En iyi korunmuÅŸ Roma hamamlarından biri Metropolis’te bu yıl ortaya çıktı

Roma uygarlığı öncesi Helenistik dönemin bir ürünü olan Metropolis kenti Ä°zmir’in Torbalı Ä°lçesi’nin Yeniköy ve Özbey köylerinin arasında bir tepenin üzerinde yer alıyor. Kentte bugüne kadar bir tiyatro, 70 metre uzunluÄŸunda bir stoa (gezinti yolu), genel tuvalet ve küçük bir meclis binası bulundu. Roma döneminden ise hamam ve konutlar gün ışığına çıkarıldı.Bu yıl bunlara yeni ortaya çıkarılan bir hamam ve cimnazyum kompleksi de ekleniyor. Yeni bulunan hamamın özelliÄŸi Türkiye’de bugüne kadar bulunan en iyi korunmuÅŸ Roma Ä°mparatorluk dönemi hamamlarından olması... Metropolis ‘ana tanrıça kenti’ anlamına geliyor. Metropol anakent demek ve kökeni de ana. Ana Tanrıça bu kent için etkin bir tanrıydı. Kentin ikinci tanrısı da savaÅŸ tanrısı Ares’ti ve koruyucuydu. Matter Gallesta isimli Ana Tanrıça’ya ait bir kült iÅŸlevi gören kutsal maÄŸara, kentin beÅŸ kilometre kadar kuzeyindeki Uyuzdere mevkiinde bulunuyor. Kentin sikkeleri üzerinde de Ana Tanrıça’nın betimlemelerine rastlanıyor.Ana Tanrıça kentinde baÅŸkanlığını Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dokuz Eylül Ãœniversitesi adına Prof. Dr. Recep Meriç’in, sponsorluÄŸunu Philip Morris Sabancı’nın yaptığı kazılar 1989’da baÅŸladı. Bugün, bir kazı sezonunda, dünyanın deÄŸiÅŸik üniversitelerinden 23 arkeolog, restoratör, mimar ve arkeoloji öğrencisinin yanısıra 45 de işçi çalışıyor. LATÄ°NCE VE YUNANCA Ä°YÄ° ÅžANSLARMetropolis’te yerleÅŸim çok eskilere kadar gidiyor. Erken ve Orta Tunç Çağı’na ait bazı seramik parçalarıyla taÅŸ baltalar ve Hitit Dönemi eserleri de ele geçirilmiÅŸ. Ama kentin asıl geliÅŸmesi MÖ 3’üncü yüzyılda olmuÅŸ. YoÄŸun bir kentleÅŸmenin gözlendiÄŸi bu dönemde Roma Ä°mparatorluÄŸu geleneÄŸinde yer alan zengin evleri de yapılmaya baÅŸlanmış. Metropolis Bizans döneminde bir piskoposluk merkezi haline gelmiÅŸ, ancak savaÅŸlar ve ekonomik nedenlerle küçülmeye baÅŸlayan kentte bir Bizans kalesi inÅŸa edilmiÅŸ. 14’üncü yüzyıldan itibaren AydınoÄŸullları’nın eline geçen Metropolis, bu beyliÄŸe katılmış, daha sonra da eski konumunda yaÅŸayamayarak Torbalı’ya taşınmış. Torbalı adı da Metropolis adının yüzyıllar içinde söylenip deÄŸiÅŸmesiyle oluÅŸmuÅŸ. SavaÅŸların olduÄŸu dönemlerde insanlar daha çok savunma amacıyla yamaçlara kent kurmayı tercih etmiÅŸler. Metropolis de bir yamaç kenti, verimli Kaystros (Küçük Menderes) ovasına hakim. Åžehrin yamaçlı yapısından dolayı arkeolojik çalışmaları güç yapılıyor. Özellikle yılların etkisiyle yerinden oynayan taÅŸlar ekibin çalışmalarını güçleÅŸtiriyor. Kazı BaÅŸkanı Prof. Dr. Recep