Havacılık 100 yaşında

Uğur CEBECİ

İnsanoğlu yüzyıllar boyunca uçan kuşlara imrendi. Uçmak için sayısız denemeler yaptı. Bu hayalin gerçekleşmesi için nice isimsiz kahraman can verdi. Sonunda ayağını birkaç metre yerden kesen insanoğlu tabiata karşı gelme savaşında doğanın sunduğu imkanlarla bir zafer kazandı.

Tarihçiler her ne kadar havacılıkla ilgili ilk çalışmaların binlerce yıl önce yapıldığını iddia etseler de asıl başlangıç 20 Ekim 1898 olarak kabul ediliyor. Çünkü bu tarihte ilk olarak Fransız bilimadamları havacılığın ve hava taşımacılığının geliştirilmesi için biraraya geldiler. Oluşturdukları bu kuruluş 1903 yılında bugüne kadar yaşayan ünlü Fransız Aero-Clup adını aldı. Aero-Clup'ün kurucuları arasında Comte de la Vaulx, Henry Deutsch de la Meurthe ve Albert Dion bulunuyordu.

SADECE 12 SANİYE

Aero-Clup'ten tam 5 yıl sonra 17 Kasım 1903'de Wright Kardeşlerin yaptığı uçak 12 saniye havada kaldı. Ve sadece 37 metre mesafe katetti. Ama artık havacılık tarihinde uçaklar da yer alacaktı. Gelişmeler birbirini izledi. Her gün yeni rekorlar kırıldı. Uçaklar daha uzaklara uçtu. Birinci ve İkinci Dünya Savaşı derken uçakların ahşap ve bezden yapılan gövdeleri yerlerini metallere bıraktı. Bir süre sonra pervaneli motorlar gövdeleri metalleşen kuşlara yetmedi. Çok daha fazla güç veren jet motorlar keşfedildi.

Jet motorların mavi göklere bıraktığı izler gökyüzüne atılan müthiş bir imzaydı ve havacılığa yeni boyut getirdi. Uçaklar çok güçlü jet motorları sayesinde binlerce metre yükseklikte ses hızının üzerinde uçabildiler. Günlerce süren hava yolculukları saatlere düştü. İnanılmaz bir şekilde kısaldı. Ve bununla birlikte dünya küçülmeye başladı. Sanıldığı kadar büyük olmadığı da anlaşıldı.

Bundan sonra bilimadamları teknolojiyi uçakların geliştirilmesinin yanı sıra daha emniyetli ve ekonomik uçuş için kullanma çalışmalarına başladılar. Ve uçaklara bilgisayarların konulması gerekiyordu. Artık günümüzde ister askeri ister sivil olsun tüm uçaklar bilgisayar yardımıyla uçuruluyor, kontrol ediliyor, kaldırılıyor ve indiriliyor. Bilgisayarlar pilotlarla birlikte gökyüzünde ağırlıkları 400 tona kadar ulaşan uçakları güvenle kontrol altında tutuyor.

Artık gökyüzü uçakların. Sesten hızlı uçaklar 7-8 saatlik yolculukları 3 saate indirdi. Kalkmaları için uzun pistlere ihtiyaç olan uçaklar gelecek 10 yıl içinde belkide dikine havalanıp, yine öyle inecekler. pistler yerine uçağın bir kaç katı büyüklüğündeki bir beton zemin yeterli olacak. Gökyüzündeki gelişim başdöndürücü hızı ile sürecek. Geliştirilen birçok teknoloji uçaklarda deneniyor, kullanılıyor. Daha sonra günlük hayata geçiyor. Görünen o ki uçaklar daha insanoğlunun uzun yıllar ufkunu açmaya devam edecek.

İşte havacılık dünyasının en’leri

En Hızlı Uçak:

SR-71. Casus uçak. Temmuz 1976'da saatte 3.529.56 kilometre hıza ulaştı. İlk uçak 'Flyer' ile Wright kardeşler sadece saatte 48 kilometre hızla uçabilmişlerdi.

