Erdal Fernergiz
Ayşegül DOMANİÇ YELÇE
2000 Yıllık Gizemli Gelenek: Asılı Tabutlar
Kültür, toplumları şekillendiren önemli faktörlerden birisi. Her kültür yüz yıllar içerisindeki deneyimleriyle kendi geleneklerini yaratıyor. İlk çağ insanlarından beri doğum, evlenme ve ölüm gibi dönüm noktaları pek çok ayinin ve inanç öğretisinin çekirdeğini oluşturduğu biliniyor. İnsan hayatındaki en önemli geçiş törenlerinden biri de cenazeler. Fakat kimi zaman bu gelenekler başka bir kültüre o kadar tuhaf ve yabancı gelir ki, duyduğunuzda şaşırır kalırsınız.
Ölülerin, salt çürüyen bir et ve kemik yığınından ibaret olmadığı, ölülerin gömüldüğü ve mistik bir âlemde kendilerine barınak edindiği, ölüler dünyasına açılan kapı niteliğindeki mezarın ortaya çıkışı ise oldukça eski zamanlara kadar gidiyor.
ÖLÜLER DÜNYASINA AÇILAN KAPI
İnsanlığın yaratmış olduğu tüm değerlerde onun ölümsüzlük isteği hemen göze çarpıyor. Ölülerine dinsel ritüeller uygulayan ve onları gömen ilk canlı 250.000 ila 35.000 yıl önce yaşayan Neandartal insanıydı.
Dünyanın bazı yerlerinde, kuşaklar boyunca uygulanan bazı gelenekler vardır ki entelektüel dünyadaki diğer ulusların tabiatına oldukça garip gelebiliyor. Hindistan’da bugün bile kadınlar hala yasal olmamasına rağmen ölen kocalarıyla birlikte diri diri yakılabiliyor.
KRALLARIN SADECE ETLERİ YAKILIRMIŞ, KEMİKLERİ İSE...
Hititlerde, ölen kralsa yalnız etlerini yakar, kemiklerini yağlarlar, güzel kokularla yıkayarak özel bir kaba koyup gömerlermiş.
Madagaskar’ da yerlilere ait bir gelenekte ölen kişinin yakınları özlem gidermek için ölüyü mezardan çıkarır ve kefenini değiştiriyorlar.
Sümerlerde eğer kral veya kraliyet ailesinden biri ölürse, ölen için insan kurban etmek oldukça yaygın bir gelenekti. Ölen kimsenin yakınları, askerleri, karısı, cariyeleri, hayvanları da beraber gömülürdü.
GİZEMLİ BO İNSANLARININ ÜRKÜTEN MERASİMİ
Böylesi ilginç geleneklerden biri de Filipinler‘in Sagada halkı ile bir zamanlar Çin’de yaşamış gizemli Bo insanlarının cenaze merasimleri. Bu iki halk cenazelerini toprağa gömmek yerine el yapımı ahşap tabutlara koyup dik kayalıklara asarak defnediyorlar.
Bu geleneğin tam olarak nereden ve nasıl geldiği bilinmemesine rağmen, kökeni hakkında çeşitli varsayımlar bulunuyor. Cenazelerin yükseğe asmakla onların cennete daha yakın olacakları düşünülüyor. Cesetlerin vahşi hayvanlar, deprem veya seller tarafından zarar görmesini önlemek düşüncesiyle de böyle bir uygulamaya gidildiği sanılıyor.
ÖLMEDEN ÖNCE KENDİ TABUTLARINI KENDİLERİ HAZIRLIYORLAR
Filipinler‘in Luzon Adasında yer alan dağlık bölge Sagada’da, ölülerini kayalıklara asmak ritüeli 2000 yıldan fazla süren bir gelenek olarak devam etmiş. Sagada çevresindeki kutsal kabul edilen vadide, dik kayalıklarda yüzlerce asılı halde bulunan tabut bulunuyor.
Bu benzersiz ritüel kasabanın ileri gelenleri ve yaşlıları için düzenleniyor. Bu kişiler ölmeden önce kendi tabutlarını sert ağaçtan kendileri oyarak hazırlıyorlar. Eğer kendileri bunu yapamayacak kadar yaşlı veya hasta iseler çocukları veya yakınları tarafından defnedilecekleri tabutlar hazırlanıyor. Ağırlıkları 150 kilogramı bulan tabutların kapaklarında çoğunlukla hayvan veya kertenkele figürleri bulunuyor.
