İşte Türkiye'nin dört bir yanından tescillenmiş lezzetler

Coğrafi işaret tescilli ürünler, son dönemde sürekli gündemimizde. Anadolu'nun dört bir yanından benzersiz ürünlerimiz birbiri ardına coğrafi işaret tescili alıyor. Bu ürünlerin önemli bir kısmı da gıda kategorisinde yer alıyor. Son olarak Çorum'da yetiştirilen ve henüz dalından toplanmadan alıcı bulan Oğuzlar cevizi, Türk Patent ve Marka Kurumunca tescillenerek coğrafi işaret aldı. Ayrıntılar haberimizde...

Peki başka hangi yöremizin hangi yemeği tescilli biliyor musunuz? Aralarında Siirt'in büryan kebabından Çanakkale'nin Ezine peynirine sayısız lezzet olan tescilli yiyeceklerimizin bazılarını sizin için derledik...

Kilis'in meşhur tatlısı cennet çamuru tescilli lezzetler arasında. Kaymaklı kırma künefe olarak da bilinen cennet çamuru fıstık, tereyağı, şeker ve tarçınla yapılıyor.

Alanya'nın gülüklü çorbası da Türk Patent Enstitüsü tarafından Alanya'ya tescillendi. Alanya'da özellikle düğünlerde yapılan bu çorba besleyici olma özelliğiyle de biliniyor.

Oltu ilçesinin meşhur lezzeti cağ kebabının Erzurum’a tescillemesinin sebebi, kebapta kullanılan etin doğal ortamında beslenerek yetiştirilen koyunlardan elde ediliyor olması. Odun ateşinde yatay olarak pişirilen kebap ve “cağ” adı verilen küçük şişlerle kesilerek tabakta servis edilir.

Adapazarı ıslama köftesi servis edilirken, tabağın altına yerleştirilen soslu ekmeği, bu yemeğe hem adını hem de tescil özelliğini verir. Islama köftesinin tescili Sakarya’ya verilmiştir.

Kayseri şehriyle özdeşleşen Kayseri mantısının tescillenmesini sağlayan özellikleri, malzemeleriyle hamurunun hazırlanması, biçim verilip açılarak içine kıyma koyulup tekniğine uygun katlanmasıdır.

Afyonkarahisar ilimizin ilk akla gelen ürünlerinden Afyon sucuğu Türkiye’nin ilk coğrafi işaret tescilli ürünlerindendir. Afyon Ticaret odası Afyon sucuğu için tescil başvurusunu 2003 yılında yaptı, süreç 2004’te sonuçlandı.

Afyonkarahisar tescilli lezzetleri arasına kaymaklı ekmek kadayıfını da ekledi. Ekmek kadayıfı kentte sade, fıstıklı ve vişneli çeşitleriyle sunuluyor.

Sivas'ın lezzetiyle damak çatlatan katmeri, coğrafi işaret tescil belgesi aldı.

Çankırı mutfağının sevilen yemeği sarımsaklı et de coğrafi işaretli ürünler arasına katıldı.

Mersin’in Erdemli ilçesinde üretilen, uygun koşullarda aylarca depolanabilen dünyaca meşhur 'Lamas' limonu coğrafi işaret tescil belgesi aldı.

İzmir’de Osmanlı döneminden beri üretilen boyoz, buğday unu, tuz ve su ile hazırlanan hamurun biçimlendirilerek pişirilmesi ile yapılır. Yıllar geçtikçe sadece İzmir’de bulunmasıyla akıllarda yer etmiş ve kendini benimseterek İzmir’e tescillenmiştir.

İzmir’le özdeşmiş olan İzmir kumrusunda kullanılan ekmek, İzmirli fırıncı ustalarının eski yöntemlerle pek çok aşamayla imal ettiği kumru şekline benzetilen özel ekmeklerle yapılır.

Bursa’nın vazgeçilmez lezzetlerinden olan İnegöl köftenin tescillenmesinin sebebi pişmemiş köfte harcının kalıplarla şekillendirildikten sonra soğutulması ya da dondurulmasıdır.