En Hızlı Yolcu Uçağı:

Concorde. Hizmete 1976'da giren uçağın saatteki hızı 2.175 km.

En Hızlı Askeri Uçak:

Mig-25. Keşif görevlerinde kullanılan uçağın saatteki hızı 3 bin 400 km.

En Hızlı Helikopter:

Westland Lynx. Aslında helikopterler yüksek hızlar için yapılmamamışlardır. Westland Lynx Ağustos 1986'de yaptığı denemede saatte 400.87 kilometre hıza çıktı.

En Yükseğe Çıkan Uçak:

SR-71. Özel keşif görevleri yapan uçak 30 bin metrenin üzerine çıkabiliyor. Birinci Dünya Savaşı'nda ise uçaklar en fazla 5 bin metre irtifa alabiliyorlardı.

En Büyük Uçak:

Rus An-225. Kargo taşıma amaçlı kullanılan 6 motorlu An-225'in toplam kalkış ağırlığı 600 ton.

En Büyük Yolcu Uçağı:

Boeing B747-400. Tümü ekonomi olursa 568 yolcu alabilen uçağın kalkış ağırlığı 395 ton.

En Uzun Tarifeli Sefer:

New York-Johannesburg arasında yapılıyor. Uçuşun uzunluğu 12 bin 823 kilometre. Ancak Airbus A340'ın menzil olarak Temmuz 1993'de kırdığı Paris-Yeni Zellanda Auckland arasında non-stop uçulan mesafe 18 bin 545 kilometre oldu.

En Büyük Kanatlar:

Hughes H4. Denize inip kalkabilen bu uçağın kanatlarının uzunluğu yani kanat açıklığı 97.51 metreydi. Bu 8 motorlu uçak ilk kalkışında havalanıp ancak 914 metre uçabildi. Sonra bir daha uçamadı.

En kalabalık havalimanı:

Chicago O'Hare Uluslararası Havalimanı. Yaklaşık 70 milyon yolcu kapasitesine sahip havalimanına yılda 1 milyondan fazla iniş kalkış gerçekleştiriliyor.

Biletler ucuzluyor

Yoğun yaz uçuşlarının bitişiyle birlikte havayolu şirketleri bilet ücretlerini düşürmeye başladı. Kış boyu uçaklarını doldurmak isteyen şirketler promosyona başladılar.

Singapur HavaYolları İstanbul'dan Singapur, Hong Kong, Bangkok gibi bir çok merkeze 777 Dolara yolcu taşımaya 15 Eylül'de başladı. 15 Aralık tarihine kadar sürecek kampanyada Singapur aktarmalarında geceliği 1 Dolara otel veriyor. Şirket bu kampanya ile birlikte İstanbul-Singapur uçuşlarını haftada dört güne çıkarırken, bir uçuşta da en yeni uçağı olan Boeing 777'leri kullanacağını ilan etti.

Delta,Avusturya,Sabena, Swissair grubu ise 1 Kasım'da başlayacak kampanya ile Amerika hattında büyük fiyat indirimi yaptılar. 31 Mart 1999 tarihine kadar sürecek kampanya ile 3 aylık ve yıllık bilet satış fiyatlarını iyice düşürdüler. Bu dört şirketlerle İstanbul,Ankara ya İzmir'den New York'a gidiş dönüş üç aylık bilet fiyatı 599 Dolar. Aynı fiyata Boston a ya da Washington'a da uçmak mümkün. Los Angeles, Las Vegas ise 699 Dolar. Amerika'da 31 uçuş noktası ile ilgili indirimler geçtiğimiz yıl yapılan indirimlerle aynı.

Türk Hava yolları da yine İstanbul, Ankara ya da İzmir'den New York'a gidiş dönüş fiyatını haftalık bilet ve bir pazar günü geçirmek kaydıyla 599 Dolara düşürdü. THY Avrupa hattında da 15 Ekim-15 Aralık arasında geçerli olmak üzere haftalık bilet ücretini her yere 299 Dolar olarak ilan etti. Amerika hattındaki indirimler de yine aynı tarihler arasında 7 günlük biletler için geçerli olacak.

