HDP’nin seçim sonucu nasıl okunmalı?

Şırnak il merkezinde belediye seçimini AK Parti adayının kazanması, ayrıca AK Parti oylarının Güneydoğu’da belirgin bir artış göstermesi bu seçimin dikkat çekici sonuçları arasında sıralanabilir. Ülkenin önemli bir bölümünde oylarında düşüş yaşayan AK Parti’nin bariz bir artış trendi yakaladığı bir bölge Kürt seçmenin ağırlıklı olduğu Güneydoğu Anadolu olmuştur.

HDP açısından bakıldığında ise bu parti bölgenin neredeyse tümünde hafife alınamayacak ölçülerde bir kan kaybına uğramıştır. Gelgelelim HDP’nin bu seçimdeki durumu ilginç bir paradoksu da barındırıyor. HDP geleneksel olarak güçlü olduğu seçim bölgelerinde ne kadar zemin kaybetmiş olsa da, HDP seçmeninin ülkenin batısında ve bazı bölgelerde kullandığı oylar özellikle İstanbul ve Ankara gibi iki büyük ilde ve ayrıca Akdeniz sahil şeridindeki illerde CHP’li adayların kazanmasına stratejik boyutlarda katkı yapmıştır.

Bu seçimde Güneydoğu’da Kürt oylarının kuvvetli olduğu bütün illerde karşımıza çıkan genel çizgi, HDP oylarındaki düşüştür. Bunu Diyarbakır örneği üzerinden gösterebiliriz. HDP, 24 Haziran 2018 tarihindeki milletvekili seçiminde bu ilde 554 bin dolayında oy almışken, bundan 10 gün önce yapılan 31 Mart yerel seçiminde büyükşehir belediye başkanlığı sandıklarında HDP’ye verilen oylar 490 binde kalmıştır. Dokuz ay içinde meydana gelen oy gerilemesi 64 bin dolayındadır.

Bu düşüşü değerlendirirken Diyarbakır’da seçime katılma oranının da yüzde 83.55’ten yüzde 78.60’a indiği de belirtilmelidir. Sandığa gitmeyenlerin sayısı 24 Haziran seçimine kıyasla 32 bin kadar gerilemiştir. Bu arada aynı süre zarfında Diyarbakır’daki seçmen sayısının 25 bin kadar arttığı da bu hesaba katılmalıdır.

Diyarbakır’da sandıkta çıkan bu sonuç aslında bir süredir gözlenen bir yönelişin devam etmekte olduğunu anlatıyor. Bu ilimizde 7 Haziran 2015 seçimlerinde 636 binle zirve yapan HDP oyları 1 Kasım 2015 seçiminde 580 bine indikten sonra 24 Haziran’da yeniden düşerek 554 bin düzeyine gelmişti. 31 Mart itibarıyla HDP Diyarbakır’da 500 bin eşiğinin altındadır.

AK Parti’ye baktığımızda ise 24 Haziran’da Diyarbakır’da 169 bin olan oylarının bu kez yaklaşık 72 binlik bir artışla 241 bine çıktığını görüyoruz. Buradaki artış yüzde olarak 10 puanın üzerine çıkıyor.

Diyarbakır’daki bu kalıp bölgedeki her ilde büyük ölçüde tekrarlanıyor. Çarpıcı bir örneği Hakkâri’den verebiliriz. HDP’nin 24 Haziran seçiminde 97 bin dolayında olan bu ildeki oyu 31 Mart’ta ‘il genel meclisi’ sandıklarında 72 bine inmiştir. AK Parti’nin oyu ise aynı süre içinde neredeyse iki katına çıkarak 25 binden 48 bine yükselmiştir.

Keza Şırnak’ta 24 Haziran’da 162 binin üzerine çıkan HDP oyları bu kez ‘il genel meclisi’nde 129 bine gerilemiştir. AK Parti’nin oyu ise 38 binden 72 bine çıkmıştır. HDP, Şırnak il merkezinde belediyeyi AK Parti’ye kaptırmış olmasına karşılık yine de Şırnak’ın bütününde birinci partidir.

HDP, 2014 yerel seçiminde toplam 102 belediye kazanmıştı. Bunlar arasından çoğuna sonradan kayyım atanan 4 il, 28 ilçe ve 18 belde olmak üzere toplam 50 belediyeyi bu kez kaybetmiştir. Buna karşılık 31 Mart’ta toplam 3 büyükşehir (Diyarbakır, Van, Mardin) ile 5 il, 43 ilçe ve 11 belde olmak üzere bu kez ancak 62 belediye kazanabilmiştir. Bunlardan bazıları yenidir. HDP’nin kazandığı yerler arasında özellikle Kars HDP açısından kayda değer bir başarı oluşturuyor.

HDP’nin aldığı bu sonucu değerlendirirken bir dizi faktörü hesaba katmamız gerekiyor. Öncelikle başta partinin eski eşbaşkanı Selahattin Demirtaş olmak üzere muhtelif kademelerde birçok yönetici ve yerel yönetim temsilcisinin hapiste bulunmasının HDP açısından seçim kampanyasında olumsuz bir durum yarattığı inkâr edilemez.

Ayrıca, pek çok il ve ilçede seçilmiş HDP’li başkanların yerlerine kayyımların atanmasından sonra iktidar tarafından götürülen hizmetlerde kısa zamanda elle tutulur sonuçlar alınması, HDP zemin kaybederken AK Parti’nin başarı hanesine yazılan yeni bir durum ortaya çıkarmıştır.

HDP’nin gerilemesiyle ilgili şu hususun da altını çizmeliyiz. HDP’nin 1 Kasım 2015 seçimiyle birlikte bölgede oy kaybına uğramaya başlamasında, PKK’nın 7 Haziran 2015 seçimiyle birlikte ‘sokak savaşları stratejisi’ne yönelmesi de rol oynamıştı. Çatışma döneminin geride kalmasını arzulayan halkın duyduğu rahatsızlık HDP oylarına olumsuz bir şekilde yansımıştı. Bu izlerin hâlâ sürdüğü anlaşılıyor.

Kuşkusuz aday seçimleri de dahil başka bir dizi faktör HDP’nin oy denklemine dahil edilebilir. Ancak yine de HDP’nin bölgede uğradığı irtifa kaybına karşılık, ülkenin batısında ve Akdeniz’de yaşayan HDP seçmenlerinin İstanbul ve Ankara başta olmak üzere bir dizi büyük kentte CHP adaylarının başarılarına yaptıkları stratejik katkı bu seçimin en önemli hadiselerinden biridir.