Mardin'in yöresel lezzetleri badem şekeri, kaburga dolması, içli köfte, sembusek ve kibenin ardından "Mezopotamya güneşi" olarak adlandırılan bulguru da tescillendi.

Kocaeli Ticaret Odası’nın girişimleriyle, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenen ’İzmit simidi’, coğrafi işaret belgesi alan son lezzetlerimizden biri oldu.

Gümüşhane'de bir asırdır üretilen ve 7 gün tazeliğini korumasıyla dikkati çeken Kürtün Araköy ekmeğinin de coğrafi işaretli ürün olarak tescil edildiği bildirildi.

Mersin'de sofraların vazgeçilmez tatlısı olan ve son yıllarda ünü Türkiye geneline yayılan kerebiç de coğrafi işaret tescil belgesini aldı. Tarihte birçok medeniyete ev sahipliği yapması dolayısıyla çeşitli mutfak kültürlerinin bir araya geldiği kentte, "Tarsus humusu", "Mut zeytinyağı","Tarsus sarıulak zeytini", "Mersin cezeryesi" gibi birçok ürünün coğrafi işaret tescil belgesi bulunuyor.

Sadece Ardahan'ın Posof ilçesinde yetiştiği bilinen, içi de dışı gibi kırmızı renkte olan elma da tescillenenlerden. Ardahan Valisi Mehmet Emin Bilmez, Ardahan’ın çiçek balından sonra ikinci ürününün tescillenmesinin mutluluğunu yaşadıklarını ifade etti.

Gaziantep'in önemli tarım ürünleri arasında yer alan Oğuzeli narı da coğrafi işaretle tescillendi.

Diyarbakır’a ait olan tescilli Burma kadayıfın yapımında sadeyağ kullanılır ve pişirme esnasında kullanılan üzüm pekmezi sayesinde burma kadayıf karamelize turuncu rengini alır.

Adıyaman’la özdeşleşen etsiz çiğ köfteye coğrafi işaret tescilini getiren, çiğ köftenin hammaddesi olan yarı sert bulgur, kırmızı ekmeklik buğdaydan üretilir. Adıyaman etsiz çiğ köftesinde, bu bulgurun kullanılma sebebi kolay yumuşaması ve daha kolay yoğurulmasıdır.

Karadeniz mutfağının meşhur tatlısı Laz böreği, Artvin'in Hopa ilçesi adına yakın zamanda coğrafi işaret tescili aldı.

Burdur şiş köftesi eskiden dağlarda, dağ bitkileri ile yetişen keçilerden günümüzde ise keçi veya sığırın kaburga et kıymasından yapılır. Burdur şiş köftesinin içine hiçbir katkı maddesi konulmaz. Bu sebeple hazmı kolay bir yemektir.

Bursa'nın meşhur siyah inciri "Bursa siyahı" da tescilli ürünler arasına girdi. İngiltere Kraliyet Ailesi üyesi Düşes Kate Middleton'ın hamileliği sırasında bulantılara karşı yemesiyle bir anda dünyanın dikkatini çeken Bursa siyahı, dünyanın dört bir yanına ihraç ediliyor.

Antalya dışında genelde salata olarak tüketilen piyaz Antalya’da ana yemek olarak yenir. Antalya piyazının tescillenen özelliği yapımında bolca kullanılan tarator sosu ve ana malzemesi olan sıra tipi kuru fasulyedir.

Erzincan’ın tulum peynirinin özelliği doğal ortamlarında, geniş yaylalarda beslenen koyunlardan elde edilen sütünden, mayasından ve tuzundan geliyor.

Mersin'in Tarsus ilçesine özgü "sarıulak" zeytinine, Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından ilçenin adıyla coğrafi işaret tescil belgesi verildi.

Ankara Döneri

Tescilli Ankara dönerinin etleri şehrin koyun yetiştiriciliği ile ünlenmiş olan ilçelerinde yetiştirilen belirli olgunluğa erişmiş kuzulardan elde edilir. Dönerin içine kesinlikle kıyma karıştırılmaz ve kuyruk yağı haricinde başka bir yağ kullanılmaz. Meşe odunu kömürü ateşinde yavaş yavaş pişen Ankara döneri yaprak şeklinde kesilir.

