Çiftçi az ekti, yağmur dokundu, salçalık domates 1.2 milyon tona indi

- CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Başbakan Tayyip Erdoğan’la görüşmesi sırasında Et ve Balık Kurumu’yla ilgili doğru bulmadığım yorumlar yapmış. Oysa yanıbaşında bu konuları iyi bilen birileri var.
-  Kim?
-  Genel Sekreter Yardımcısı Gülsün Bilgehan’dan yardım isteyebilirdi.
-  Gülsün Bilgehan’ın hayvancılıkla, Et ve Balık Kurumu’yla ne ilgisi var?
-  Kardeşi Güçlü Toker, eski adı Koç-Ata Çiftliği olan, Harranova’nın başındayken Şanlıurfa’da 3 yıl geçirdi. Ayrıca California’da yetişti. Tarım ve hayvancılığı iyi bilir. Ondan yardım isteyebilir.
Aradan iki gün geçti, bu kez Güçlü Toker aradı, buluştuk:
-  Ben bildiklerimi soran herkese anlatırım, yardımcı olmaya çalışırım. Zaman zaman başta Sayın Bakan Mehdi Eker olmak üzere Tarım Bakanlığı’yla da görüşürüz.
Toker, hayvancılıktan önce salça üreticilerinin bugünlerde yaşadığı sıkıntıya girdi:
-  Son iki yılda iyi para etmediği için çiftçi daha az ekti. Üstüne üstlük yağmurlar da zarar verdi. Bu yüzden salçalık domates üretimi 1.2 milyon tona kadar indi.
-  Daha önce ne kadardı?
-  2008’de 2.8 milyon, 2009’da da 2 milyon tondu.
-  Bu durum sizi nasıl etkiledi?
-  Endüstriyel domates bulmakta sıkıntı çekiyoruz. Tonu 200 liraya çıktı.
Bu noktada ocak ayına döndü:
-  Biz yıllardır sözleşmeli çiftçilik modeliyle salçalık domates alırız. Bu yıl ocak ayında sözleşme yapmak istedik. Çiftçiye fabrika teslimi tonu 110 lira teklif ettik.
-  Anlaştınız mı?
-  İstediğimiz boyutta olmadı. Çiftçinin bir bölümü geçen yıl iyi kazanamadığı için domates ekmeye yanaşmadı.
İsim vermeden, genelleme yaparak şu noktaya değindi:
-  Bazı salça üreticileri, çiftçiden geçen yıl aldığı domatesin parasını bu yılın mayısına kadar sarkıttı. Bu durumda çiftçi nasıl domates eksin?
-  Piyasada durum ne şimdi?
-  Biz parasını bastırıp alıyoruz. Çünkü, taahhütlerimiz var.
-  Harran’daki üretiminiz işe yaramadı mı?
-  Orada üretim batıdaki gibi zarar görmedi. Ancak, Harranova’da The Morning Star’la ortağız. Harran’da yetişen domatesi oradaki fabrikada salça yapıp, doğrudan ihracata yönlendiriyoruz.
Toker yüklendi, Koç Holding, Tat’la Şanlıurfa’da domates üretimine yöneldi... Bu yıl ekili alan 25 bin dekara, domates üretimi de 200 bin tona çıktı...
Türkiye’nin batısında “salçalık domates sıkıntısı” çekilirken, Harran, Tat’ın The Morning Star’la bağladığı ihracatın teminatı oldu...
Sanırım diğer büyük salça üreticilerine de Şanlıurfa yolu göründü...