Meriç ‘Ama ÅŸanslıyız ki ÅŸimdiye kadar bir kol kırılması dışında büyük bir kaza yaÅŸamadık’ diyor.Kentte ÅŸimdiye kadar ortaya çıkarılan iki ev var. Prof. Dr. Recep Meriç, hamamın hemen altında bulunan bir evin zengin evi ya da sosyal amaçlı kullanılan bir konaklama yapısı olabileceÄŸini söylüyor. Yapının mutfağı, yatak odası ve büyük bir yemek salonu var, geniÅŸ koridorununun tabanında bulunan bir mozaiÄŸin bir yanında Latince, diÄŸer yanında Yunanca ‘iyi ÅŸanslar’ yazılı. MozaiÄŸin bir ucunda ise ‘selamlar’ yazıyor. HAMAMLAR SOSYAL PROPAGANDA MEKANI‘Roma’da hamamlar önemli mekanlardı. Dönemin kafelerinin yerini tutuyorlar, halk burada sohbet ediyor, sosyal bir ortam yaşıyordu. Hamamlar görkemli de yapılardı. Bir yurttaÅŸ oraya gitmekten gurur duyardı. Fakir de zengin de oraya giderdi. Hamamlar yoluyla bir tür sosyal propaganda yapılıyordu. VatandaÅŸlık duyguları güçleniyor, ülkelerine, kentlerine baÄŸlılıkları saÄŸlanıyordu.’Metropolis’in hamalarında sıcaklık, ılıklık ve soÄŸukluk adını verilen üç ana bölüm vardı. Ayrıca masaj yaÄŸlanma ve ‘banaleo’ yani banyo bölümleri bulunuyordu. Hamam hem alttan hem de içi boÅŸ tuÄŸlalalar sayesinde duvardan ısıtılıyor, su bakırdan bir kazanda kaynıyordu. Hemen yanında, gençlerin eÄŸitim gördüğü derslikleri ve spor yaptıkları avluları kapsayan cimnazyumun üç tarafı oturma mermerleriyle çevriliydi. Cimnazyumun kelime anlamı ‘çıplakların bulunduÄŸu yer’, gençler çıplak olarak beden eÄŸitimi yaptıkları için buraya bu isim verilmiÅŸti. Ancak cimnazyumların da hamam gibi sosyal bir yönleri vardı. Bazı yazıtlardan buraların kültür salonu gibi kullanıldığını da anlaşılıyor.2003 yılında kazılmaya baÅŸlanan ve bu yıl ortaya çıkarılan Roma Hamam yapısı hem Metropolis’in en iyi korunmuÅŸ ve büyük yapılarından, hem de dönemden günümüze en iyi korunarak gelen hamamlardan biri. Hamamın bazı bölümleri tavan hizasına kadar toprak altında kaldığından tuÄŸla tonuzlu yapı tamamen korunmuÅŸ. Yeni çıkan hamam kentin üst kısımlarında daha önce bulunan hamamın 2-3 misli büyüklüğünde. Åžimdiye kadar çıkan bölümü 25’e 35 metre ölçülerinde. NASIL GÄ°DÄ°LÄ°R? Metropolis Ä°zmir’in Torbalı ilçesinden yedi kilometre mesafede bulunan Yeniköy’ün yakınında yer alıyor. Torbalı’dan Yeniköy’e saatbaşı dolmuÅŸ var. Ä°zmir’den KuÅŸadası, Bodrum, Marmaris tarafına gidenler de Torbalı’dan itibaren Metropolis levhalarını takip ederek kente ulaÅŸabilirler. Bu arada Yeniköy de ÅŸirinliÄŸiyle çekici bir yer. Köyde Abdülhamid zamanından kalma cami ve köyçeÅŸmesi görülebilir. Metropolis, Efes Antik kentine 30, Ä°zmir’e 40, Adnan Menderes Havalimanı’na ise 25 kilometre mesafede.Â