Tadı ve köpüğü ile ünlü Susurluk ayranının Balıkesir’e tescillenmesini sağlayan mayalanmış yoğurt ve az miktarda kullanılan tuzun uygun oranlarda karışımıdır. İki farklı yolla karıştırılır. İnsan gücü ile yüksekten kovayla dökülür veya bir makine yardımı ile hızlı bir şekilde yukarıdan aşağıya karıştırılır. Ayranın yoğurdun kendi yağı ve kaymağı ile yapılması köpük oluşmasında çok önemlidir.

Manisa’nın Kula ilçesinin meşhur lezzetlerinden biri olan ve geçmişi bir asırdan fazlaya dayanan Kula leblebisi de Salihli Ticaret ve Sanayi Odası’nın (STSO) girişimleriyle Coğrafi İşaret Belgesi almaya hak kazanmıştı.

Mersin tantunisi yapılırken dana etinin yağlı kaburga kısmı ile pamuk yağı kullanılır. Bu özellikleri sayesinde tescillenen Mersin tantunisinin servisi sos olarak limon ile turunç suyu, içecek olarak da ayran veya şalgam suyu ile birlikte yapılır.

Osmanlı'da saray mutfaklarını süsleyen Konuralp pirinci yakın zamanda coğrafi işaret belgesi alan ürünlerimizden.

Tescillenmiş bir diğer lezzet de Milas'ın tepsi böreği. Milas'ın zeytinyağı da tescilli lezzetler arasında yer alıyor.

Giresun'un Görele ilçesinin meşhur dondurması da yakın zamanda coğrafi işaret tescilli lezzetlerimiz arasına girdi. Süt, şeker, salep ve meyan kökü ile doğal olarak hazırlanan ve 200 yıllık geçmişe sahip olan Görele dondurması özellikle bayram ve düğünlerde misafirlere ikram ediliyor. Diğer dondurma çeşitlerine göre oldukça yumuşak krema kıvamında olan Görele dondurmasının ardından Giresun simidi, Alucra oğlak kebabı, Giresun tel kadayıfı ve Şebinkarahisar karadutu da coğrafi işaret tescilini bekleyen yöresel Giresun lezzetlerinden.

Gaziantep Ticaret Borsası, Gaziantep ramazan sofralarının vazgeçilmez içeceği ‘meyan şerbetinin’ coğrafi işaret tescil belgesini aldı. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde özellikle yaz aylarında sıklıkla tüketilen ve ramazan sofralarının vazgeçilmezi olan meyan şerbeti Gaziantep’in genel toplamda 24’üncü tescilli ürünü oldu.

Kütahya'nın Simav ilçesiyle özdeşleşmiş kestane türü de yakın zamanda coğrafi işaretli ürünler arasına girdi. Yılda 2 ton üretilen Simav kestanesi, ilçe ekonomisine 25 milyon TL katkı sağlıyor.

Kerebiçten önce mart ayında Rize simidi için yapılan coğrafi işaret başvurusu kabul edildi. Susamsız olduğu için, ’kel simit’ adıyla da anılan Rize simidinin yapımında un, su, tuz ve çok az miktarda maya ile hazırlanan hamur, 20 dakika dinlendirildikten sonra sıcak suya batırılıp 1 dakika bekletiliyor. Daha sonra renk ve tat alması için kaynar haldeki siyah üzüm pekmezine bandırılan simit, 60’ar gramlık parçalar halinde fırına veriliyor. Yaklaşık 30 dakika odun ateşi ile pişirilen simit hazır hale geliyor.

Adana kebabının sırrı, doğal ortamında yetiştirilen koyunlardan elde edilen etlerle yapılmasında saklı. Adana kebabı pişirilirken de korlu meşe kömüründe pişirilir ve asla vantilatör kullanılmaz. Ayrıca et harcına ana malzemeleri dışında hiçbir madde katılmaz.

