Şehirlerin üzerindeki kargaşadan korkuluyor

Uçan taksilerin gelecek 3 yıl içinde belki de yüzlercesi havada olacak. Özellikle başlangıçta Dubai, New York ya da yaygın geniş alanlı yerleşimi ile Los Angeles gibi kentlerde uçan taksi kullanımının sayısal olarak 10 bini geçeceği sanılıyor. Yapılan araştırmalardan ortaya çıkan sonuca göre yaklaşık 250 milyar dolarlık bir pazar doğuyor. Uçan taksi pazarı için imalatçı şirketler özellikle pandemi sonrası sertifika alabilmek için adeta yarışa girdiler. Bu şirketlerin hem Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi hem de Avrupa Sivil Havacılık Emniyeti Ajansı EASA’ya çok sayıda başvuruları var. Otoriteler başvuruları büyük titizlikle inceliyorlar. Çünkü bu araçlar yerleşim yerlerinin üzerinde uçacaklar. Bir terslik anında düştüğünde yerde büyük can kaybı ve zarara yol açabilirler. Araçlar elektrikli olduğu için düştükleri yerlerde patlama ya da büyük yangın riski görülmüyor.  Ama çoğunun yeterli süzülme açıları yok. Bu yüzden düşme anında bir kütle halinde çakılabilirler.

Uçan taksilerin çoğu bir pilot tarafından kullanılmayacak. Otonom sistemler bir yer merkezinden yönetilecek. Kentlerde yapılacak planlamalarla çok sayıda park yerleri olacak.  eVTol istasyonları elbette önemli bir şarj merkezi de olacak.

Öte yandan uygulama üzerinden hizmet veren taksi şirketleri Uber ve InDrive şimdiden uçan taksilerle ilgilenmeye başladılar. Hatta yatırım için harekete geçtikleri de söyleniyor. Ama hangi modellerle ve kaç kişilik uçan taksilerle ilgilendikleri bilinmiyor. Yine de sızan haberlere göre en az 4-6 yolcu kapasiteli olan uçan taksilerin onlar için cazip olabileceği ve sürücüsüz modellerin tercih edileceği söyleniyor.

İLK BAŞARILI HAVA TAKSİ

Kısaca eVTOL diye adlandırılan ve değişik versiyonları olan bu araçlar dikine kalkıp, uçak gibi yol alıyorlar ve yine dikine inebiliyorlar. Vertical take of and landing (VTOL) denilen eletrikli sistemler aslında hepsi dronların gelişiminin yarattığı ürünler. Çok sayıda elektrik motoru ile çalışan sistemler hava taksi olarak 2-4 ve 6 kişilik olarak planlandı. Ama şimdi 40 kişilik bir hava taksi için de harekete geçildi. Elektrik şarjı ile çalıştıkları ve aküler ağır olduğu için bu araçlar çok da uzun havada kalamıyorlar. Yine de yeni nesil akülerle menzilleri bin kilometreye kadar çıkacak gibi. Çünkü akü teknolojisi elektrik araçların yaygınlaşması ile birlikte daha hızlı gelişim göstermeye başladılar. Lityum ağırlıklı pillerde oluşan akülerden 1000 kilometre menzilli bir çalışma Çin’de ortaya çıktı.  Hemen bir yıl içinde olmasa da çok uzun sürmeyecek bir araştırma döneminden ve testlerden sonra devreye girecekleri düşünülüyor. Hava taksiler genellikle 13-15 metre uzunlukta ve 3-4 metre genişlikte projelendiriliyorlar. Biraz tombul bir kuş gibi kentlerin üzerini saracaklar. O gün ne gündür bilinmez ama çok da uzak görünmüyor.

DUBAİ ÖNCELİK ALIYOR

Hava taksi için en istekli yer Dubai. Hatta geçtiğimiz haftalarda Çinli XPeng şirketinin elektrikli uçan taksisi test edildi. Maksimum 380 metreye kadar çıkabilen bu uçan taksi Dubai’deki uçuşlarında belirlenen 91 metrenin üzerine çıkmayacak.  

130 kilometre hıza ve 35 dakika havada kalma süresine sahip XPeng’in hedefi 2025 yılında servise girmesi. Bütün testlerin tamamlanması ve sertifika alınmasından sonra bu aracın otonom yani insansız ve bir merkezden kumanda ile uçacağı belirtiliyor.

