Çılgın hortum mevsimi açıldı

ABD’de Atmosfer Bilimleri doktorası yaparken Missouri ve Kansas’ta hortum avına çıkardım. 1991’de doktoramı tamamlayıp İTÜ’ye döndükten sonra Türkiye’de de hortum avına çıktım. Kime sorsam (kalmadı der gibi) “biz de yok” diyordu! Sonra 1994 ilkbaharında Burdur’a askerlik yapmak için gidince hafta sonları Hürriyet’in Akdeniz ekinde onunla ilgili haberleri buldum. Ama bürokrasi hazretleri hâlâ onu resmen tanımıyordu. Gel zaman git zaman Ankara’da bir kaç kişiyi öldürünce “hımmm bizde de olurmuş” denilmeye başlandı. Kimileri, “ABD’deki tornado bizdeki kasırgadır” diye tutturdu. Maşallah bütün İngilizce - Türkçe sözlüklerde de “tornado”nun karşılığı yanlış bir şekilde “kasırga” yazılı. Sonuçda ülkemizde bahçe hortumu, lavabo hortumu, banka hortumu gibi çeşitlerinin yanına “meteoroloji hortumu”nu koyamadık gitti!

KASIMA KADAR HAZIRLIKLI OLUN

Bu iş bizim Temel’in “o beni tanımıyorsa ben onu hiç tanımıyorum” hikayesine dönse de hortum mevsimi açıldı ve kasıma kadar ondan kurtuluş yok. Bu öyle bir afet ki tüm dünyada can almadığı yer, değmediği toprak yok. Deprem gibi de değil; 5 büyüklüğünde vurduğu binanın ayakta kalma şansı yok. İşte F5 denilen büyüklükte meteorolojik hortumlar geçen hafta ABD’nin güneyindeki sekiz eyaleti yerle bir etti. Bu hortumların bazıları saatte 320 kilometre hızla ilerleyerek bir çok kenti haritadan sildi. Öyleki, 340 ölü ve 2 bin yaralıyla 1974’den bu yana en fazla can kaybına yol açan hortum feleketi yaşandı. Bu aynı zamanda, ABD’de 2005 yılında görülen Katrina Tayfunu’ndan sonraki en ölümcül afetti.
Ladin’in ölüm emrini verme telaşını yaşayan ABD Başkanı Barack Obama ise insanlık trajedisi yaşanan Alabama’yı eşi Michelle Obama’yla birlikte olaydan bir kaç gün sonra ziyaret etti. “Böyle bir yıkımı hayatımda görmedim. İçler acısı bir durum” deyip gitti. Sanki daha önce çok afet görmüşler ya da görmeleri gerekiyormuş gibi her afetten sonra “büyüklerin” söylediği anlamsız sözler bunlar. FEMA’daki arkadaşlarımızın olay yerine başkan tarafından yaplan bu ziyaretten hiç memnun kaldığını sanmıyorum. Obama gibi yöneticilerin bu tür afetlerdeki sorumluluğu sadece stratejik seviyededir. Sıcak afet bölgesine gitmemeleri gerekir. Böyle yüksek seviye idarecilerin operasyonun yapıldığı yere gitmesi ve oradaki işlere karışması kaosa neden olur. Bu durum İngilizcede “şef olay yerine geldi” anlamında CHAOS olarak ifade edilmektedir. Burada C, chief; H, has; A, arrived; O, on; S, scene olarak kullanılmaktadır.

DENİZDEKİ HORTUMLARIN FIRTINAYA İHTİYACI YOK

Meteorolojk hortumlar, küçük, güçlü alçak basınç alanlarında hızlı bir şekilde kendi etrafında dönen rüzgarlardır. “Twisters” ve “siklonlar” olarak da adlandırılırlar. Oluşumları, her zaman huni şeklini almış bir bulutla başlar. Bu huni bulut, büyük bir cumulonimbus bulutundan sarkan bir filin hortumuna benzer. Huni bulut ancak yerle temas ettikten sonra bu olay hortum olarak adlandırılabilir. Buluttan aşağıya kol gibi sarkan bu hortumların bu müthiş enerjiyi, bu çılgın gücü nereden bulduğu anlaşılabilmiş değil...
Denizlerimizde de “güzel hava su hortumları” görülür. Bunlar, hortum gibi oluşumları için, şiddetli fırtınalara gereksinim duymaz. Bazıları küçük fırtınalarla oluşmuş ise de donma seviyesini geçmeyen cumulus congestus bulutlarıyla oluşur. Su yüzeyine yakın sıcak, nemli hava atmosferik kararsızlığın oluşmasına yardım eder ve oluşan bulutların altındaki yukarı akımlar yüzey havasının yükselmesine yardımcı olur. Su hortumu, suyu içine doğru çekmez; hunisi suya değdiği zaman suyu birkaç metre kaldırabilir. Bu su hortumların bazıları da kıyılarda ölümcül ve yıkıcı olabilir...
Sonuç olarak ister su, ister kara ya da diğerleri olsun; hortum seyirlik, inkar edilebilecek ya da (yangınlar hariç) kullanılabilecek birşey değildir. Meteorolojik hortum görünce çılgınlık yapmayın; hemen camı olmayan güvenli mekanlara gidin! Ya da Japonlar gibi acıyı yüceltin; öyle dövünüp, ağıt yakıp ağlamayın!.. Böylelerinden bana fenalık geldi.