Aydın’a has olan Nazilli kar helvasının ana maddesi olan karlar, Nazilli’ye bağlı yüksek dağ köylerinden doğal yollarla elde edilir. Bu karların vişne şurubu ile birleşmesiyle kar helvası oluşur.

Bolu’ya tescillenen kızılcık tarhanası, kızılcık meyvesinin püresi, kırmızı ekmeklik buğday unu ve yemeklik iyotlu tuzun belli oranlarda karıştırılıp yoğrulması ile üretilir. Üretiminde yörede yetişen kızılcık meyvesi kullanılmalıdır. Tarhananın renginin kırmızıya yakın pembe olması için güneş görmeyen bir ortamda bez üstünde kurutulmalıdır.

Çanakkale’ye tescillenen Ezine peyniri tam yağlı, çeşitli büyüklükte, teneke tipi beyaz peynirdir. Doğal bitki örtüsü ile beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerin mevsimlere göre belirli oranlarla karıştırılmasıyla üretilir.

Adını Ağrı Doğubayazıt’ta bulunan İshakpaşa Sarayı’nı yaptıran İshak Paşa'nın babası Çolak Abdi Paşa’dan alan Abdigör köftesi, mideyi rahatsız etmeme özelliğiyle "Anadolu'nun ilk diyet yemeği" olarak biliniyor. Doğubayazıt Abdigör Köftesinin diğer köftelerden farkı ve tescillenmesinin sebebi, sinirleri alınmış etlerin taş tezgahlarda macun hale gelene kadar saatlerce dövülerek şekillendirilmesidir.

Edirne bölgesinde “yaprak ciğeri” olarak da bilinen tava ciğerinin en önemli özelliği yörede yetiştirilmiş olan büyük baş hayvanlardan elde edilen karaciğer kullanılarak üretilmesidir.

Denizli’ye tescillenmiş olan Tavas baklavası özel günlerde imece usulü ile yapılarak kendine has geleneksel bir durum oluşturmuştur. Bu şerbetli hamur tatlısının el ile yenmesi tavsiye edilir.

Erzurum’un tescilli tatlısı olan kadayıf dolması, tel kadayıfın içine dövülmüş ceviz konup, sarılarak dolma şekli verildikten sonra yumurtaya batırılarak kızartılması ve şerbetlenmesiyle oluşur.

Eskişehir’in tescilli lezzeti çibörek, un, su ve tuzdan oluşan hamurun dinlendirilip küçük yuvarlaklar halinde açıldıktan sonra içine hazırlanan harç malzemesi konulmasıyla, yağda pişirilerek yapılır.

Gaziantep lahmacununu diğer lahmacunlardan ayıran, yapımında zırh ile çekilmiş kuzu kıyma, sarımsak, maydanoz, biber ve çeşitli baharatlar kullanılmasıdır. Ayrıca diğer lahmacunlardan farklı olarak Gaziantep lahmacununda soğan yoktur. Taş fırında pişer ve üzerine 1 adet közlenmiş, soyulmuş patlıcan konularak servis edilir.

Hatay’la özdeşleşmiş olan Antakya künefesi, Antakya yöresine ait tuzsuz inek peyniri, tel kadayıf, tereyağı ve şerbet ile yapılan bir tatlıdır. Bu lezzetimizin tescilinin Antakya’ya verilmesinin asıl sebebi kentte yetiştirilen ineklerin sütünden özel yöntemlerle üretilen Antakya tuzsuz peyniri ve künefenin pişirilme tekniğidir.

Geleneksel Türk Vişne Likörü, İstanbul’a tescillenmiştir. Özelliği diğer vişne likörlerinin aksine vişne aroması ve esansları yerine tamamen doğal vişnenin kendisinden yapılıyor olmasıdır.

Kısa bir süre önce Eskişehir'in Sivrihisar ilçesine tescillenen muska baklava özellikle görüntüsüyle klasik baklavadan farklılaşır.

