Türkiye’yi hedef seçen bölgesel uçaklar

TürkJet Bölgesel Havayolu Projesi'nin gündeme gelmesiyle bölgesel uçak pazarında Türkiye'ye doğru bir hareket başladı. Bölgesel uçak imalatçıları gözlerini çevirdikleri Türk Pazarı'nı kapmak için hızlı ama sessiz bir rekabete giriştirler. İmalatçıların yanı sıra üretimi durmuş, ikinci el uçakları leasing yani finansal kiralama yapmak isteyen çok sayıda satış yetkilisi de Türkiye'ye gelip gidiyor.

İlginin büyüklüğü bu ay yapılan Airex Fuarı'nda da açık açık görüldü. Kanadalı Bombardier'in Dash 8-Q300'ü ile Fransız-İtalyan ATR'nin ATR42-500 modeli fuara gelmişti. Bu iki uçak Ulaştırma Bakanlığı ve diğer şirketler tarafından ilgiyle incelendi. Airex'e uçak getirmese de Brezilyalı Embraer ve İsveç'li Saab kurdukları stantlarla kendi modellerini tanıttılar. Bombardier ise kapalı alandaki standında jet modellerinin tanıtımına ağırlık vermişti.

PAZAR HAREKETLİ

Hem Ulaştırma Bakanlığı'nın hazırladığı TürkJet Projesi hem de bazı özel girişimcilerin bölgesel havayolu şirketi kurma istekleri ile gelen uçak imalatçıları ve temsilcileri Türkiye'de yeni bir pazar oluşmasına da çaba harcıyorlar.

Türk yolcunun pervaneli uçaklara binmeyeceği yolundaki saçma iddialar araştırmalarla çürütülmeye çalışırken, bölgesel uçak satıcıları Türk insanın çok daha ucuza iç hat uçuşu yapabileceklerini kanıtlamak için yetkilileri bilgilendiriyorlar. Bugün 100 milyon liraya jet motorlu bir uçakla uçulan mesafenin 50 milyon liraya turboprop uçaklarla uçulabileceğini anlatmaya çalışan bölgesel uçak imalatçıları, ilginç satış kombinasyonları ve kolay ödeme imkanları ile yarışıyorlar.

İkinci el uçak satıcıları ve finansal kiralama şirketlerinin yoğun çaba harcadığı Türk Pazarı’nda, bölgesel uçak alımı konusunda kesinlik kazanmış bir proje yok. Ama girişimciler ciddi arayış içine girmeleri nedeniyle bölgesel uçak satıcıları daha uzun süre Türk pazarında rekabeti sürdürecekler.

Yalnız Türkiye'de değil, tüm dünyada bölgesel havacılık konusunda ciddi bir büyüme yaşanıyor. Bayrak taşıyıcı olarak adlandırılan büyük havayolları krizden sonra yavaş yavaş toparlanırken bölgesel şirketler çok çabuk şoku üzerinden atarak eski büyüme rakamlarına yaklaşmaya başladılar.

Kriz öncesinde ortalama yüzde 15 gibi yüksek bir hızla büyüyen bölgesel pazar, bir taraftan imalatçıların da iştahını kabartmaya devam ediyor. Ancak bu pazardan sipariş alabilmek ve ayakta kalabilmek oldukça zor. Rekabetin ezici olduğu pazarda geçmişin köklü uçak imalatçılarından İsveçli Saab, İngiliz Avro gibi büyük şirketler çekilmek zorunda kaldılar.

Pazardan son çekilen ise Amerikan-Alman ortak şirketi Fairchild-Dornier oldu. Bölgesel uçak pazarına pervaneli Dornier 328 modelini jet motorlu hale getirerek giren şirket daha sonra yine jet motorlu 728 ve 928 modelini sundu. Ancak kriz nedeniyle zorlu günler geçiren Fairchild-Dornier, iflasını açıklamak zorunda kaldı. Şimdi ciddi sayıda sipariş alan yeni modellere ne olacağı merak ediliyor. 728'in en büyük müşterisi Alman Lufthansa Havayolları olmuştu. Bu nedenle fabrikadan çıkartılan ve ilk uçuşuna gün sayan 728'in imalatı için Kanadalı Bombardier devreye girdi. Ancak sonradan görüşmeler tıkanınca bu sefer Fairchild-Dornier ile görüşmelere ATR'nin İtalya kanadını oluşturan Alenia şirketi başladı. Portföyünde sadece turboprop motorlu uçaklar bulunan şirket, 728 ile jet pazarına girmeyi hedefliyor. Diğer proje 928 ise beklemede. Uzmanlar yeterli finansmanın bulunamaması durumunda bu projenin iptal edilebileceğine dikkat çekiyor.

Bölgesel jet uçak pazarının önde giden imalatçıları ise Bombardier ve Embraer. Her iki şirket 40-50 koltukla girdikleri jet yolcu uçağı pazarında ürün yelpazesini 100 koltuğa kadar uzattılar.

Giderek Boeing ve Airbus'ın en küçük uçaklarının oluşturduğu pazarı tehdit etmeye başlayan yeni nesil modellere karşılık büyük imalatçıların ne yapacağı merakla bekleniyor.

