Eflatunpınar’ın gizemi

Hititler “bin tanrılı halk” olarak anılır. Büyük olasılıkla gurur duydukları bu özellik pek çok gizemi de beraberinde getiriyor. Örneğin, pınarlar kutsaldı. Anıtlarla kutsallığı ölümsüzleştirmeye çalıştılar. Eflatunpınar günümüze ulaşan örneklerden. Yaklaşık 7 metre genişlikte, 4 metre yükseklikte. Önündeki kutsal havuz ise 30 x 35 metre boyutunda. Geçen yıl Konya Müzesi’nin çalışmasıyla Hitit Arkeoloji Parkı’na dönüştürüldü. Anıtın MÖ 13’üncü yüzyılın ilk çeyreğinde yapıldığı tahmin ediliyor. Dönemin imparatoru Dördüncü Tuthaliya’ydı ve Hititler çöküş sürecine girmişti. Anıtın bu nedenle tamamlanmadığı sanılıyor.

YAPILIŞ AMACI ŞİMDİLİK BELİRSİZ

Anıtın, kutsal havuza bakan yüzündeki 19 kabartmalı taş blokta tanrı, tanrıça, cin figürleri görülüyor. Merkeze Fırtına Tanrısı ve Güneş Tanrıçası çifti yerleştirilmiş. İki yanlarındaki 10 kanatlı cin ve boğa adam bir güneş kursunu taşıyor. Alt sırada ise, ellerini göğsünde kavuşturmuş beş tanrı sıralanmış. İki baştakiler Dağ Tanrıları. Aralarında, eteği delikliler Yeraltı Kaynağı Tanrıları. Dinsel törenlerde deliklerden akıtılan sular, anıtın arkasındaki bir küçük haznede toplanıp fıskiyeye dönüşüyordu. Restorasyondan sonra fıskiyelerden sürekli su akışı sağlanmış.
Anıtta estetik, dini düzenlemenin yanı sıra özenli bir su mühendisliği çalışması göze çarpıyor. Yandan ve arkadan çıkan kaynak suları, ince bir işçilikle anıta ve havuza verilmiş. Daha sonra bunlar pınarların oluşturduğu dereye bağlanmış. Havuz küçük bir barajı çağrıştırıyor. Günümüzde burası bölge halkının serinleme, balık avlama, evlerine içme suyu taşıma ve şifa arama mekanı. Büyük olasılıkla durum binlerce yıl öncesinde de bugünkünden farksızdı.
Böylece hem bir Hitit su mühendislik anıtı binlerce yıllık işlevini sürdürüyor, hem de eski bir doğal inanç geleneği yeniden canlanmış oluyor.
Ancak anıtın tam olarak neyi simgelediği, neden yapıldığı tam olarak bilinmiyor. Ekrem Akurgal ve James Mellaart’a göre yakındaki Fasıllar anıtıyla ilişkili. Alman araştırmacı Kurt Bittel ise Kral Tuthaliya’nın yaptırdığı zafer anıtı olabileceğini iddia etmiş. Arkeolog Sırrı Özenir, Boğazkale’de (Hattuşaş) yeni bulunan tablette sınır olarak belirtilen Arimmata Havuzu olabileceğini hatırlatıyor. Kısacası anıt gizemini koruyor.
Eflatunpınar düzenlemeleri sırasında çıkan eserler yine anıtın çevresine yerleştirilmiş. Devasa boyuttaki üç boğa başından oluşan bir başka anıt da Kutsal Havuz’un 10 metre kadar sağına yerleştirilmiş. Böylece tüm alan, tam anlamıyla Hitit dönemini çağrıştıran bir ilkel görünüme bürünmüş.

FASILLAR ANITI’NIN GİZEMİ

Eflatunpınar’daki figürler ve işçilik kuşuçumu 20 kilometre mesafedeki diğer Hitit anıtı Fasıllar’la büyük benzerlik gösteriyor. Fasıllar köyünün arkasındaki anıt dağda devasa kaya bloğuna oyulmuş bir heykel grubu. MÖ 13’üncü yüzyılda yapıldığı düşünülüyor. Heykellerin boyu sekiz metreyi aşıyor, kütlesi 70 ton civarında. Kimi akademisyenler, dev heykelin, Eflatunpınar’ın üstüne yerleştirilmek üzere buradaki taş ocağında yontulduğunu, götürülemediğini düşünüyor. Tanrılar çift olduğu için, bu teze göre çevrede benzer bir tanrı anıtı daha olmalı. Fakat yok.
Fasıllar’ın kopyası bugün Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin girişinde sergileniyor. 1960’larda köylüler “Turistler mi, anıta gelecek? Yoksa anıtlar mı, turistlerin ayağına gidecek” diye tepki gösterince heykeller olduğu yerde bırakılmış. Ne yazık ki her türlü tahribe açık. Tıpkı köy çevresindeki diğer Roma anıtları gibi...

SUYUN PEŞİNDE ANADOLU’YU DOLAŞTI

İrfan Unutmaz, Anadolu’da Hititlerden günümüze su mühendisliğinin harikalarını fotoğrafladı, öykülerini derledi. Barajlar, suyolları, kemerleriyle başlayan çalışma önemli çeşme, köprü, hamamları da içeriyor. “Anadolu’da Antik Dönemden Günümüze Su Mühendisliği Harikaları ve Rotaları” adlı kitap pompa firması WILO’nun sponsorluğuyla yıl sonunda piyasaya çıkacak.