Kastamonu’ya tescillenen Daday etli ekmeği, fırıncıların kendileri ve arkadaşları için, simit hamurunun içine kıyma, baharat ve soğan koyup ve köy ekmeği yapılan fırınlarında pişirmesiyle ortaya çıkan bir lezzet. Daday etli ekmeğinin farkı Kastamonu yaylalarında yetişen, doğal besinlerle beslenen büyük baş hayvanların etlerinden yapılması.

Maraş dondurması Kahramanmaraş keçilerinin ürettiği doğal keçi sütü ve salep kullanılarak Maraş dondurmacıları tarafından yapılır.

Sadece Kars’taki meralarda otlayan hayvanlardan elde edilen süt ile yapılır. Kars kaşarı mevsimlik olarak üretilir.

Manisa’ya özgü Salihli odun köftesi pişirilirken sadece meşe odun ateşi kullanılmasıyla diğer köftelerden ayrılır. Özel harcı ve pişirme metodu ile Manisa’ya tescillenmiştir.

Kocaeli’ye tescillenen İzmit pişmaniyesi ilk kez 1940 yılında Kocaeli Kandıra’da Mustafa Usta tarafından keşfedilmiştir. İzmit pişmaniyesi, İzmit’in havasına ve yapılış tekniğine bağlı olarak tat, koku, görünüş özellikleriyle diğer pişmaniyelerden ayrılır.

Ordu’nun Perşembe ilçesinde üretilen Ordu Perşembe ceviz helvası, içinde ceviz ve çöğen ekstraktının kullanılmasıyla diğer helvalardan ayrılan tescilli bir lezzettir.

Muğla’nın Milas ilçesinde zeytin ağaçlarıyla çevrili bölgede bulunan fabrikalardaki üretim, hidrolik pres ve kontinü sistem ile yapılmaktadır. Milas’la özdeşleşen Milas zeytinyağı, Muğla’ya tescillenmiştir.

Sinop nokulu, açık alanda otlayan büyükbaş hayvanlardan elde edilen kıymanın ve serbest dolaşan tavukların yumurtladığı yumurtaların kullanılması ile hazırlanır. Farklılığı bu doğal malzemelerle yapılmasıdır.

Samsun kaz tiridi, kaz eti, bulgur pilavı, yufka ve ekmek ile hazırlanan yöresel bir yemektir. Yapımı uzun sürmektedir. Samsun’a tescillenmiştir ve kent ve çevresinde kış aylarının vazgeçilmez yemeğidir.

Siirt adı ile özdeşleşen Büryan kebabı 3 metre derinliğinde ve 1 metre çapındaki kuyu tandırlarda buharla pişirilir ve genellikle kahvaltıda yenir. Yaylada otlamış ve sütten kesilmiş kuzuların etiyle hazırlanan büryan kebabı ve bölgede “perive” ve “parev” olarak da bilinir.

Kilis katmeri Kilis’te yetişen keçi ve koyunlardan elde edilen kaymakların zar halinde açılan hamur içine konup yöreye özgü yöntemlerle katlanarak kare şeklinde kapatılıp sadeyağ ile yağlanması ile yapılır. Kilis kaymağı farkıyla Kilis’e tescillenmiştir.

Zile pekmezini diğer pekmezlerden ayıran içine yumurta, süt, yoğurt gibi malzemeler eklenerek kıvamının koyulaştırılması renginin ise beyaza yakın hale getirilmesidir. Zile pekmezi tadıyla ve adıyla Tokat’a tescillenmiştir.

Akçaabat köftesi, yüzde 100 Akçaabat’ta doğal ortamında yetişen sığır etlerinden yapılır. Doğada yetişen sığırların köfteye verdiği lezzet Akçaabat köftesini özelleştirir. Köfte Trabzon’a tescillenmiştir.

Tatlı çorba, Bayburt'un kısa zaman önce tescillenen bir lezzeti. Bir nevi aşure olan bu çorbanın içinde kuşburnu bulunur ve bölge halkı tarafından "kokoç çorba" diye de adlandırılır.