Yasemin Fatih Amato
Gözde Yener Birman
Orkun Ün
Zeynep Bilgehan / zbilgehan@hurriyet.com.tr | Fotoğraflar: İlber Ortaylı, Alamy,
İlber Hoca’nın seyir defteri... Türkiye'nin keşfedilmemiş yerlerini açıkladı
Prof. İlber Ortaylı’yı tarihçi olarak biliyoruz ama o aynı zamanda hem bir rehber hem de 50 yıldır gezen bir seyyah. Seyahatleri sırasında onu en çok etkileyen, ‘eski dünya’nın şehirleri. Floransa, Roma, Kahire... Türkiye’nin dağlarının ve dağlara kurulmuş antik kentlerin keşfedilmeyi hak ettiğini düşünüyor.
Hocam, ne sıklıkla seyahat edersiniz?
Ben hep seyahate çıkarım! Eskiden uzun seferlere çıkar, 10-15 gün kalırdım. Tabi şu sıralar bu pek mümkün değil. Örneğin beni en etkileyen yerler Roma ve Floransa.
Ben hep seyahate çıkarım! Eskiden uzun seferlere çıkar, 10-15 gün kalırdım. Tabi şu sıralar bu pek mümkün değil. Örneğin beni en etkileyen yerler Roma ve Floransa.
Peki Türkiye’de mutlaka görülmesi gereken yerler nereler?
Aslında Türkiye’de görülmesi gereken yerleri hepimiz biliyoruz. Burası çok geniş bir coğrafya. Eskiden dağlar, ‘görülmesi gereken yerler’ hesabının içine dahil değildi ama artık gençler bu işe çok meraklı.
Aslında Türkiye’de görülmesi gereken yerleri hepimiz biliyoruz. Burası çok geniş bir coğrafya. Eskiden dağlar, ‘görülmesi gereken yerler’ hesabının içine dahil değildi ama artık gençler bu işe çok meraklı.
Bu da yeni ufuklar açıyor, çünkü burası geç jeolojik oluşumlu bir ülke. Gerçi keşif işinin çok sistematik yapıldığı kanısında değilim. Bana kalırsa bilimsel geziler ve tetkikler çok az. Meraklı gençler bu işi amatörce yapıyor.
Fethiye yöresi İtalya gibidir
Türkiye’nin keşfedilmemiş bölgeleri nereler?
Türkiye’de keşfedilmemiş bölge çok. Antik medeniyetlerin içinde dağ kültürü ve yerleşmeleri çok yüksek yer tutuyor. Mesela Urartular dağlı yerleşme sayılır. Nemrut Dağı’nın tepesinde bir kült merkezi var. Sonra daha ilginci antik dağ şehirleri var. Bütün Antalya bölgesi ve Fethiye yöresi dağ şehirleriyle dolu.
Türkiye’de keşfedilmemiş bölge çok. Antik medeniyetlerin içinde dağ kültürü ve yerleşmeleri çok yüksek yer tutuyor. Mesela Urartular dağlı yerleşme sayılır. Nemrut Dağı’nın tepesinde bir kült merkezi var. Sonra daha ilginci antik dağ şehirleri var. Bütün Antalya bölgesi ve Fethiye yöresi dağ şehirleriyle dolu.
Osmanlı’nın ‘Hamid’ ve ‘Teke’ dediği, eski kültürlerin ‘Pisidia’, ‘Likya’ diye isimler koyduğu bu yerler Karya’ya kadar gidiyor. Bunlar için başka türlü bir ilgi duymak lazım. Üstelik buralarda yaz-kış her adımda görecek şey vardır.
Peki buraları nasıl gezmeli?
Nereyi gezerseniz gezin, mutlaka rehber kitap okuyacaksınız. Özellikle İngilizcede muhtelif kitaplar var. Örneğin ‘Blue Guide’ gibi sıkı ve tasvirli anlatımı olanlar... Bu kitapların çoğu keyifle değil ama merakla okunacak eserler. Türkiye üzerine yazılmış çok edebi mahiyette kitaplar da var. Daha eğlencelileri de...