LUFTHANSA BİLBOARDLARDA

Yoğun yaz sezonu sonrasında Lufthansa da bilet fiyatlarını indirdi. New York, Chicago, Boston 599 dolar. Atlanta, Miami, Houston, Dallas 649 dolar. Los Angeles ve Cincinati ise 699. Ayrıca Rio de Jenerio ve diğer Güney Amerika hatlarında da 1099 dolarlık fiyat uygulanacak.

Emirates Hava Yolları Dubai'ye yaptığı haftalık sefer sayısını dörtten beşe çıkardı. Bu nedenle de çarşamba günleri yaptığı uçuşların bilet fiyatını ekonomi sınıfında İstanbul-Dubai gidiş dönüşü 420 Dolara indirdi. Ayrıca yolcularına uçtukları sınıfa göre de free shop’lardan indirim sağlıyor.

AMAN DİKKAT

Artık havayolu şirketleri ekonomi sınıfında aynı uçuş için çok farklı fiyatlar uyguluyorlar. Aynı uçuş için indirimli biletler için az sayıda koltuk ayrılıyor. Bunlar bitince diğer koltuklar daha pahalı fiyatlarla satılıyor. Bu nedenle bu tür indirim kampanyaları başladığında hemen bileti satın almak gerekiyor. Aksi halde ilan edilen cazip fiyatlarla belirtilen tarihlerde yer bulup uçmak mümkün olmuyor. Rezervasyon yaptırıldığında uçakta yer olmasına rağmen promosyon için ayrılan koltukları belirleyen sınıftaki biletler bitmişse çok daha fazla para ödenerek aynı uçuşta yolculuk yapılıyor.

TOLGA ÖZBEK

Kanattan motora neydi ne oldu?

İNİŞ TAKIMLARI

İlk uçaklarda birkaçyüz kiloyu geçmeyen ağırlıktaki gövdeyi iki adet bisiklet tekerliği taşıyordu. Kuyruk iniş takımı ise bir kancaydı. Frenleme -böyle bir sistem olmadığından- uçağın toprak piste inmesinden sonra bu kancanın yere takılmasıyla sağlanıyordu. Şimdi ise ağırlıkları neredeyse 400 tonu bulan dev yolcu uçakları özel alaşımlardan imal edilmiş iniş takımlarına sahip. Ağırlıklarına göre tekerlek sayısı 28'e kadar çıkabiliyor. İlk ABS fren sistemi uçaklar için geliştirildi. Sonra otomobillere uygulandı.

KOKPİT

Kokpit yani pilotun bulunduğu kısım ilk uçaklarda sadece küçük bir sandalyeden oluşuyordu. Daha sonra teknoloji gelişip sistem karmaşıklaşmaya başladıkça uçuş sistemlerini kontrol etmek için göstergeler konuldu. 1980'li yılların başından itibaren de göstergeler devrini kapamaya başladı. 'Glass Cockpit' yani cam kokpit adı verilen uygulamayla artık tüm veriler bilgisayar ekranlarına toplanıyor. Böylece kokpitler gösterge ve switch yani düğmelerden kurtularak daha sade bir hal aldı.Konforlu ve geniş bir hale getirildi.

KANATLAR

Uçaklar için kanat uçmayı sağlayan önemli bir araç. Kanatlarda yapılacak bir iki küçük değişiklik uçakların menzillerini, hareket yeteneklerini büyük ölçüde değiştirebiliyor. İlk yapılan uçaklarda kanatlar tahta ve bezden imal ediliyordu. Uçakların imal edildiği ilk yıllarda çift kanatlı imal edilen uçaklar yerlerini 1930'lu yıllardan itibaren metal yapılı tek kanatlılara bıraktı. Yeni nesil kanatlarda kullanılan kompozit maddeler metallere göre daha hafif ve dayanıklı. Gelecekte yapılacak kanatların yüzeyinde sürtünme katsayısı sıfıra yakın olacak. Ayrıca üzerindeki oynar flaplar ve slatlar sayesinde uçaklar havada çok düşük hızlarda tutunabilecek. Bunun anlamı çok daha kısa pistlere inip kalkabilecekler.