Risk almak istemeyen Boeing ve Airbus, küçük uçaklar ile bundan iki yıl önce girmeyi planladıkları bölgesel pazardan çekildiler. Bu pazar için Boeing 717, Airbus ise A318'in daha küçük modellerini hazırlıyordu.

Pervaneli uçakta ise Bombardier ile ATR arasında rekabet sürüyor. Her iki şirket de imal ettikleri yeni nesil turborop uçaklar ile yolculara rahat uçuşlar sunuyor. Yeni nesil yüksek hızlı turboprop uçaklar, azaltılmış gürültü ve titreşimleri ile yolcu konforunu yükseltiyor. Turboprop uçaklar 1 saat ve daha az uçuşlarda jet uçaklara oranla ciddi düşük maliyetler sunuyor.

İKİNCİ EL

İkinci elde ise çoğu leasing işlemini imalatçı şirket kendisi gerçekleştiriyor. Bu konuda aktif olarak faaliyet gösteren şirketlerin başında Avro ve Saab geliyor. Havayollarının filolarından çıkarak geri gelen uçaklar imalatçı garantisi ile kiralanıyor. Birçok şirket başlangıç operasyonlarında veya ekstra talebin geldiği durumlarda bu yola başvuruyor. İmalatçı şirketler, üretimin bitmesinden 15 yıl boyunca uçaklara yedek parça ve bakım gibi konularda hizmet vermek zorundalar.


ATR


ATR 42

Yolcu Kapasitesi: 50

Menzili: 5040 km

Hızı: 450 km/saat

Motor Tipi: Turboprop PW120

ATR 72

Yolcu Kapasitesi: 74

Menzili: 2265 km

Hızı: 460 km/saat

Motor Tipi: Turboprop PW124B


FOKKER


Fokker 50

Yolcu Kapasitesi: 58

Menzili: 2822 km

Hızı: 532 km/saat

Motor Tipi: Turboprop PW125B

Fokker 70

Yolcu Kapasitesi: 79

Menzili: 3410 km

Hızı: 830 km/saat

Motor Tipi: Jet, Rolls-Royce Tay Mk 620

Fokker 100

Yolcu Kapasitesi: 122

Menzili: 3167 km

Hızı: 845 km/saat

Motor Tipi: Jet, Rolls-Royce Tay Mk 650-15


SAAB


Saab 340

Yolcu Kapasitesi: 37

Menzili: 3975 km

Hızı: 515 km/saat

Motor Tipi: Turboprop GE CT7-5A2

Saab 2000

Yolcu Kapasitesi: 58

Menzili: 2868 km

Hızı: 682 km/saat

Motor Tipi: Turboprop AE 2100A


FAIRCHILD DORNIER


328JET

Yolcu Kapasitesi: 34

Menzili: 2000 km

Hızı: 741 km/saat

Motor Tipi: Jet PW306B



728JET

Yolcu Kapasitesi: 75

Menzili: 2965 km

Hızı: 852 km/saat

Motor Tipi: Jet GE CF34-8D


BOMBARDIER


Dash 8 Q200

Yolcu Kapasitesi: 40

Menzili: 2040 km

Hızı: 546 km/saat

Motor Tipi: Turboprop PW120A

Dash 8 Q300

Yolcu Kapasitesi: 50

Menzili: 2200 km

Hızı: 528 km/saat

Motor Tipi: Turboprop PW123A

Dash 8 Q400

Yolcu Kapasitesi: 78

Menzili: 2400 km

Hızı: 648 km/saat

Motor Tipi: Turboprop PW150A


CRJ 200

Yolcu Kapasitesi: 50

Menzili: 3713 km

Hızı: 786 km/saat

Motor Tipi: Jet GE CF34-3B1

CRJ 700

Yolcu Kapasitesi: 70

Menzili: 3676 km

Hızı: 829 km/saat

Motor Tipi: Jet GE CF34-8C1

CRJ 900

Yolcu Kapasitesi: 86

Menzili: 3566 km

Hızı: 850 km/saat

Motor Tipi: Jet GE CF34-8C5


EMBRAER


ERJ 135

Yolcu Kapasitesi: 37

Menzili: 3148 km

Hızı: 833 km/saat

Motor Tipi: Jet AE 3007A1/3

ERJ 145

Yolcu Kapasitesi: 50

Menzili: 2870 km

Hızı: 833 km/saat

Motor Tipi: Jet AE 3007A1

ERJ 170

Yolcu Kapasitesi: 86

Menzili: 2963 km

Hızı: 870 km/saat

Motor Tipi: Jet GE CF34-8E

ERJ 190

Yolcu Kapasitesi: 104

Menzili: 4260 km

Hızı: 870 km/saat

Motor Tipi: Jet GE CF34-10E


AVRO


Avro RJ70

Yolcu Kapasitesi: 80

Menzili: 3000 km

Hızı: 767 km/saat

Motor Tipi: Jet Textron Lycoming ALF 502R-3

Avro RJ85

Yolcu Kapasitesi: 90

Menzili: 2910 km

Hızı: 767 km/saat

Motor Tipi: Jet Textron Lycoming ALF 502R-5

Avro RJ100

Yolcu Kapasitesi: 100

Menzili: 2817 km

Hızı: 790 km/saat

Motor Tipi: Jet Textron Lycoming ALF 502R-5