Restoranlar boşalmaz ama macun tüpten çıktı

Aslında işin çok basit bir mantığı var. Restoran ve kafeler hınca hınç dolu. Bazı işletme sahipleri yediğinizi yer yemez bir sonraki müşteriye yer açmak için kalkın diye adeta gözünüzün içine bakıyor. Sakın bu durum İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirlere özgü zannetmeyin. Nereye giderseniz gidin mekanlarda yoğunluk var. Özetle, aşırı bir TALEP var. Bunu ‘enflasyon yüksek, vatandaş eline geçeni harcıyor’ diye yorumlayanlar var. Fakat son faiz artışları sonrası artık herkes elindeki paranın kıymetini bilmek zorunda.

Diğer taraftan da bulunduğu semtle özdeşleşmiş, yılların restoranları şubeleşme yarışında. Her köşe başında rastladığımız yeni nesil kahve dükkanlarını geçtim, ortalık yeme-içme üzerine açılan mekanlarla kaynıyor. ARZ artıyor ama TALEP o kadar yoğun ki... İşte, bu noktada devreye ARZ-TALEP dengesiyle oluşan FİYAT giriyor. MALİYET artışlarını unutmuş değilim. Kirası, asgari ücreti, yakıtı, vergisi artıp duruyor. Gıda fiyatlarının yüksekliği de cabası... Ancak tüm bunlar restoranlarda son dönemde oluşan yüksek fiyatların asıl belirleyicisinin ARZ-TALEP dengesi olduğunu değiştirmiyor. TALEP, ARZ’dan fazla ki çoğu mekanda yer bulmamız mümkün değil. Bu yoğun TALEP de belli ki fiyatların olması gerekenden yukarıda oluşmasına yol açıyor.

İşte, bu nedenle restoranlardaki fiyatlar normalden çok daha fazla arttı. TALEP kesilmedikçe daha da arttı. Çok iş yapan bazı mekanlar ayı, haftayı geçtim, neredeyse her gün otomatik fiyat artışı yapar oldu. Sosyal medyada paylaşılan adisyonlar artık birer antipati ögesi haline geldi. Son olarak tanesi (evet evet bir tanesi) 110 TL’ye satılan kurabiye herkesin tepkisini çekti.

Arkasından da ‘Fahiş fiyatlara hayır dışarıda yemiyoruz’ sloganıyla bir tepki oluştu. Bu iş şimdi bir boykot çağrısına dönüştü. Amaç sivil toplum gücüyle haddini aşan esnafa bir muhtıra vermek. Ben yüzde 100 başarılı olmasını, hafta sonu tüm yeme içme mekanlarının boş kalmasını beklemiyorum. Yine de TALEP iyi diye kafasına göre zam yapan bazı mekan sahiplerinin kendisine çeki düzen vermesi açısından olumlu olacaktır.

Dışarıda yemek yeme konusunda bence artık macun tüpten çıktı. Restoran fiyatları zaten bir süredir herkesin gündemindeydi. Hatta bazıları yıllardır müdavimi oldukları restoranları kendi çapında zaten boykot etmeye başlamıştı. Şimdi herkes hesabını baştan yapacak. ARZ ve TALEP’in makul noktada buluştuğu mekanların sorun yaşayacağını düşünmüyorum. Ancak fahiş fiyat politikasına devam eden bazı restoranlara TALEP’in düşeceğine, bu konuda farkındalığın artacağına eminim. Yeri gelmişken belirtmemde fayda var. Serbest piyasa ekonomisinde kimse kimsenin sattığı ürünün fiyatına müdahale edemez. Ancak tüketiciler olarak bizim de restoran tercihinde bulunmak en doğal hakkımız. Son dönemde bazı restoranlar fiyatlarını artırmakla kalmadı. Porsiyonlarını da düşürdüler. Bakın, geçtiğimiz günlerde kapıya fiyat listesi asmak zorunlu hale geldi. Ancak menülerde herhangi bir standart yok. Kimin neye porsiyon dediği, standart bir porsiyon gramajı üzerinde bir uzlaşı yok.

Bir porsiyon köfte kaç gram bilen var mı? Peki ya bir adet pide ya da pizza da ne kadar peynir olmalı? Patates kızartması bir yerde tabakla bir yerde kaseyle veriliyor. Ama menüde tek satır açıklama yok. Mezelerin fiyatları var gramajları yok; salatanın, meyvenin kısacası hiçbir şeyin standardı yok. Bizler vatandaş olarak hakkımızı belli bir noktaya kadar arayabiliriz ama kamunun da daha aktif olması gerekmez mi? Ne için ne kadar ödeyeceğimizi daha net anlamamız için menülere fiyat yazmayı talep etmek tek başına yetmiyor maalesef. Şeffaflık şart.

Restoranlarda binlerce kişi ekmeğinin peşinde çalışıyor. Bodrum katlarında, güneş yüzü görmeyen mutfaklarda yemek pişiren bulaşık yıkayan on binler var. 8-10 saat ayakta yiyecek içecek servis edenleri de unutmamak lazım. Umarım orta nokta bulunur işin BOYKOT bölümü ara sıcak tadında son bulur... Hem ülkede pahalılık sadece restoranlara özgü bir sorun değil. Kuaförden, oto yıkamaya tesisatçıdan çiçekçiye her ay bir meslek grubunu boykot mu edelim?.Bu işin tek yolu şu enflasyon belasından kurtulmak. Toplumsal tepkimizi koyarken de HESAP keyfimizi kaçırmasın...

BURAYA NASIL GELDİK?
ÖNCE İNTİKAM HARCAMASI SONRA ENFLASYON ETKİSİ

* Pandemi sonrası ‘intikam harcaması’ denilen bir olgu vardı. Vatandaş dışarıda yeme içmeyi özlemişti. Esnaf da bu ilgiyi görünce fiyat artışının ölçüsünü kaçırdı.

* Düşük faiz, yüksek enflasyon döneminde herkes elindeki parayla zam gelmeden bir şeyler almak istedi. Yeme içme için yapılan harcamalar da o dönem çok arttı. Şimdi ekonomi sıkılaşınca bu fiyatlar artık hepimize çok yüksek geliyor.