İnsülin patlamasına dikkat

İstatiksel rakamlara göre, her 4 yetişkinimizden en az biri ya obez ya diyabetli ya da hipertansiyonlu. Yine uzmanlara göre, her 4 yetişkin vatandaşımızdan birinin karaciğeri kesinlikle yağlı. Kalp damar hastalıkları, kronik nörolojik hastalıklar ve benzeri sağlık problemlerinde de ciddi bir artış var. Kısacası konu önemli. Peki, bu tatsız/olumsuz gelişmenin nedenleri neler? Sözü fazla uzatmadan o nedenlerden birini, hatta birincisini ben hemen söyleyeyim: İNSÜLİN DİRENCİ! Peki, nedir, neyin nesidir bu insülin direnci denen sorunun esası?

ÖN BİLGİ
AZI DA ÇOĞU DA PROBLEM BİR HORMON

PANKREAS bezinin salgıladığı insülin hormonunun farklı görevleri olsa da öncelikli olanı kandaki şekeri hücreye sokup kullanılmasını sağlamak, yani “kan şekeri ayarını” düzenlemektir. Şeker moleküllerinin hücrelerimize girebilmesi için reseptörlerden -giriş kapılarından- geçiş şifrelerine ihtiyaç vardır. Ve bu şifreler şeker molekülünde değil, insülinde saklıdır. Bu nedenle şeker hücreye sadece insülinle beraberse girebilir, hücredeki kapıyı sadece insülin açabilir. İnsülin hormonunun gereğinden fazla salgılanması ve kanda aşırı birikimi durumunda ise durum değişir, bu sistem işlemez hale gelir. Hücrelerin -özellikle kas ve karaciğer hücrelerinin- giriş kapıları kilitlenir, reseptörler açılmaz, kanda insülinle beraber şeker de birikir ve “kan şeker dengesi” altüst hale gelir.

KISA BİLGİ 1
İNSÜLİN NE ZAMAN VE NEDEN PATLAR

EĞER beslenme sisteminizde şeker, beyaz ekmek, pirinç pilavı ve benzeri, un/nişasta zengini besinler (kurabiyeler, börekler, çörekler, poğaçalar), şekerli içecekler (gazlı, kolalı meşrubatlar, meyve suları) gereğinden fazla ise pankreas beziniz -özellikle genetiğiniz de müsaitse- kanınızda aşırı şeker birikimini önlemek için hızla ve bol miktarda insülin üretip kana pompalamaya başlar. Neticede de kanınız adeta bir “insülin gölü” haline gelir. İşte “insülin direnci/körlüğü” problemi de zaten bu noktada başlar.

KISA BİLGİ 2
İNSÜLİN KÖRLÜĞÜNÜN NEDENİ SADECE KÖTÜ BESLENMEK Mİ

KANDA aşırı insülin birikiminin sebebi yalnızca yukarıda örneklerini verdiğim yiyecek ve içecekleri aşırı tüketmek değildir. “HAREKETSİZ BİR YAŞAM” da insülin direncinin önemli tetikçilerinden biridir. Kısacası eğer genetik mirasınızda “insülin direnci tohumu” varsa o tohumun “gübresi” şekerli, unlu yiyecek ve içecekler ise “suyu” da hareketsiz, tembel, egzersizden yoksun bir yaşam tarzı seçimidir.

BİR TEST
O DİRENCİN VARLIĞI NASIL ANLAŞILACAK 

İNSÜLİN direncinin varlığını basit, ucuz ama son derece güvenli bir laboratuvar analiziyle kolayca anlayabiliyoruz. Sabah aç karnına vereceğimiz minik bir kan örneğinde insülin ve şeker miktarını belirlemek ve bulunan iki değeri çarpıp 405’e bölmek yeterli oluyor. Kısacası bu “FORMÜL” gayet basittir: “Açlık kan şekeri (x) Açlık insülin değeri (/) 405” Eğer bulduğunuz rakam “1.7’den yüksekse” bu sizde insülin direncinin başladığına işarettir. O rakamın “2.5’i geçmesi” ise insülin direncinin varlığını kesinleştirir. Prensip olarak rakamın 2.5’e çıkmasını beklemeden duruma hemen el koymanız, daha yolun başında bu direnci kırmak için yola çıkmanız en doğru olanıdır.

