Dâhi olmanın formülünü açıklıyorum!

Önce şu soruyu sorayım: Üstün yetenek sizce doğuştan mı geliyor yoksa sonradan mı elde ediliyor? Bu basit soruya vereceğiniz yanıt öğrenmeye yaklaşımınızı belirlediği için çok kritik. Nobel ödüllerinden satranç şampiyonlarına, matematikten yüzmeye pek çok alanda yapılan çalışmalar zekanın tek başına başarıyı belirleyen bir faktör olmadığını gösteriyor. Pratiğin, öğrenmenin temel değişken olduğu giderek daha net bir şekilde açığa çıkıyor. Zaten “Üstün yetenek doğuştandır!” inancına sahipseniz eğitimden uzak durun, derim. Zira performansın doğuştan belirlendiğine inanan birinin hem kendinden hem başkalarından beklentisi sınırlıdır. Bu konuya daha evvel Bill Gates üzerinden değinmiştim.

Performansı zirveye taşımanın 4 koşulu!
Daha fazla uzatmadan yazının başlığındaki soruya döneyim. K Anders Ericsson bu soruya hayatını adamış bir psikolog. Yaptığı onlarca araştırma ile “zirve performans” konusunda uzman biri. Malcolm Gladwell’in Outliers (Çizginin Dışındakiler) kitabını okuyanlar onu “10 bin saat kuralı” ile hatırlayacaklardır. Ericsson ve arkadaşlarının pek çok kültürde ve farklı sahada zirve performansı yapanlar üzerinde yaptıkları çalışmaların sonucunda vardıkları bir formül var. Herhangi bir sahada zirveye çıkmak için şu 4 koşulu yerine getirmek gerek: Tahayyül, durum tespiti, sürekli geri besleme (geri dönüt) ve pratik!

Önce tahayyül!
Herhangi bir alanda zirveye çıkmak için önce başarı motivasyonunuzun olması şart! Hayali olmayan kişinin başarması mümkün değil. Ancak büyük hayalleri olanlar, bu hayallere sıkı sıkıya bağlı olanlar zirveye çıkabiliyor. Zirveye çıkmadan zirveyi hayal edenler...

Realist durum tespiti şart!
Bir alanda zirveye çıkmanın ikinci koşulu gerçekçi bir durum tespiti yapmak. Yani uzmanlaşmak istediğiniz sahadaki becerilerinizin bir bilançosunu çıkartmak. Zayıf noktalarım nelerdir? Nerelerde daha çok çalışmam gerek? Bu sorulara gerçekçi bir yanıt vermeden yola çıkılmaz. Çıkılsa hedefe yaklaşılmaz.

Sürekli geri besleme (geri dönüt)
Zirveye giden yolda atılan her adımın sizi zirveye ne kadar yaklaştırdığını bilmeniz gerekiyor. Öğrenmenin en temel kurallarından biri bu. Ne kadar başarıyorum? Bu attığım adım doğru bir adım mı? Bu soruları sürekli sormak ve sürekli yanıtlamak yani geri dönüt almak gerekiyor. Öğretmen, mentor bunun için var. Sayaç da… Bu geri dönüşlerle sürekli güncellenen bir pratik ancak uzun vadede gerçek sizi zirveye yaklaştırıyor.

İnekleyerek zirveye çıkmak mümkün değil!
Zirveye ulaşmanın son koşulu “kasıtlı pratik”. Çalışmak, pratik yapmak, sürekli pratik yapmaktan söz ediyoruz. Ama Ericcson öyle ezbere 10 bin saat pratik yapmaktan söz etmiyor. Performansı zirveye taşımak için sözü edilen “pratik” özel bir çalışma. Kasıtlı, tasarlanmış, kişiye özel öğrenme pratiği. Yani inekleyerek herhangi bir alanda zirveye ulaşmak mümkün değil.

Her şey büyuük bir hayalle başlıyor ama çalışmadan kimse zirveye çıamıyor!
Özetle, zirveye çıkmak için büyük bir hayalin peşinde koşmak, yola çıkarken durumunuzu gerçekçi bir şekilde tespit ederek attığınız her adımın sonuçlarını sürekli olarak ölçmek ve hiç durmadan adım atmanız gerekiyor. Bu dört koşulu yerine getirmeden performansınızı arttırmak mümkün değil! Şimdi sizden bu tezi test etmenizi istiyorum. Yaptığınız iş her ne ise sizin alanınızdaki “dâhilerin” zirveye nasıl çıktıklarına biraz daha dikkatlice bakın. Her birinin o zirveye düşleriyle, tırnaklarıyla çalışarak geldiklerini göreceksiniz. Cem Yılmaz haklı: “Başarılı insanların ortak özelliği it gibi çalışmalarıdır, başka bir şey ne gördüm ne duydum… Gerisi traştır, süstür, dedikodudur.”

Son olarak. Bu yazıda “dâhi” sözcüğünü bir sıfat olarak değil, bir fiil olarak tarif ediyorum. Bunu kasıtlı olarak yapıyorum çünkü amacım zirveye giden yolun herkese açık olduğunu vurgulamak.