Düz duvara tırmanmak

Maliye’nin yaramaz çocukları da vergi mükellefleri... Bir süre önce Maliye Bakanı Kemal Unakıtan da, ‘Bizim maliyeciler, mükellefi bazen düz duvara tırmandırıyorlar’ derken, vergi mükelleflerinin, yaratılan bir sürü kırtasiyecilik ve formalitelerle uğraştırılması olayını vurguluyordu.

Kuşkusuz bu olay yeni değil, yıllardır devam eden ya da yeni getirilen çok sayıda örnek var.

BİR İDİ BİN OLDU

Vergi mükellefini, adeta düz duvara tırmandıran en son örnek, daha önce sayısı bir olan formalitenin, yani amortisman oran sayısının 1000’e yükseltilmesiyle ilgili...

Şimdi belki de ‘şaka yapıyorsun’ diyeceksiniz ama son derece ciddiyiz. Olayı, hiç bilmeyen birinin dahi, anlayabileceği şekilde açıklamaya çalışalım.

1- Vergi ve muhasebe olayında ‘amortisman’ diye bir uygulama var. Buna göre, işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranma, aşınma ya da kıymetten düşmesi söz konusu olan, değeri 440 milyon lirayı aşan bir demirbaşı, makineyi, aleti, mefruşatı, bir defada gider yazamıyorsunuz (VUK Md. 313). Örneğin, işletmeye bilgisayar, mobilya ya da kamyon alıp, bir defada gider kaydedemiyorsunuz.

2- Öteden beri süre gelen uygulamaya göre, temel oran olarak, yüzde 20’ye kadar bir oranı mükellef kendisi belirleyip, amortisman yoluyla gider yazıyordu. Örneğin, 100 milyar liraya alınan kamyonun, birinci yılda 20 milyar lirası gider yazılıyor, azalan bakiyeler usulü seçilirse, iki katı yani 40 milyar TL gider yazılıyordu (VUK Md. 315 ve Mükerrer Md. 315).

3- Bu uygulama, 5024 sayılı Yasa ile 1 Ocak 2004 tarihinden itibaren değiştirildi. Önceki tek oran yerine, Maliye Bakanlığı’nca çok sayıda oran belirlenmesi ve o oran üzerinden de amortisman ayrılması benimsendi (VUK Md. 315).

4- Maliye Bakanlığı da, 333 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile uzun bir liste halinde 371 amortisman oranı açıkladı. Bu listede yer almayan iktisadi kıymetler için de, mükellefin başvurusu üzerine, Bakanlıkça süre ve oran belirleneceği açıklandı (28.4.2004 tarihli R. Gazete).

5- Maliye Bakanlığı’nın belirleyeceği oranlarla, 371 olan sayı, 1.000 hatta daha fazla olacak.

6- Daha önce, temel oran olarak bir oran vardı o da yüzde 20 idi. O gitti yerine yüzlerce oran geldi. Yeni oranlara bakıyoruz; kuyumcu terazisinden de hassas 2.22, 3.03, 3.33, 3.70, 4.16, 4.54, 5.88, 6.25, 6.66, 7.14, 7.69, 8.33, 9.09, 11.11, 14.28, 16.66, 33.33, 40, 60 gibi oranlar belirlenmiş! Ara ki bulasın!... Oysa, önceki 20’nin yerine 15 gibi tek oran belirlense, sorun çözümlenirdi.

DÜZ DUVAR DEĞİL Mİ?

İşin ilginç tarafı bir yandan ‘vergilemede basitlik ve kolaylık’ sağlanacağı ilan edilirken, diğer yandan da, ‘samanlıkta iğne arama’ benzeri, yüzlerce oran belirleniyor. Milli piyangodan, kazanan numaraların listesine bakıp, ikramiye çıkıp çıkmadığını aramak, bu oranları aramaktan daha basit. Arananlar listede yoksa, Maliye Bakanlığı’na başvurulup, oran tespiti istenecek.

Ne dersiniz, bu uygulama ‘Mükellefi düz duvara tırmandırma’nın ta kendisi değil mi?

Yüzde 100 amortisman oranı olur mu?

KUŞKUSUZ olmaz. Ancak, yeni amortisman listesine bakıyoruz, değişen Yasa’ya göre de hesaplama yapıyoruz. Amortisman oranı yüzde 100 hatta yüzde 120 bile oluyor!

Daha önce, Yasa’da azalan bakiyeler usulüne göre, normal oranın 2 katı olarak uygulanacak amortisman oranı, yüzde 40’ı aşamaz deniliyordu (VUK Mük. Md. 315/2) 5024 sayılı Yasa ile bu madde değiştirilip, sınır kaldırıldı. Böyle olunca, amortisman oranı yüzde 50 olan kıymetlere, azalan bakiyeler usulü uygulandığında oran yüzde 100 çıkıyor. Benzer durum, ilk yıl yüzde 60 oran belirlenen filmler, DVD, CD, teyp kasetleri vs. için de söz konusu...

Öte yandan VUK’un 315/3. maddesinde de, azalan bakiyeler usulünde, amortisman süresinin, normal amortisman oranlarına göre hesaplanacağı yazılı...

Hadi bakalım, hangisi doğru?