Defin işleminden önce 5 gün süren ön merasim yapılıyor. Bir çeşit mumyalama süreci olan bu sürede ölü beden sangadil adı verilen ölü sandalyesine oturtulup otlarla ovulup, tütsüleniyor. Hazırlanmış tabuta yerleştirilmeden önce bedenler cenin pozisyonunda kefenleniyor. Kefenleme işleminde, ölünün boyundan küçük olarak yapmış tabutlara yerleştirilebilmesi için bazı kemikleri de kırılmak durumunda kalıyor.
CESEDİ TAŞIYAN KİŞİYE KAN BULAŞIRSA İYİ ŞANSA İŞARET
Tütsülenip kefenlenmiş ceset, belden yukarısı çıplak olan kabilenin erkekleri tarafından alkışlar içerisinde itilip kakılarak kasabada dolaştırılıyor. Bu merasimde cenazeyi omuzda taşımanın iyi şans getirdiğine inanılıyor. Bu yüzden cesedi taşımak isteyen yakın akrabalar birbirleriyle sürekli bir tartışma içerisinde kasabada yürümeye devam ediyorlar. Eğer bu dolaşma sırasında cesetten taşıyan kişiye kan bulaşırsa bunun iyi şans olduğuna inanılıyor.
Cesedi yerleştirmeye hazır tabutlar, Echo Vadisi gibi, sarp uçurumların bulunduğu kayalıklara ahşap iskeleler yardımıyla, halatlarla yerden 10-20 metre yüksekliğe kadar çekilip çakılan kazıkların üzerine sabitleniyor. Sonra kefenlenmiş beden halatlarla çekilip bu tabutlara yerleştiriliyor. Eğer daha önce bir ailenin tabutu orada varsa onun üstüne veya yakınına yerleştiriliyor.
Sagada İnsanları bu şekilde gömülmeyi tercih etse de günümüzde artık normal cenaze merasimleri düzenleniyor. Asya’nın en kalabalık Hıristiyan nüfusuna sahip olan Filipinler’de, en son asılı tabut cenaze merasimi 2010 yılının Aralık ayında yapılmış.
Sadece dik kayalıklar değil aynı zamanda bazı mağaralarda da yüzlerce tabut dizilmiş halde bulunuyor. Lumiang Mağarası’nın girişinde, bazılarının 500 yıllık olduğu düşünüldüğü, birçoğu zarar görmüş tabutlardan onlarcası tavanına kadar üst üste dizilmiş halde görülebilir. Zaman içerisinde bölgeyi ziyaret eden turistler kemiklerin bazılarını hatıra veya hediyelik olarak almışlar.
TARİH SAHNESİNDEN GİZEMLİ BİR ŞEKİLDE KAYBOLDULAR!
Bo İnsanlarının cenaze geleneğinde kullanılan tabutlarda boya kullanılmazken Sagada’da bulunanlarda boyanmış tabutlar görülebiliyor. En son asılı tabut geleneği 400 yıl önce Ming Hanedanlığı (1368-1644) orta ve daha sonraki dönemlerine kadar yapılmış. Bugüne kadar keşfedilen en erken asılı tabut 2500 yıl öncesine dayanıyor. Bo İnsanlarının arkalarında bu ilginç asılı tabutları ve boyama sanatını bırakıp tarih sahnesinden gizemli bir şekilde kaybolmuşlar.
İnsanlık binlerce yıllık tarihsel süreçler içerisinde toplumsal, kültürel, dinsel, etnik ve siyasal birçok gelenek oluşturdu. Oluşan bu gelenekler, yine onu oluşturan toplumlara yön verdi. Bu tür geleneklere bulunduğumuz coğrafyadan bakıp garipsemek doğru değildir. Herhangi bir değer yargısından veya önyargıyla değil de objektif olarak baktığımızda bu tür kadim geleneklerin büyüleyici gizemine kapılmamak elde değil.
Yolda olmak zaten gizemleri keşfetme değil midir?