Aynı gün Çanakkale

TAŞNAK ve Hınçak komitelerinde ileri gelen 235 Ermeni 24 Nisan 1915’te İstanbul’da tutuklanıyor, akıbetleri hakkında bilgi yok. Ermeni ruhani lideri aynı gün Amerikan Başkanı’na telgraf çekiyor, “Türkler Ermenileri kesiyor”. 24 Nisan böylece sözde soykırım tarihi olarak benimseniyor.
Aynı gün İngiliz Donanması Çanakkale’de, İngilizler Ermenilere söz vermiş, “bağımsız Ermenistan” için. Osmanlı İmparatorluğu Ekim 1914’te savaşa giriyor, Doğu Anadolu’da Osmanlı ordusunda bulunan çok sayıda Ermeni asker Çar ordularına katılıyor. İsyan. İlk Ermeni Başbakanı Kaçaznuni doğruluyor, “İngiliz işgali umudumuzu yeşertti, Osmanlı ordusuna karşı gönüllü birlikler kurduk”.
İttihat Terakki Mayıs 1915’te tehcir kanunu ile 700-800 bin Ermeni’yi sürüyor, ne oluyorsa o sırada oluyor, Ermenilerin yarısından çoğu sürüldükleri yerlere ulaşamıyor, insanlık trajedisi.

İlk girişim Tevfik Paşa’dan

30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında Sadrazam Tevfik Paşa Ermeni tehciri hakkında soruşturma kararı veriyor. Danimarka, İspanya, Hollanda ve İsviçre temsilcilerinden oluşacak bir komisyon öneriyor. Ermeni sorununu kendi denetiminde tutmak isteyen İngiltere soruşturmayı engelliyor.Yine de, kurulan Divanı Harp 1.400 Ermeni’nin tehcirde “kaybolduğuna ve kötü muamele gördüğüne” karar veriyor, bazı görevliler hapse atılıyor, idam edilen de var.

Ecevit’ten çağrı

TÜRK ve Ermeni tarihçilerine “gerçekle yüzleşmesi” için çağrı yapan ilk lider 1978’de Başbakan Bülent Ecevit.
Tarihçilerin bir araya gelmesi için Türk Tarih Kurumu 1989 ve 2009’da, İstanbul Üniversitesi 2006’da benzer çağrıları tekrarlıyor. Ermenistan çağrılara katılmıyor, “Türk, Ermeni ve üçüncü ülke tarihçilerinden komisyon kurulsun” tezine de yanaşmıyor. Türkiye Osmanlı arşivlerini açıyor “yüzleşme” için. Boston’daki Ermeni arşivinin de açılması gerek. Arşivler açılmadan, tarihçilerin komisyonu oluşmadan “yüzleşme”
nasıl olacak?

Diyaspora

DÜNYADA 8 milyon Ermeni yaşıyor. 3 milyon Ermenistan’da, 2.5 milyon Rusya’da, 1.5 milyon Amerika’da, 600 bin Fransa’da. Rus Başkan Putin ile Fransa Cumhurbaşkanı Hollande neden “soykırım” diyor ve neden Erivan’daki törenlere katılıyor, rakamlar açıklıyor.

Soykırım propagandası

ERMENİLER 1960’tan sonra “soykırım” propagandasına hız veriyor. İlk tanıyan ülke Uruguay, 1963. Amerikan Başkanı Reagan 1984’te bir mesajında soykırımı kullanıyor, diğer başkanlar kullanmıyor. Bugün “soykırım” diyen Avrupa Parlamentosu 1987’de aldığı kararda, “Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Ermenilerin maruz kaldığı trajedi nedeni ile bugünkü Türkiye Cumhuriyeti sorumlu tutulamaz, bu tarihi olayın soykırım olarak tanınması durumunda bugünkü Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı siyasi, hukuki ve maddi taleplerde bulunulamaz” diyor.

Yüz yıl anlamsız

TÜRKİYE 3 Nisan 1993’te Ermenistan ile olan kara sınırını kapatıyor. Ekim 2009’da Zürih’te Türkiye ile Ermenistan arasında Rus, Amerikan ve AB temsilcilerinin katılımıyla “Türk-Ermeni sınırının açılmasını, ortak tarihçiler komisyonu kurulmasını” öngören protokol imzalanıyor.
Ancak iki ülke de, protokolün yürürlüğe girmesi için meclislerinden onay çıkarmıyor. Protokol halen buzdolabında.
Ermeni trajedisini kabul ediyorum, acılarını paylaşıyorum. Bizim de acılarımızın kabulünü bekliyorum. “Karşılıklı yüzleşmek” için yüz yıl daha beklemeyi anlamsız buluyorum.