Piyasalar 15 Temmuz’un yaralarını sardı

Yaşanan darbe girişimi Türkiye’de piyasaları da sarstı. Ancak milletin iradesini ortaya koyması ve devletin gücüyle darbe girişiminin bastırılması sonrası piyasalar çok çabuk toparlandı. Borsa sert düşüşü 70 binli seviyelerde alımlarla karşılanırken 2017’de Kredi Garanti Fonu’nun 250 milyar TL krediyi devreye sokması Türkiye’nin ekonomik büyümesine önemli katkı yaptı. 2017 yılı büyümesi yüzde 7.4 olarak gerçekleşti, böylece ekonomide 2016’nın izleri silindi. Ekonomideki bu performans yıllar içinde doğal olarak borsaya da yansıdı ve Borsa İstanbul 75 bin 656 seviyesinden 2018’de 121 bin 531 seviyesine ulaşarak yeni bir zirve yaptı.

2017’de hızlı büyüme

Döviz kurlarının 2017’yi sakin geçirmesi Borsa İstanbul’un performansına olumlu katkı yapan bir başka gelişme oldu. Dolar/TL kuru 3.77 seviyesinden başladığı yılı 3.75 ile yatay seyirde tamamladı. Benzer görünüm gösterge faiz için de geçerliydi. ‘Borsaları kârlı canlı şirketler ve ekonomiler taşır’ sözü gerçeklik kazandı. Diğer yanda ABD ve Avrupa borsalarının da yükseliş eğiliminde olması iç piyasalardaki olumlu tabloya katkı yaptı.

Büyümenin sonuçları olarak 2016’da 26.8 milyar dolar olan açık 2017’de 40.5 milyar dolara yükselirken enflasyon yüzde 8.53 seviyesinden 11.92 noktasına yükseldi. 2018’de erkene alınan 24 Haziran Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimi yılın siyasi olayı olarak öne çıkarken ekonomide 2017 yılında yaşanan hızlı büyümenin sonuçlarının dengelenmesi vardı. Ekonomide artan cari açık ve enflasyonun makul noktalara çekilmesi için bir dengeleme yılı da denebilir. 2018’de  büyüme yavaşlayarak yüzde 2.8’e çekilirken son çeyrek -2.8 olarak gerçekleşti ve 2019’a pek iyi bir bakiye devretmedi. Ekonomideki yavaşlamanın etkisiyle cari açık tekrar -20.7 milyar dolara geriledi, yaşanan kur şokunun etkisiyle kur geçişkenliğine bağlı olarak enflasyon (TÜFE) yüzde 20.30 oldu.

Borsa İstanbul 120 binli seviyelerden 84.654 seviyesine kadar geriledi, bir bakıma yavaşlayan ekonomiyi fiyatladı. Döviz kurları ve gösterge faiz oranlarında agresif bir hareketlenme yaşandı. Gösterge faiz oranı yüzde 28’e ulaştı, dolar/TL kuru da 7.20 ile tarihi zirve yaptı. Merkez Bankası (TCMB) döviz kurlarındaki yükselişe önlem olarak politika faiz oranını yüzde 24 seviyesine kadar yükseltmek durumunda kaldı. Bu kararlar sonrası TL tekrar değer kazanmaya başladı ve dolar/TL kuru geriledi. Ancak yaşanan kur ve faiz şoku ekonomik büyüme üzerinde yavaşlatıcı yönde bir etkiye neden oldu.

Seçimler de dalgalandırdı

2019, yine bir seçim yılı olarak karşımıza çıktı. Bu defa yerel seçimler yapıldı. 2019’u Borsa İstanbul yatay seyirde geçirirken benzer görünüm döviz kurları için de geçerli oldu. Gösterge faiz oranı ve Merkez Bankası (TCMB) oranında gerileme yaşandı. Gösterge faiz (piyasa) oranı yüzde 10 seviyesine kadar çekilirken Merkez Bankası faiz oranı 2019’u yüzde 12 ile tamamladı.

Döviz kurlarındaki yükselişin ve ekonomideki yavaşlamanın etkileri cari açık üzerinde kendisini gösterdi; cari açık uzun yıllar sonra fazlaya dönüştü ve 8.6 milyar dolar cari fazla verildi. 2018 yılını yüzde 20.30 seviyesinde kapatan enflasyon 2019’u yüzde 11.84 seviyesinden kapattı. Büyümeyse yılın tamamında yine zayıf kaldı ve yüzde 0.9 olarak gerçekleşti. Ancak Merkez Bankası faiz indirimlerinin de katkısıyla ilk iki çeyrek küçülen ekonomi son çeyreğinde yüzde 6 büyüdü.

2020’deyse koronavirüs tüm dünyayı olduğu gibi martın ikinci yarısından itibaren Türkiye ekonomisini de olumsuz etkiledi. Hükümet ve Merkez Bankası destekli teşvik paketleriyle yaşanan şoktan çıkılmaya çalışılıyor. Finans piyasaları ucuz faiz ve bol likidite ortamıyla krizi çok kısa süreli hissederken reel sektör için aynı şeyleri söylemek zor. Özetle siyasi krizler ve çalkantılar ekonomik görünümü bir süre için dalgalandırsa da doğru hamlelerle kısa bir süre sonra tekrar olağan işleyiş sağlanabiliyor.