Ankara’da yerel yönetimler tarihi

Osmanlı döneminde (1300-1770) yılları arasında günümüzdeki gibi bir belediyecilik yoktu. Bu dönemde belediyecilik hizmetleri tek bir kişi veya kurum eliyle olduğu gibi kadı esnaf, kent sakinleri, vakıflar, şehremini, subaşı, mimar başı gibi çeşitli gruplar tarafından yapılırdı. Osmanlı İmparatorluğu modern belediyeciliği 19. yüzyılın sonlarında batıdan aldı. 1876 yılında Kanuni Esasi’nin 108 ve 112. maddesi, belediyeleri yönetmek üzere belediye meclisleri kurulmasına karar verdi. Ancak Padişah 2. Abdülhamid’in Anayasa’yı yürürlükten kaldırması ile belediye meclis seçimleri yapılamadı. Sonrasında bu görevlere atamalar yapıldı. 1908 yılında Meşrutiyet’in ilanıyla belediyeler hem meclisleri hem de başkanlıkları seçimle belirledi. 16 Şubat 1924 tarih ve 417 sayılı kanun ile Ankara Şehremini Şehremaneti Kanunu çıktı. Buna göre belediye meclisleri Ankara Şehremini Genel Meclisi 24 kişiden oluşacaktı daha sonra 48 kişiye çıktı. İstanbul belediye meclisi oluşumu ve görev yetkileri aynı şekilde Ankara’da uygulanacaktı. 1924-1930 arasında Dahiliye Vekaleti (İçişleri Bakanlığı) Mehmet Ali Bey Ankara Şehremini olarak atanıyor (4 Mart - 4 Haziran 1924) (İlbay) Ankara’da yerel anlamda belediye birimlerinin kurulmasını sağlıyor. Fen işleri, sağlık işleri, hukuk işleri, hesap işleri gibi birimleri kuruyor. Belediye teşkilâtının ilk temellerini atmaya çalışıyor. Sonrasında Dahiliye Vekaletince atanan Ali Haydar Bey (Yuluğ), (5 Haziran 1924- 21 Haziran 1926) tarihleri arasında görev yapmıştır.

İLK İMAR ÇALIŞMALARI

Ankara’nın imarı için ilk çalışmaları Dahiliye Vekaleti Ali Haydar Bey yaptı diyebiliriz, imar planları bu dönem içinde ortaya çıkmıştır. Ankara’ya içme suyu getirmek, Yenişehir’den Kavaklıdere’ye ve Cebeci’ye, Samanpazarı, Ulus’a kadar şehrin bayındırlık ve imar çalışmalarına çok önem vermiştir. Süleyman Asaf (İlbay) (30 Ekim 1928- 3 Kasım 1929) yılları arasında Ankara Şehremini olarak görev yapmıştır. Bu sırada Ankara’da Şehremeni olarak valiler atanmaya başlanmıştır. Vali Vehbi Bey 1 Kasım 1928- 22 Haziran 1929 tarihinde görev yapmıştır. Hermann Jansen’in üç kişinin girdiği bir yarışmada birinciliği kazanarak hazırladığı Ankara İmar Planı, bu dönem içinde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e sunularak onaylanmıştır. Hem Başbakan İnönü hem de Bakanlar Kurulu da ayrıca onaylamıştır. Sokak sokak cadde cadde anlatılmış, Ulus Hükümet binalarına, şehrin içinden geçen yollara tren yollarına kadar... Bu süre içinde Jansen Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nde Ankara İmar Planını hem Atatürk’e hem de Bakanlar Kurulu’na birçok kez anlatmıştır. Daha sonra Nevzat Tandoğan görev yapmıştır bir süre (22 Haziran 1929- 1 Eylül 1930). Bu dönem sonunda 3 Kasım 1930 tarihinde 1580 Sayılı Belediyeler Kanunu kabul edildi. Atama yerine belediye meclisleri kanun gereği seçimle gelecekti. Meclis yetkileri artırıldı. İçme suyundan mezarlıklara, itfaiyeye kadar birçok görev belediyelere verildi. Belediyeler Bankası kuruldu (İller Bankası). Denetimi İçişleri Bakanlığı ve Danıstay’a bırakıldı. 14 Mayıs 1950’de Demokrat Parti 650 belediyenin 560’ını aldı. 14 Mayıs 1950'de Oktay Benderli Belediye Başkanı seçildi. 1963 yılında Ekrem Barlas, 1973 Vedat Dalokay, 1977’de Ali Dinçer, 1980 darbesinde Albay Süleyman Önder, 1984’te Mehmet Altınsoy 1989’da Murat Karayalçın, 27 Mart 1994’te Melih Gökçek göreve geldi. Gökçek’in uzun süre başkanlık yapması ve görevden ayrılmasıyla 6 Kasım 2017 tarihinde yapılan Belediye Meclis oylaması ile Mustafa Tuna Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi. 31 Mart 2019’daki seçimde ise göreve Mansur Yavaş seçildi. Yavaş, 31 Mart 2024’te ikinci kez seçimi kazanarak görevine başladı.