‘UÇAN OTOMOBİL’DE LİDER OLDU

Slovak tasarımcı Stefan Klein’in yaptığı Klein Vision adlı uçan otomobil test uçuşlarının çoğunu tamamlayarak ülkede uçuş sertifikasını aldı. Şimdi sırada Avrupa’nın havacılık otoritesi EASA’nın sertifikası gerekiyor.Dört büyük tekerleği ve iki koltuğu olan bu uçan otomobil saatte neredeyse 200 kilometre hız yapabiliyor. Ve sadece otomobilden uçağa dönüşümü 2-3 dakika içinde gerçekleşiyor. Henüz otoritelerce tam açıklanmamış olsa da uçan otomobilin menzili tam 1000 km. Uçuş sırasında 4 bin metreden biraz fazla yükseğe çıkabiliyor. Uçan otomobil gücünü, otomobil benzini ile çalışan ve 104 kilovat (139 hp) sağlayan 1.6 litrelik bir BMW yol otomobili motorundan alıyor. Toplam ağırlığı 1100 kg bulan uçan otomobil Mercedes Sedan S sınıfı bir otomobil büyüklüğüne sahip. Saatte 120 kilometre hıza ulaştığında havalanan Klein Vision AirCar’ın şimdi ikincisi daha da geliştirilerek yapılıyor.  İkinci prototip’in uçar hale gelmesinden sonra uzun uçuş testleri de yapılacak.  Uçak otomobil konusunda dünyada 200’den fazla denenen tasarım var. Ama Slovak tasarımcınınki şimdilerde öne geçmiş ve gerçeğe en yakın yolculuğa başlamış gibi görünüyor. Ayrıca hızı ve uçuş mesafesi gibi konularda da diğer deneysel ürünlere fark atıyor. Katlanır kanatları, fazla yakıt harcamayan motoru ve güvenirlilik kazanmış ürünlerle oluşturulan yapısı Klein Vision’ın seri imalat ve geniş kullanım şansını giderek arttırıyor. İlk prototipi 2020 yılında uçan ve sürekli geliştirilen bu uçan otomobil bütün yeni teknolojileri de yapısında barındırıyor.

AIRBUS’TA A220 HEYECANI

Türk Hava Yolları’nın uzun süredir bölgesel uçaklarla ilgilendiği biliniyor. Bu uçaklar Brezilya yapımı Embraer E195 ve Airbus A220 uçakları. İki şirket de öne geçebilmek için geçtiğimiz günlerde yapılan İstanbul Air Show’a bu uçakları getirdiler.  THY yetkilileri dahil çok sayıda insan uçakların içlerini gördü. Airbus daha önce de A220 uçağını İstanbul’a getirip tanıtım uçuşu gerçekleştirmişti. O uçakla ben de uçtum. Geniş kabini, sessiz ve uygun yakıt harcaması ile bilinen bir uçak. Elbette Embraer E195 uçaklarının benzer çok özellikleri var. Anladığım kadarı ile iki firma arasında THY’nin 30 adet bölgesel uçak alımında öne geçmek için verilen savaş hızlandı. Airbus’ın kısa süre sonra bir grup gazeteciyi bu uçağın imal edildiği Kanada, Montreal’deki fabrikaya davet edeceğini öğrendim.

5.4 MİLYAR DOLAR YATIRIM

Airbus 220 diye bilinen uçaklar Kanada imalatı Bombardier C Serisi uçaklar. Kanada yapımı bu orta menzilli jet yolcu uçakları ilk uçuşunu 2013 yılında yaptı. Ancak tam hizmete girişi 2016 yılını buldu ve yatırım maliyeti de 5.4 milyar doları aştı. İki motorlu uçaklar ortalama 76 milyon dolar fiyatla satılıyor. Elbette filo halinde alındığında bu rakam çok ama çok aşağılara çekiliyor. Birçok havayolu tarafından kullanılan bu yolcu uçağının 300 serisi 130-160 yolcu kapasiteli.

Uğur Cebeci A220’nin kokpitindeydi.

38 metre uzunluğundaki uçağın kanat açıklığı 35.1 metre. Yerden yüksekliği 11.5 metre olan uçağın kabin genişliği ise 3.28 metre. Normal seyir hızı saatte 829 kilometre olan uçak iki adet Pratt&Whitney PW 1500G motora sahip. Özellikle, Anadolu ve çevre ülkelere yapılan ve yolcu sayısı düşük uçuşlarda kullanımı hedeflenen A220 uçaklarının alımına henüz kesin karar verilmedi. İbrenin Embraer’e dönme ihtimali de var.

ATATÜRK HAVALİMANI’NDA İKİ PİST YIKILMAYACAK

Atatürk Havalimanı hızla millet bahçesine döndürülürken, 18/36 diye adlanan sağ ve sol pistlerin yıkımından vazgeçildi.

Biri ana pist diğeri yedek pist statüsündeki pistlerden birinin üzerinde, bir bölümünde hastane inşa edildi. Ancak hastanenin sökülebilir olduğu da biliniyor. Bu pistler duracak. Fakat aralarındaki taksi yollarındaki yıkım sürüyor. Las Vegas’taki bir toplantıda görüştüğüm DHMİ Genel Müdürü’nün pistlerin yıkılmaması için Cumhurbaşkanı’nı ikna ettiği bilgisine ulaştım. Böylece havalimanının üç pisti de bir şekilde ayakta kalacak. Ancak halen faal olan 05/23 pisti sürekli açık tutulacak. Diğer yıkımından vazgeçilen pistler çeşitli amaçlarla kullanılabilecek.