GÖVDE

İlk imal edilen gövdeler içine pilot alabilecek kadar küçüktü. Daha büyük ve ticari uçakların imalatıyla birlikte gövde yapıları tahtadan metale daha sonra da kompozit maddelere döndü. Artık kanatlardan gövdenin önemli bölümü kompozit adı verilen çok hafif ve metal yorgunluğu olmayan malzemelerden imal ediliyor. İnsanoğlu en büyük kabinini 1960'lı yılların başında imal etti. Jumbo Jet adı verilen Boeing 747'ler içine yüzlerce yolcuyu alabiliyor. Ayrıca kabin içinde önemli değişiklikler sayesinde yolcu kendini evinde hissediyor.

MOTOR

İlk uçak motoru Leonardo da Vinci tarafından tasarlandı. Tasarımda, pilot kendi gücüyle parvaneyi çeviriyordu. Motorun bulunmasından sonra 1800'lü yıllarda buhar gücüyle uçuş denendi, ama yeterli olmadı. 1903 yılında Wright Kardeşler tarafından benzinle çalışan motor imal edildi. Yüksek güç sağlayan radyal motorlar ise ilk defa 1909'da yapıldı. Bu motorlar o yıllarda sadece 50 beygir gücündeydi. İkinci Dünya Savaşı'yla birlikte jet motorlar imal edilmeye başlandı. Önceleri teknoloji daha dayanıklı malzeme üretemediği için her uçuşta uçağa yeni motor takılıyordu. Savaş uçaklarına yerleştirilen jet motorlar 1950'lerde yolcu uçaklarında da kullanılmaya başlandı. Bir yandan jet motorları imal edilirken diğer yandan da pervaneli uçak motorları geliştirildi. Piston motor yerini daha fazla güç sağlayan, az yakıt harcayan turboprop’lara bıraktı. Pervaneler ise yüksek açılı 6 palli hale geldi.

Kronoloji

4'üncü yüzyıl: Çin'de uçan modeller yapıldı.

1500: Leonardo da Vinci ilk helikopter modelini çizdi.

1600: Hazerfen Ahmet Çelebi yaptığı kanatlarla uçtu.

1709: İlk balon modeli uçuruldu.

1783: Mongolfier kardeşler ilk balon uçuşunu gerçekleştirdi.

1852: Otto Lilienthal yaptığı planörle uçmaya başladı.

1900: İlk zeplin uçuşu Ferdinand von Zeppelin tarafından yapıldı.

1903: Wright Kardeşler yaptıkları uçaklarıyla uçmaya başladılar.

1909: Louis Bleriot uçarak Manş Denizi'ni geçti.

1912: Amerikalı Albert Berry paraşütü buldu.

1919: İlk transatlantik uçuşu gerçekleşti.

1927: Charles Lindberg tek motorlu uçağıyla Atlantik'i duraksız geçti.

1930: Frank Whittle ilk jet motorunu tasarladı.

1935: Efsane uçak DC-3 seferlerine başladı.

1940. Modern anlamda ilk helikopter İgor Sikorsky tarafından imal edildi.

1947: Bell X-1 ses hızını geçti.

1949: İlk jet yolcu uçağı Comet tasarlanmaya başladı.

1968: İlk sesten hızlı yolcu uçağı Tu-144 uçtu.

1969: Dünyanın en büyük yolcu uçağı Boeing 747 ilk uçuşunu yaptı.

1976: Sesten hızlı yolcu uçağı Concorde seferlerine başladı.

1986: Çılgın havacılar Dick Rutan ve Jeane Yeager hiç durmadan Voyager adını verdikleri uçaklarıyla dünya turu yaptılar.

1997: Dünyanın en büyük uçağı Airbus A3XX'in yapım çalışmaları başladı.

1998: Dünya turu ilk defa bir ultralight ile 80 günde tamamlandı.

Kaynak: Air France Magazin