Büyümede bir iyi, bir kötü haber

Türkiye ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 4.3 büyüdü. İyi haber; bunun yarısından fazlası (2.7 puanı) ihracattan geliyor. Cari açık açısından hane halkı tüketiminin hız kesmesi de iyi haber. Kötü haber, yatırımların katkısı negatif, büyümenin kalitesi düşüyor. Buna uzun vadeli sürdürebilirlik açısından bakılırsa ihracat da dahil. Olasılıkla büyüme oranı kademeli olarak gerileyecek.

Büyümenin kaynakları şöyle; İhracat 2.7 puan, net iç talep 3.1 puan katkı yapmış. Yani toplamda yüzde 5.8’lik bir katkı gelmiş; yüzde 4.3’lük üretim artışı ile farkı yani 1.47 puanı stoklardan yemişiz.

Yatırımlar sıfırlandı

İç talepte ise hem iyi haber, hem de kötü haber var; birincisi hane halkı tüketimi yavaşlıyor. Son 5 çeyreğin en düşük katkısı gelmiş; 2.35 puan. Bu, cari açığı küçültmek isteyen bir ülke için iyi haber. İç talep içinde kötü haber özel yatırımlarda; özel yatırımlar ilk çeyrekte yüzde 1.35 küçülürken toplam büyümeyi de 0.3 puan aşağı çeken bir etki yapıyor. Ekonomi politikası yapıcılarının, özel kesim yatırımlarındaki son 10 çeyrekteki gerileme ve durulmayı ciddiye alır gibi bir halleri yok. 2011 son çeyreğinden bu yana, özel yatırımların milli gelire katkısı 1 puanın altında. 10 çeyrek ortalaması ise 0.40 puan küçültücü yönde.

Kamunun tüketim harcamalarında belirgin bir değişiklik olmasa da (tüketim ve yatırım) ilk çeyrekte son bir yılın en düşük katkısı olmuş; yüzde 8.5’luk kamu tüketim harcaması 0.8 puanlık katkı yapıyor. Kamu yatırımlarıyla beraber ise 1 puan. Öyle sanıldığı gibi kamu yatırımlarından gelen yüklü bir katkı yok. Kamu yatırımlarının 4.3’lük büyüme içindeki katkısı sadece 0.16 olmuş.

Klişe tescillendi; eğlence ve kültür harcamaları arttı

Hane halkı tüketimi büyümeye 3.2 puan katkı yaparken, bunun 0.3 puanının yerleşik olmayanlara ait olduğunu, yani yabancılardan geldiğini not düşelim. Hane halkı tüketiminde ilk çeyrekte en çok dikkat çeken kalem ‘eğlence ve kültür’. Bu kalemdeki büyüme yüzde 10, 3.2 puanın 0.50’si eğlence ve kültür harcamalarından geliyor. Bu katkı, 2009 krizinde son çeyrekte ve 2010 ilk çeyrekte bu kadar yüksekti. Türkiye ciddi bir anayasal güçler krizine girerken, siyasal kriz derinleşirken, yurttaşlar yerel seçim öncesinde kendini eğlence ve kültür harcamalarına vermiş. Dolayısıyla ‘ekonomik kriz, askeri darbe ve baskı dönemlerinde eğlence ve kültür harcamaları artar’ klişesi bir defa daha tescilleniyor.

Finansal kesimden milli gelire rekor katkı

Sektörel olarak bakıldığında, imalat sanayinin 4.3 puanlık milli gelir büyümesine 1.25’le katkı verdiği görülüyor. Bunda ihracatın payı olduğunu, diğer sayılardan görüyoruz. Üretimde yüzde 13’lük bir ağırlığı olan toptan ve perakende ticaretin ise geçen yılın aynı çeyreğinin üzerinde, ancak 2013’ün son üç çeyreğine göre katkısının azaldığı gözleniyor; ticaret yüzde 3 büyürken, katkısı da 0.37 olmuş.

Üretim hesabına göre milli gelire en büyük katkıyı finansal hizmetler ve sigortacılık yapmış; finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 13.8 büyürken, yüzde 4.3’lük büyümeye katkısı 1.7 puan olmuş. Diğer bir deyişle büyümeye katkının yüzde 40’ı finans kesiminden geliyor. Bu, son 15 yılın rekoru. Genellikle döviz kuru artışı ve faizlerin hızla yükseldiği dönemlerde bu sektörün katkısı yükseliyor. Ancak 2014 başındaki finansal çalkantı ve bireysel emeklilik pastasının büyümesi tüm zamanların rekorunu kırdırmış. Zaman zaman siyasetçilerin ‘faiz lobisi’ diye üstünde tepindiği ve hırpaladığı finansal kesimin büyümeye yüksek katkısı ile yine aynı siyasetçilerin sevinecek olması; hem siyasetin, hem de kaderin bir cilvesi olsa gerek.

GSYH Büyümesi: Harcamalara Göre Katkı (yüzde)

Hane halkı tüketimi 2.35
Devletin tüketimi 0.88
Özel yatırımlar -0.29
Devlet yatırımları 0.16
Net İhracat 2.71
Stok Değişimi -1.47
GSYH Toplam Büyüme 4.34

Kaynak: TÜİK


GSYH Büyümesi: Sektörel Katkı (yüzde)

Tarım 0.18
İmalat Sanayi 1.25
İnşaat 0.31
Ticaret 0.40
Ulaştırma ve depolama 0.37
Finans 1.74
GSYH Toplam Büyüme 4.34

Kaynak: TÜİK


Özel not: 2014 ilk çeyrek milli geliri dolar bazında 183. 8 milyar dolar hesapladım. Bu, 2013’ün ilk çeyrek milli geliri olan 199.2 milyar doların yüzde 8 altında. Nedeni basit; ilk çeyrekte milli gelir enflasyon ve büyümeyle beraber nominal yüzde 14.8 artarken, ortalama kur yüzde 24.4 arttı. Milli gelirin dolar karşılığı da düşmüş oldu.

ugurses@hurriyet.com.tr