Bu direnç şişmanlatıyor!

İnsülin, hücrelerimizin şekeri enerji kaynağı olarak kullanabilmesi için “olmazsa olmaz” bir hormon. Pankreas bezi tarafından üretilen bu hormon azalır ya da yok olursa “şeker hastalığı” başlıyor. “İnsülinin yokluğu” çok özel bir durum ve sıklıkla erken yaşlarda -çocuklukta- aniden ortaya çıkıp “Tip 1 diyabet” olarak bilinen şeker hastalığına neden oluyor.

İnsülin azalması ise “pankreas yorgunluğu”nun belirtisi kabul ediliyor.

Çokluğunda da sorunlar başlıyor. Kanımızda aşırı insülin birikmesi önce hücrelerde insüline karşı cevapsızlık -insülin direnci- yaratıyor.

Bu cevapsızlık ya da direnç ise reaktif hipoglisemiden kilo almaya, karaciğer yağlanmasından guta, diyabetten hipertansiyona birçok soruna davetiye çıkarıyor.
Açlık insülininin 8 üniteden, tokluk insülininin 40 üniteden fazla olması insüline karşı direnç olduğuna işaret ediyor. Kesin tanı için “insülin direnci testi” yaptırmak,  tıbbi incelemeden geçmek gerekiyor.

İNSÜLİN DİRENCİ NEDİR?

İnsülin direnci, pankreasın insülin üretebildiği ama vücudun bu hormonun becerilerinden yararlanamadığı bir sağlıksızlık durumudur. Kas, yağ ve karaciğer hücreleri insüline uygun yanıtları veremez.

Hücrelere glikozu yani şekeri taşıyan ve tanıtan, onu hücreye sokan insülindir. Direnç geliştiğinde şeker hücreye giremez ve kanda şeker seviyesi yükselmeye başlar.

Pankreas bu sıkıntıyı daha fazla insülin üretip kana salarak çözmeye çalışır.

İnsülin direncinde, gıdaların içerdiği karbonhidratları enerji kaynağı olarak kullanamazsınız. İnsülin, biriktiren, depolayan kısaca anabolizan bir hormondur.

Kandaki fazla şekeri de glikojen olarak depolar. Hem hücreleriniz aç kalır, hem yağ depolarsınız.

İNSÜLİN DİRENCİ NASIL GELİŞİR?

İnsülin direncinin neden(ler)i henüz aydınlatılabilmiş değil. Bilim adamları konunun kalıtımsal yönleri üzerinde yoğunlaşmakta. Direncin hücre duvarında var olduğu kabul edilen insülin almaçlarındaki (reseptör) değişikliklerden veya hücrelerin içindeki enerji üretim merkezleri olan mitokondrilerdeki arızalardan kaynaklandığı kabul ediliyor.

Kısacası genetik ve metabolik bir veya birden çok etkenin bu sağlık sorununun nedeni olabileceği belirtiliyor.

Ülkemizde her 10 kişiden üçünde insülin direnci olması, konunun adeta bir “salgın hastalık” boyutu kazanmasına yol açtı.

Aslında insülin direncinin açtığı yoldan gelebilecek şeker hastalığı, kalp-damar hastalıkları, damar sertliği ve ona bağlı organ hasarları bu konuya gerçekten de “salgın hastalık” gibi yaklaşmayı zorunlu kılıyor.

DİRENÇ NEDEN YAYGIN BİR SORUN?

İnsülin direncinin önemli nedenlerinden biri, ortalama günlük kalori kazanımının artması gibi görünüyor.

Eskiye oranla daha fazla yiyip içiyoruz. Atıştırıyoruz. Porsiyonları büyüttük. Un ve şeker yönünden zengin bir beslenme planına geçtik. Yiyecek içeceklerimizin yapısının değişmesi de önemli bir etmen. Tam gıdaları bir tarafa bırakıp paketlenmiş ürünlere, katkılı yiyecek ve içeceklere ağırlık vermeye başladık. Alkol kullanımının yaygınlaşmasının da katkısını unutmamalı.

Araştırmalar, düzenli alkol kullananlarda insülin direncinin daha kolay geliştiğini gösteriyor. Fruktoz ve mısır şurubu ile tatlandırılmış içeceklerin, meyve konsantrelerinin, kolalı içeceklerin tüketimi yaygınlaştıkça insülin direnci de yaygınlaşıyor. Kafeinli içeceklerin insülin direncini kolaylaştırdığı düşünülüyor.

İNSÜLİN DİRENCİ NE YAPAR?

İnsülin direnci belirginleştikçe öncelikle kas ve karaciğerde ciddi değişiklikler olur. Direnç özellikle bu iki organda belirgin hale gelir. Oysa kandaki şekeri en çok kaslar ve karaciğer kullanır. İnsülin direnci nedeniyle kas ve karaciğer tarafından kullanılmayan şeker kanda birikince de kan şekeri yavaş yavaş yükselmeye başlar.