KESİP SAKLAYIN
İNSÜLİN DİRENCİNİN 10 MARİFETİ

İNSÜLİN direncini sadece bir rakam olarak görmeyin, o rakamın aynı zamanda pek çok sağlık sorununun bir numaralı tetikçisi olduğunu da bir kenara not edin. İşte o sorunlar...

1. Kilo aldırır, göbeklendirir, yağlandırır, kilo vermenizi zorlaştırır. İnsülin direnci demek kilo direnci demektir.

2. Karaciğerinizi yağ deposu haline getirir.

3. Safra kesesi taşı ihtimalini yükseltir.

4. Kandaki yağ dengesini bozar. İyi kolesterolü (HDL) azaltır, kötü kolesterolü (LDL) ve trigliseridi arttırır.

5. Ürik asit seviyesine tavan yaptırır.

6. Hipertansiyonu davet eder.

7. Bazı kanserlere (karaciğer, meme, kalın bağırsak) yol verir.

8. Damar harabiyetini tetikler. Kalp krizleri ve inmeleri davet eder.

9. Belleğinizi olumsuz yönde etkiler, muhtemel bir Alzheimer’ı hızlandırabilir.

10. Hipoglisemi ataklarıyla hayat kalitemizi ciddi ölçüde bozar.

NE YAPMALI
ANTİ İNSÜLİN PROGRAM

EĞER insülin direnci probleminiz varsa...

1. Beslenmenizden un ve şeker yoğunluğu yüksek her türlü yiyecek ve içeceği çıkarın ya da en aza indirin: Fırın-pastane ürünlerine “Hayır” demeyi öğrenin. Ekmeği azaltın, mümkünse tam buğdaylı ekşi mayalı ekmeği tercih etmeye çalışın. Şekerli içecekleri unutun! Meyvelere -özellikle akşam saatlerinde- ciddi bir sınır koyun.

2. En kısa zamanda 2 öğün beslenmeye geçin. Akşam erken saatlerde ve hafif yiyin. Sabah kahvaltısı ile öğle yemeğini birleştirip akşam yemeği ile sonraki öğün arasına 14-16 saatlik bir açlık arası verin.

3. Sebze, bakliyat ve yağı makul olan hayvansal ürünlere yönelin.

4. Süreci bir “diyet meselesi” gibi düşünmeyin ve yukarıdaki beslenme tercihlerini ömür boyu sürecek birer “yaşam tarzı seçimleri” olarak kabullenin.

5. Düzenli egzersiz yaparak kaslarınızı birer “insülin emici süngerler” gibi kullanın. Her gün düzenli egzersiz yapın. Günlük adım sayınızın 7 bin 500’ün altına düşmemesini, minimum 5 bini geçmesini hedefleyin. 10 bini geçtiğiniz günlerde de kendinizi ödüllendirin.

6. İnsülin direncini daha kolay yönetmenizi sağlayacak ilaçları -metformin ve benzerleri- sadece doktorlarınız önerdiğinde, onların belirlediği doz ve süre ile kullanabileceğinizi unutmayın.

EVDE ‘KANSIZ’ İNSÜLİN DİRENCİ TESTİ

EĞER laboratuvar testi yaptırmadan “Bende insülin direnci var mı?” sorusuna yanıt arıyorsanız, “BEL ÇEVRENİZİ ÖLÇMENİZ”in de yeterli olabileceğini bir kenara not edin. Göbek hizasından ölçülen bel çevresi rakamlarının kadınlarda 85, erkeklerde 95 cm’yi geçmemesi gerekiyor. Bu rakamın kadınlarda 88, erkeklerde 100’ü geçmesi durumunda insülin direncinin varlığı neredeyse kesinleşiyor.