Dünyanın öteki ucuna otoyol

Uzun, beyaz ve çok çok soğuk olan nedir? Tabii ki Güney Kutbu’na giden yol. Tamamlanmak üzere olan yol, Antarktika için kötü bir geleceğin habercisi olabilir.Gazeteyi açıp şöyle bir iş ilanı okuduğunuzu düşünün: ‘Otoyol mühendisi aranıyor. Soğuğu sevmeli ve dünyanın öteki ucuna seyahat etmeye hazırlıklı olmalı. Kar ayakkabısı olması tercih sebebidir.’İstenilenler biraz tuhaf gelebilir, ancak bugüne kadar girişilen en ilginç projelerden biri için bunlara gerçekten ihtiyaç var. Amundsen ile Scott’ın, Antarktika kıyılarından Güney Kutbu’na yaptıkları yolculuğun üzerinden neredeyse bir asır geçti ve şimdi ABD’den bir ekip aynısını başarmayı planlıyor; ama bu kez bir yol inşa ederek. Son 2 aydır, kıyıdan kutba doğru bir yol açmak için buldozerler bölgenin yaz sıcağında 24 saat boyunca gürültüler patırtılar çıkararak buzu parçalıyor. Mart 2005’te tamamlanması öngörülen yol, 1600 kilometre olacak ve dünyanın belki de en ıssız bölgesinin ortasından geçecek. Peki uzmanlar, sürekli hareket halindeki bir buz üzerine otoyolu nasıl inşa etmeyi düşünüyorlar? Daha da önemlisi, gerçekleşirse bu yol geçtiği alandaki bugüne kadar korunmuş olan çevreye neler yapacak?İlk önce bazı konuları netleştirelim. Yapılacak bu yol asfalt olmayacak ve üzeri de sarı çizgilerle çizilmeyecek. Yol buzun kendisinden oyulacak, buzulda bulunan yarıklar doldurulacak, pürüzlü yükseltiler düzleştirilecek ve kar yığıntıları temizlenecek. Ross Adası’ndaki McMurdo’da bulunan dev ABD üssünden başlayacak olan yol, üssü çevreleyen yüzer Ross Buz Şelfi (Ross Ice Shelf) üzerinden geçip bir buzul aracılığıyla Transantarktik dağlarını aşacak. Planlanan hat sonra da, platonun düz meydanından ilerleyerek Amundsen ile Scott’ın Güney Kutbu’ndaki istasyonlarına ulaşacak.Hiç kimse, sıfırın altındaki derecelerde gerçekleştirilen, uzun, yorucu ve 12 milyon doların harcandığı bir projeye ‘iyi bir neden’ olmadan girişmez. Neden otoyol?Güney Kutbu’nda yaşam için gereken herşey bir C130 uçak filosu tarafından görülüyor. Penn State Üniversitesi'nde buzul uzmanı olan ve Antarktika’yı 13 kez geçmiş olan Sridhar Anandakrishnan, ‘Aslında oraya gitmek için hava yolu zaten açılmış durumda’ diyor.Ancak uçaklara bu bağlılık, kutba yapılan turizmi engelliyor ve azaltıyor. Eğer ağır yükler Amundsen-Scott istasyonuna konvoylar halinde veya trenlerle taşınabilirse, uçaklar da Antarktika çevresine araştırmacı götürmede kullanılabilir. Bölgede yüzlerce araştırmacı çalışıyoür.Hiçbir ülke bugüne kadar, buz üzerine böyle uzun bir yol kazmaya teşebbüs etmedi. Vostok Gölü’ndeki Rus üssüne zorlu yolculuk yapılıyor veya Fransız ve İtalyan ekipler, Dome Corcordia denilen bölgedeki araştırma merkezine gidebilmek için her yıl buzu aşıyorlar. Ancak, Amerikan yolunu diğerlerinden çok daha zorlaştıran bir unsur var: yarıklar. Planlanan yol üzerinde birçok yarık bulunuyor. Bunlar, Antarktika’yı keşfe çıkan araştırmacıların en büyük derdi. Yarıkların birçoğunun üzeri kar katmanlarıyla kaplanır ve alttaki tehlikeyi saklar. Bazıları o kadar derindir ki asla fark edemeyebilirsiniz. Bugüne kadar pek çok araştırmacı ve araç yarıklarca ‘yutuldu.’Ne yazık ki bu yarıklardan kurtulmanın bir yolu yok. McMurdo’dan kutba gidebilmek için, yarıkların oluşturduğu bölgeden geçmek gerekiyor. Bu bölge, geçen yıl projenin ilk aşamasında keşfedildi. Yerin altına inebilen birime sahip bir kar traktörü, yarıkları aradı. Bulunan her yarıkta bir dağcı tırmanarak derinliğini ölçtü. Yarık üzerinde kapak gibi oluşan kar köprü dinamitle patlatıldı, ardından da delik, buldozerler yardımıyla karla dolduruldu. Bölgede tam 32 yarık dolduruldu ve hatta bunlardan biri de 9 bin metre küp karı içine alabildi. Tüm uğraşlar sonucunda, bu ölümcül bölgede 3 metre genişliğinde buzdan bir yol yaratıldı. (Pistten çıkmanız pek tavsiye edilmez!)10 bin turistOtoyol çalışmalarının Mart 2006’dan önce bitmesi beklenmiyor. Peki bu yol, kıtayı hava kirliliğinden ve istismarlardan korumayı amaçlayan Antarktika Anlaşması’nın sert hükümleriyle nasıl bağdaşacak? Sözgelimi ABD Ulusal Bilim Kurumu (NSF), projeyi tamamlamak için bölgeye 10 bin kilodan fazla patlayıcı ve 500 litre dizel yakıt götürdü. Hava kirliliği, patlayıcıların buz üzerinde bıraktığı izler ve etrafa saçılan yakıt geniş bir alanı etkileyebilir. Ayrıca, iki önemli nokta hala belirsiz. İlki, ‘mühendisler gerçekten yolu tamamlayabilecekler mi?’ sorusu. Kış fırtınaları nedeniyle gelen karlar, otoyolu kapatabilir ve buralar, konvoy geçmeden önce temizlenmelidir. İkincisi ve daha da kötüsü, yolun, her gün neredeyse bir metre oynayan buzlar üzerine kuruluyor olması. Yarıklar belirli bir zaman sonra yeniden açılacak, ancak ne zaman kimse bilmiyor. Uzmanlar ‘Yol, yalnızca kutba giden bir araç olsa bile bu, el değmemiş onlarca alana insanların girmesine yol açacak’ diyor. Şimdiden her yıl 10 bin turist kıtayı ziyaret ediyor. Bir de otobüs turlarını gözünüzün önüne getirin...ÉKutba giden kar yoluHer yıl İtalyan ve Fransız ekipler Dumont d’Urville’den Dome Corcordia’ya, Rus ekiplerse Mirny’den Vostok Gölü’ne gidiyor. ABD’nin yolu ise, tamamlandığında çok daha tehlikeli bir bölgenin 1600 kilometresinden geçecek.