İnsülin direnci olan kişiler kolay kilo alıp hızlı şişmanlıyor ve ne yazık ki fazla kilolarından kurtulmakta güçlük çekiyor, hatta kurtulamıyor. Bunun nedeni, insülin hormonunun yağ dokudan yağların çözülerek uzaklaşmasını engelleyen bir işlevi de üsleniyor olması. İnsülin direnci ortaya çıktığında eskiden kolay kilo veren bir kişi bile olsanız kilo vermeniz zorlaşıyor.�

İşte bu yüzden insülin direnci olanlarda kilo vermeyi kolaylaştırmak için insülin direncini kontrol altına almak, hiç olmazsa makul ölçülere indirmek gerekiyor.

Çözüm “üçlü bir plan” yapmakla başlıyor. Sadece diyet yapıp düşük glisemik yüklü bir beslenme planı uygulayarak sorun hallolmuyor.

Aktiviteyi artırarak ve gerekirse ilaç (metformin) kullanarak “sacayağı”nı tamamlamak etkili oluyor.

İnsülin direnci nasıl teşhis edilir?

Tanıya giden yolu aydınlatan en önemli işlem, aç ve tokken kandaki şeker ve insülin düzeylerini araştırmak ve sonuçları karşılaştırmaktır.

Bunun için yalnızca “şekerli su” içmek yetmez. Gündelik yaşantımızdaki beslenme alışkanlıklarımızı andıran “karışık gıdalar”dan oluşan bir öğün yapmak gerekir.
Test, 10-12 saat açlık sonrasında yapılır. Yaklaşık 75 g karbonhidrat içeren ve 400 kalori enerji getirisi olan standart bir test kahvaltısından önce açlıkta ve kahvaltının ilk lokması ile saat tutularak 60, 120 ve gereğinde 180. dakikalarda alınan kan örneklerinde şeker ve insülin düzeylerine bakılarak kandaki şeker ve insülin miktarlarının eğrileri çıkarılır.

Sağlıklı kişilerde bu iki eğri birbirine koşut (paralel) yükselir ve belirli sürede inişe geçer.

Oysa hipoglisemi ya da insülin direnci olanlarda eğriler çakışabilir ya da hiç yükselmeyebilir.

Yeşil mercimekli tabule

(4 kişilik)  1 porsiyon: 309 kalori
- 120 gr köftelik bulgur - 80 gr yeşil mercimek
- 1 adet limon suyu - 1 adet büyük boy domates
- 3 sap taze soğan - Bir tutam kuru nane  Taze çekilmiş karabiber - 5 çorba kaşığı zeytinyağı - 1/3 demet kıyılmış maydanoz - 1 çay kaşığı tuz

Bir kâseye köftelik bulguru koyup üzerini geçecek kadar soğuk su ilave ederek tamamen çekene kadar bekleyin. Ayrı bir tencerede yeşil mercimeği üzerini bir parmak kadar geçecek suyla haşlayın. Mercimeği haşlanıp biraz soğuduktan sonra genişçe bir kaba alın. Üzerine bulgur,  ince kıyılmış maydanoz, taze soğan, nane, bir adet limonun suyu, karabiber, zeytinyağı ve küp doğranmış domatesi ekleyin, iyice karıştırın.

Diyetisyen : Müge BAŞER

Kış diyeti 3. gün

KAHVALTI
- 1 adet yumurta
- 1 çorba kaşığı sürülebilir light peynir
- 5 adet zeytin
- 50 g (2 ince dilim) kepekli ekmek
- Mevsime uygun yağsız çiğ sebze  

ARA ÖĞÜN
- 100 g (1 orta boy) mandalina  

ÖĞLE YEMEĞİ
- Yağsız söğüş yeşillik
- 6-8 çorba kaşığı mercimekli tabule
- 200 g (1 küçük kutu) ayran 

ARA ÖĞÜN
- 10 -12 adet antep fıstığı + 1 çay bardağı süt (kahve ilave edilebilir)

AKŞAM YEMEĞİ
- Salata (1 tatlı kaşığı zeytinyağı)
- 200 g (1 el büyüklüğü)
çipura (fırında)
- 1 ince dilim esmer ekmek

ARA ÖĞÜN
- Ayva tatlısı

Diyetisyen Nilüfer BAYRAM

Her hali güzel

Patates vazgeçilmezim diyorsanız arada bir masum kaçamaklar yapabilirsiniz. Patatesin içerdiği nişasta ısıtıldığında kana hızla karışır. Tekrar soğuduğunda dirençli hale gelir ve kan şekerini daha yavaş yükseltir. Küçük bir patatesle hazırlayacağınız salata, düşük glisemik indeksli bir karbonhidrat seçeneği olabilir.

Diyetisyen : Deniz YEMİŞÇİ

Yükte ağır paha da ağır

Düşük glisemik indeksli gıdalar her zaman düşük kalorili değildir. 2 dilim beyaz ekmek yerine 4 dilim tam tahıllı ekmek tüketirseniz, yediklerinizin glisemik yükü yine insülin salınımınızı artıracaktır. Diyetteyseniz veya sadece insülin seviyenizi kontrol altında tutmayı amaçlıyorsanız, düşük glisemik indeksli gıdalarda mutlaka porsiyon kontrolü yapın.

Çikolata keyfi

Akşam saatlerinde mutlaka tatlı bir şeyler tüketmek sizi mutlu ediyorsa, 2 kare (10g) bitter çikolata yanında tüketeceğiniz 1 fincan yağsız süte kahve keyifli bir seçenek olabilir.
Kan şekeriniz dengede ve borcunuz sadece 100 kalori.