Nereyi gezerseniz gezin, mutlaka rehber kitap okuyacaksınız. Özellikle İngilizcede muhtelif kitaplar var. Örneğin ‘Blue Guide’ gibi sıkı ve tasvirli anlatımı olanlar... Bu kitapların çoğu keyifle değil ama merakla okunacak eserler. Türkiye üzerine yazılmış çok edebi mahiyette kitaplar da var. Daha eğlencelileri de...
Soranlara bir şehrin nasıl gezileceği üzerine tavsiyeleri neye göre veriyorsunuz?
Kronolojiyi ya da devirleri göz önüne alıyorum. Örneğin İstanbul’da ‘Müze göster’ dersen, seni önce Topkapı Sarayı Müzesi’ne göndermem. Önce Türk ve İslam Eserleri Müzesi’ni görürsün. Mamafih Türkiye tarihine ilişkin Türkiye müzelerinin, tarih akışı ve eşzamanlama açısından ustaca düzenlendiğini söylemek mümkün değil.
Kronolojiyi ya da devirleri göz önüne alıyorum. Örneğin İstanbul’da ‘Müze göster’ dersen, seni önce Topkapı Sarayı Müzesi’ne göndermem. Önce Türk ve İslam Eserleri Müzesi’ni görürsün. Mamafih Türkiye tarihine ilişkin Türkiye müzelerinin, tarih akışı ve eşzamanlama açısından ustaca düzenlendiğini söylemek mümkün değil.
Ülkemizde pandemi öncesi Balkan ülkeleri çok revaçtaydı. Siz oraları nasıl buluyorsunuz?
- Balkanlar’a insanlar dedesinin ve ninesinin memleketi diye gitmek zorunda ve gider. Aslında Balkanlar Avrupa’nın en ilginç bölgesi değil ama şu anda turistik bir dinlenme yeri. Peki yapıları turizme uygun mu? Bence değil. Türkiye bu işi öğrendi, bunlar öğrenmedi.
- Balkanlar’a insanlar dedesinin ve ninesinin memleketi diye gitmek zorunda ve gider. Aslında Balkanlar Avrupa’nın en ilginç bölgesi değil ama şu anda turistik bir dinlenme yeri. Peki yapıları turizme uygun mu? Bence değil. Türkiye bu işi öğrendi, bunlar öğrenmedi.
Ama hocam, turistikleşince de bakirliği kalmıyor.
- Bakir yeri keşfetmek her zaman iyidir, ilginçtir. Tabiatla iç içe gezersin. Keşfedilmiş yerler artık sıkar. Bir de bakımsızsa çekilmez.
- Bakir yeri keşfetmek her zaman iyidir, ilginçtir. Tabiatla iç içe gezersin. Keşfedilmiş yerler artık sıkar. Bir de bakımsızsa çekilmez.
Daha önce ziyaret ettiğiniz halde ikinci gidişinizde etkilendiğiniz bir yer var mı?
Öyle çok yer var. Örneğin Sagalassos... Bir de sonradan kazı yapılan Termessos antik kenti var. Ben ilk gittiğimde bakirdi. 15 yaşında tırmanarak çıktığımız o dağ şehirlerinin, belki de genç olduğumuz için verdiği mistik ve mitolojik bir havası vardı. Arkeoloğun girdiği yerin tadı kaçıyor.
Öyle çok yer var. Örneğin Sagalassos... Bir de sonradan kazı yapılan Termessos antik kenti var. Ben ilk gittiğimde bakirdi. 15 yaşında tırmanarak çıktığımız o dağ şehirlerinin, belki de genç olduğumuz için verdiği mistik ve mitolojik bir havası vardı. Arkeoloğun girdiği yerin tadı kaçıyor.
Müzekart bir imtiyaz
Siz hep Doğu kentlerini de görmek gerektiğini söylüyorsunuz. Oralara ilgi az mı?
-Ben 1967’de Ceraş’a gittiğimde Türk görmek mümkün değildi. Ceraş Filistin-Ürdün sınırları arasında bir antik kent. Kim gider oralara? Sadece mahalli Araplar bir yerden bir yere giderken bakıyordu. Şimdi oralar popüler. Suriye’deki Palmira’ya da mesela geçerken bakarsın. Hoştur, insana duygu verir. Ancak savaşta mahvoldu. Avrupalı kaçakçı şirketleri de fırsattan istifade etti. Keşke kaçırılan eserler müzelere gitse, bari yerini bilirsin.
