Kapadokya'nın incisi: Göreme

Göreme’yi dolaşırken insanın içine yerleşen şaşırtıcı sevincin nedeni benzersiz bir doğa önünde olduğunu sezmek fakat bunun ne olduğunu henüz çözmemiş olmaktır. Göreme’yi -yine benzersiz bir doğa parçası olan- Uçhisar’dan kıvrıla kıvrıla inen yolda görmelisiniz ilk önce. Aşağıda bir yerde dünyada benzeri olmayan bir kasaba göreceksiniz: Sivri sivri ‘dam’ları, kayadan oyma evleri ve kayalık bir kaosun içindeki benzerlikleriyle Göreme peyzajı büyüleyicidir. Zaten panoramik bir bakış için mola verirsiniz ama bunu mümkünse birkaç kez yapın.

Sonra bir yolunu bulun bu baktığınız yerlerden yürüyerek Göreme’ye doğru inin. Bu yürüyüş sizi Vasıl Deresi’ne götürür ve doğanın kucağına bırakır. Kulağınızı işgal eden bütün seslerin dışına çıktığınızı hayretle göreceksiniz.

Yürüyüş yapmak yerine Uçhisar yönünden gelip doğrudan Göreme’ye inenler kasabaya girer girmez koca koca binaların büyüklüğündeki peribacalarını görecekler. Bunların bazısı kilise olarak oyulmuştur, Aziz Hieron şapeli gibi. Bazıları da evdir, Hieron’un karşısındaki bir iki ev örneğin. “Nasılsa benzerleri çoktur” demeyin, durun gözden geçirin. Yürüyün, toprak yoldan aşağılara doğru inin. Çünkü buradaki kiliseler müze programında yer alanlar dışındadır ve Durmuş Kadir’in bağındaki kilisenin dünyada tek olduğunu unutmayın. Neyi tektir, yapı düzeni. Gidince anlarsınız.

Göreme’nin ortasında Roma Çağı’na ait bir kaya mezarı görülür, bu da Göreme’nin tarihsel bakımdan bu bölgenin hem çok eski hem de kalabalık bir yer olduğunu gösterir. Bunu Zemi Deresi’ndeki, Açık Hava Müzesi’ndeki ve Kılıçlar Vadisi’ndeki yerleşimleri de göz önüne alarak rahatça söyleyebiliriz. Göreme Kapadokya’nın incisidir, midyenin kapanıp da tam ortasında özenle koruduğu mücevher gibidir.

MANASTIR YAŞAMININ ODAĞI

Göreme’de akşam vaktinde ortalık karardıktan sonra Uçhisar yönüne bakarak bir akşam geçirmenizi özellikle öğütlerim: Çünkü Uçhisar yukarıda ışıklar içinde uçan bir uzay gemisi gibi gözünüzü alacaktır. Bu yanılsamayı, Uçhisar’ın alt tarafındaki vadilerin karanlığı yaratır.

Göreme çukurda olduğu için bütün kaya oluşumları devasa. Çünkü erozyon doğayı aşındırdıkça kaya oluşumlarının ‘uçları’ değil, gövdeleri açığa çıkmış. Bu da Göreme’nin eşsiz kasaba dokusunun nedeni.

Göreme Açık Hava Müzesi dünyada görebileceğiniz en benzersiz kilise resimlerinin merkezidir. Tarihseverler için, buradaki iki kiliseyi özellikle incelemeniz gerektiğini söyleyebilirim: Tokalı ve Karanlık Kiliseler. Tokalı Kilise’yi bu bölgenin en yüksek sanatsal unsurlarını barındıran karma yapı olarak görürüm, buna ise inci gibi işlenmiş ama karma sanatsal özellikler içermeyen Karanlık Kilise eşlik eder. Bütün kilise bezeme sanatını bu iki kilisedeki unsurlarla açıklamak mümkün.

Göreme’de Zemi Deresi’nde yapacağınız yürüyüşlerde doğanın şaka yapar gibi, Yunan çağı fallus maketlerini andıran, en az 50’şer metrelik dikitler oluşturduğunu görürsünüz. Bu da Göreme’deki peribacası oluşumlarının farklarına işaret eder.

Göreme bölgesi toplam olarak çok çeşitli, çok eski yapıların bileşkesi. Bunlar, en eski çağlardan başlayarak 19’uncu yüzyıla kadar oyula oyula şimdiki halini almış. Buradaki tarih, yontma taş çağından bu yana üst üste binen katmanlar halinde açıklanır. Kaya oyukları erken çağlarda kaya mezar, sonraki çağlarda keşiş hücresi, daha sonraki çağlarda ev ve kilise olarak çeşitlenmiş. Bu bölgedeki kiliselerin çokluğu manastır yaşamının odağı olmasından gelir. Bu bilinmezse adım başı kilise yapmanın mantığı anlaşılmaz. Buradaki kiliseler birer okul dersliği gibi düşünülmelidir.

BETONARME GÖZDEN DÜŞTÜ

Göreme’de bölgenin önemine uygun olarak son yıllarda çok önemli değişiklikler oldu. Burada eski yapılar restore edildi; tarihsel ve doğal özelliklerin altını çizer gibi butik oteller ortaya çıkarıldı. Böyle bir gelişme, doğal yapıyı bozmadan, betonlaştırmadan çok görkemli, güzel ve alternatif konaklama mekânları yaratılmasını sağladı. Denebilir ki bölgedeki en heyecan verici gelişme butik otel inşaatlarıdır. Kapadokya turizminin anlamını tepeden tırnağa değiştiren bu durum, bölgenin tarihsel dokusunu hızla bozan betonarme yapılaşmayı yok etmese bile gözden düşürdü.

Göreme’de olduğu kadar Uçhisar’daki ve Ürgüp’ün Esbelli Mahallesi’ndeki butik oteller bu yeni turizm anlayışının simgeleri. Bölgede son on yılda gelişen bu konaklama modeli, pansiyonculuktan ve ‘çok yataklı otelcilik’ten farklı olarak, bireysel yaşantıları öne çıkaran, ev gibi, bölgeye özgü özellikleriyle tanımlanmış otellerde konaklama modelidir.

Göreme’de güneş batmadan veya sabah erken saatlerde yapacağınız yürüyüşler Avanos yönüne doğru olsun; oradan Güllüdere’ye girin ve doğanın kucağında kaybolun. Unutmayın: Orada kayboldukça kendi içinizdeki bir şeylerle karşılaşacaksınız.

Her yolculuk içe doğru da yapılır çünkü.

1 MİLYONU GEÇTİ

Kültür ve Türizm Bakanlığı’nın verilerine göre, son 10 gün rakamları hariç, Nevşehir’deki Göreme Açık Hava Müzesi’ni ziyaret edenleri sayısı 2014’te 1 milyon 6 bin. Geçen bu sayı 977 bin 143, 2012’de ise 959 bin 966’ydı.