350 bin hektarda yapılan ne var

GÜÇLÜ Toker, Harran’a ilk gittiği dönemlerde çiftçinin tarlasının içine kadar ulaşan sulama vanalarını gördükten sonra 9’uncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e hayranlığını aktarmış:
-  Sulama suyunu vana sistemiyle çiftçinin tarlasının ortasına kadar taşıma modelini kim kurduysa müthiş bir şey.
Toker, GAP’ta sulanabilir alanların kullanımı konusunda tereddütlü:
-  Bugün 350 bin hektar alan sulanabiliyor. Bir süre sonra 1 milyon hektara çıkacak.
-  Büyük gelişme değil mi?
-  Öyle ama kullanabilirseniz.
-  Kullanım yok mu?
-  350 bin hektar alanda ne üretildiğine bakmak gerek. Düşünün, bizim hedefimiz 10 bin hektar alanda domates üretmek. O zaman üretimimiz yılda 1 milyon tona çıkacak.
-  Yani?
-  Yanisi şu: GAP’a bizim gibi çok ciddi üreticilerin yönelmesi gerek. Yerli, yabancı kim olursa gelmeli. Yabancılara da sırt çevirilmemeli. Adamlar toprağımızı toplayıp götürecek değiller ya...
Birileri GAP’taki 350 bin hektar sulanabilir alanda neler üretildiğinin dökümünü verebilir mi?

California örneğini alalım, sorun çözülür

TAT’ın Genel Müdürü Güçlü Toker, endüstriyel domateste ortaya çıkan “ürün yetersizliği” sıkıntısına çözüm için California’dan (ABD) örnek verdi:
-  California’da Domates Birliği vardır. Her yıl oturur, salça üreticileriyle fiyat, maliyet, ürün miktarı konusunda rotayı çizerler.
-  Orada bizdeki gibi üretim iniş çıkışı olmaz mı?
-  Doğadan gelen bir sıkıntı olmadıktan sonra, çiftçi ne üreteceğini, ne kazanacağını bilir. Salça üreticisi de domates bulma sıkıntısı çekmez.
Türkiye’de bu şekilde bir domates planlaması mümkün mü?

Koç ailesi yönetimde tam kadro bulunuyor

GÜÇLÜ Toker’in yönettiği Tat Konserve’nin bünyesinde SEK, Maret ve Harranova adlı şirketler bulunuyor.
Şirketin toplam cirosunun bu yıl 800-850 milyon lirayı bulması beklenirken, Toker Harran’dan domates salçası ihracatının 3-5 yılda 200 milyon dolara çıkmasını hedefliyor.
-  Koç ailesi bu işi benimsiyor mu?
-  Diğer şirketleri bilmem ama bizim yönetimimizde aile tam kadro var.
Sonra Tat’ın yönetim kurulundaki aile fertlerini saydı:
-  Rahmi Koç, Mustafa Koç, Ömer Koç, Ali Koç, Semahat Arsel, Nusret Arsel.

Harranova’dan yılda 16 bin hayvan geçer ithalatı inceleriz

GÜÇLÜ Toker, Harranova Çiftliği’ndeki besi hayvanı varlığını 12 binde tutmaya özen gösterdiklerini belirtti:
-  Harran-ova’dan yılda 16 bin hayvan geçer.
-  Kaç kilo gelir, hangi ağırlıkta çıkar?
-  250 kiloyken alırız. Kesime gidiş kilosu 550-600 kilodur.
-  Hükümet besi hayvanı ithalatı için özel sektöre de kapı açtı. Siz de ithalat yapacak mısınız?
-  Henüz uygulama tebliği çıkmadı. Tebliği görüp, ona göre karar veririz.
-  Yani, ithalata girer misiniz?
-  Uygun olursa girebiliriz.
Toker, uygulanan hayvancılık politikasını doğru bulmadığının altını çizdi:
-  Politikaları belirlerken besicilerin korunmasına özen göstermek gerek.
-  Şu andaki politikalar besiciyi tehdit mi ediyor?
-  Besiciyi rahatsız ettiği kesin. Besiciler dışında herkes et fiyatını, ithalatı konuşuyor. Oysa asıl yükü çeken besici.
İthalata kapı açmak ette istenen “fiyat dengesi”ni sağlayamadığına göre, besicilere de kulak vermekte yarar var...