-Ben 1967’de Ceraş’a gittiğimde Türk görmek mümkün değildi. Ceraş Filistin-Ürdün sınırları arasında bir antik kent. Kim gider oralara? Sadece mahalli Araplar bir yerden bir yere giderken bakıyordu. Şimdi oralar popüler. Suriye’deki Palmira’ya da mesela geçerken bakarsın. Hoştur, insana duygu verir. Ancak savaşta mahvoldu. Avrupalı kaçakçı şirketleri de fırsattan istifade etti. Keşke kaçırılan eserler müzelere gitse, bari yerini bilirsin.
Bazıları müzelerde paralı olarak sergileniyor...
Özel müzeye parayla girilir. Bizdeki müzeler, Avrupa’daki örneklerine kıyasla ucuz. Örneğin Kültür Bakanlığı’nın çıkardığı Müzekart uygulaması iyi. Onu talebeler için neredeyse bedavaya indirmişler. “Müzeye giremiyoruz” diye şikâyet etmeyin, bu bir imtiyazdır.
Özel müzeye parayla girilir. Bizdeki müzeler, Avrupa’daki örneklerine kıyasla ucuz. Örneğin Kültür Bakanlığı’nın çıkardığı Müzekart uygulaması iyi. Onu talebeler için neredeyse bedavaya indirmişler. “Müzeye giremiyoruz” diye şikâyet etmeyin, bu bir imtiyazdır.
Bazı ukala müşteriler tezgâhları işgal ediyor ve öbürüne sıra gelmiyor. Bu aile terbiyesiyle alakalıdır. İcabında programa çok katılmasan bile mümkün mertebe sabote etmeden insanların zevkine uyacaksın.
VENEDİK
"Venedik, Napoli, İstanbul ve Kahire’yi yaşamamış insanların aydınlanması zordur. Çok derin, çok bilgili, çarpıcı olabilirler ama insan sıcaklıkları olmaz çünkü bu şehirler size yaşamı ve ölümü, görkemi ve sefaleti aynı anda sunuyor."
"Venedik, Napoli, İstanbul ve Kahire’yi yaşamamış insanların aydınlanması zordur. Çok derin, çok bilgili, çarpıcı olabilirler ama insan sıcaklıkları olmaz çünkü bu şehirler size yaşamı ve ölümü, görkemi ve sefaleti aynı anda sunuyor."
BARSELONA
"Katalunya’nın başkenti Barselona, Avrupa’nın en Avrupai başkentidir. Her sokak, her bina sergiliktir. İnsanlarına ayak uydurmakta zorlanmazsınız."
"Katalunya’nın başkenti Barselona, Avrupa’nın en Avrupai başkentidir. Her sokak, her bina sergiliktir. İnsanlarına ayak uydurmakta zorlanmazsınız."
SAFRANBOLU
"Efsanevi bir Anadolu havası vardır. Kırsalın kapalılığını, mistisizmini, onun yanında huzurunu ve de derinliğini ihtiva eder. Bir nevi yurt havasıdır. Bu hava, aslına bakarsanız Anadolu’nun kendisinde pek kalmamıştır ama mesela Sicilya’da mevcuttur. Safranbolu bir zamanlar ıssız, şimdi dolup taşıyor ama Safranbolu’yu görmeyen de Anadolu coğrafyasını tanıdığını söylemesin."
"Efsanevi bir Anadolu havası vardır. Kırsalın kapalılığını, mistisizmini, onun yanında huzurunu ve de derinliğini ihtiva eder. Bir nevi yurt havasıdır. Bu hava, aslına bakarsanız Anadolu’nun kendisinde pek kalmamıştır ama mesela Sicilya’da mevcuttur. Safranbolu bir zamanlar ıssız, şimdi dolup taşıyor ama Safranbolu’yu görmeyen de Anadolu coğrafyasını tanıdığını söylemesin."
