Beştepe'deki tören üzerinden Türkiye'nin dış ilişkilerini okumak

Önce sayısal verilerle yola çıkalım. Tam 22 ülke törene ‘devlet başkanı’ düzeyinde katılırken, 20 ülke ise ‘cumhurbaşkanı yardımcısı’, ‘parlamento başkanı’ ve ‘başbakan’ düzeyinde temsil edildi. Bunlar arasında Macaristan Başbakanı Viktor Orban gibi ülkesinde yürütmenin bütün iplerini elinde tutan kuvvetli liderler de var.

Bir de bunlara ek olarak, bakan düzeyinde özel temsilci gönderen ülkeler bulunuyor. Örneğin, İran bu gruba giriyor. İran’ı, Türkiye ile ekonomik ilişkileri de izleyen Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanı Muhammed Şeriatmedari temsil etti.

Bu kategorilerin dışında kalan ülkeler genellikle Ankara’daki büyükelçileri ya da maslahatgüzarları tarafından temsil edildi.

Bir de yabancı konuklar arasında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dostu olan eski devlet adamları dikkat çekti. İtalya ve Almanya’nın eski başbakanları Silvio Berlusconi ve Gerhard Schröder bunlar arasındaydı.

Bir başka grupta uluslararası kuruluşların gönderdikleri temsilcileri saymalıyız. Bunlar arasında Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü’nü (AGİT) öncelikle vurgulayabiliriz.

Şimdi coğrafi gruplar açısından duruma bakalım. Devlet başkanı düzeyindeki konuklar arasında en kuvvetli grubu Balkan ülkelerinin oluşturduğunu belirtmeliyiz. Sırbistan, Makedonya, Romanya, Bulgaristan, Bosna Hersek, Kosova ve Moldova cumhurbaşkanı düzeyinde temsil edildi. Arnavutluk’tan başbakan katıldı. Yunanistan hariç tutulursa, Balkan ülkeleri, önceki günkü törende protokol düzeyinde en yüksek profili sergiledi.

Komşu Gürcistan da cumhurbaşkanı tarafından temsil edilirken, Pakistan ve Kırgızistan da yine cumhurbaşkanı düzeyinde katıldı. Rusya, Başbakan Dimitri Medved’i göndererek Türkiye’ye verdiği önemi ortaya koydu. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başbakanı Neçirvan Barzani’nin katılımı da Iraklı Kürtlerle normalleşmenin bir işareti olarak görülebilir.

Törenin ilginç ve renkli bir yönü özellikle Afrika kıtasının kuvvetli bir varlık göstermesiydi. Konuk 22 devlet başkanından 10’u Afrika ülkelerindendi.

Arap dünyasına gelirsek, Irak, Cezayir, Fas, Filistin, Libya genelde parlamento başkanı, cumhurbaşkanı yardımcısı ve başbakan gibi düzeylerde temsil edildi. Erdoğan’ın da yakın dostu olan Katar Emiri Şeyh Temim Bin Hamad El Sani, Arap dünyasından katılan en yüksek düzeydeki konuk oldu.

Suudi Arabistan’dan da Kral Selman’ın Özel Temsilcisi olarak Prens Mansur bin Miteb bin Abdülaziz katıldı.

Latin Amerika’dan gelen tek konuk Venezuela Devlet Başkanı Nicholas Maduro oldu.

Şimdi Batı dünyasına gelelim. ABD yönetimi törene temsilci göndermezken, bu ülke adına Ankara’daki Maslahatgüzarı Philip Kosnett hazır bulundu. Başkan Donald Trump atama yapmadığı için tam dokuz aydır ABD’nin Ankara’da büyükelçisi de bulunmuyor.

Avrupa Komisyonu, törene ‘Göç İşleri Komiseri’ Dimitris Avramopoulos’u gönderdi. Avramopoulos AB bürokrasisinde Erdoğan’la hukuku olan bir isim olarak tanınıyor. Gelen üst düzey temsilcinin sorumluluk alanının göçmen dosyası olması, ‘tam üyelik adayı’ Türkiye ile AB arasındaki diyaloğun dönüşümüne de işaret ediyor.

AB’ye üye ülkelere gelince Romanya, Bulgaristan, Macaristan gibi birliğe sonradan tam üye olanlar önceki akşam protokolde en ön sıralarda gözükürken, AB’nin eski üyelerine gelince tablo biraz değişiyor.

Bu cephe içinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Türkiye’ye yakın bir isim olan Şehircilik Bakanı Jacques Mezard’ı özel temsilcisi olarak gönderdi. Almanya da temsilci göndermedi; buna karşılık Cumhurbaşkanı Erdoğan ile özel bir dostluğu olan eski başbakan Gerhard Schröder konuklar arasında dikkat çekti. Almanya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü de Gerhard Schröder’in törende Alman hükümetini de temsil ettiğini duyurdu.

Avrupa’nın büyüklerinden Birleşik Krallık da temsilci göndermedi. Ankara’daki Büyükelçisi Dominick Chilcott törene katıldı. Diğer AB ülkelerinin önemli bir bölümünün de bu kategoride yer aldığı anlaşılıyor.

Baştaki soruya dönersek, törende karşımıza çıkan fotoğraf, bize Türkiye’nin dış ilişkilerinde bölge ülkeleri ve Balkan ülkeleri ağırlığının ön plana çıktığını, Afrika boyutunun güçlendiğini, Batı cephesinde ise karışık bir durumun söz konusu olduğunu anlatıyor.