman ve Dicle Nehri'nin bir ayağını oluşturan Sason Çayı'nın batı tarafında yer alan Hallan Çemi Tepesi, 5 hektar genişliğinde bir arazi üzerinde konumlanan 4 metre derinliğinde çok katmanlı bir höyük.

Hallan Çemi, Akeramik (Çanak Çömleksiz) Neolitik Dönemin oldukça başına, insanların ilk defa köylerde yerleşmeye başladığı zamana tarihlenir. 10.000 yıllık bir geçmişi var. Burada yapılan arkeolojik kazılardan elde edilen buluntular, insanların ilk defa tarımla uğraştığı ve yabani tohum ekerek mercimek ve bezelye elde ettikleri anlaşılmış.

Fotoğraflar: Alamy, byethost9 , aktuelarkeoloji , zaytung.