Hatalı cümleleri düzeltme rehberi

Prof. Dr. İsmihan Artan (Hacettepe Üniversitesi, Çocuk Gelişimi Bölümü): Kurduğumuz cümleler, çocukları doğru yönlendirmek ve onların duygularını incitmeden yönetebilmek için çok önemli. Anne babalar çocuklarına sert cümleler yerine, yönlendiren, yumuşak ve anlayışlı cümleler kurmalı.

∆ “Neden bağırıp duruyorsun? Sus biraz!” yerine “Bir şey seni kızdırmış olmalı. Ne oldu, anlatmak ister misin? Bu durumu nasıl çözebiliriz sence?” dediğimizde, çocuğun duygusunu anlamış oluruz ve böyle dediğimizde bağırmayı kendiliğinden kesecektir.

∆ “Off! Amma sakarsın ya!” yerine “Tabağı isteyerek kırmadığını biliyorum. Zaman zaman hepimiz böyle şeyler yapıyoruz. Sofrayı kurarken tabağı biraz ileriye koysak daha iyi olur, değil mi?” dediğimizde onu suçlamamış oluruz. Üstelik bir dahakine daha dikkatli olacaktır.

∆ “Kardeşini ağlatıp durma, bacaklarını kırarım!” yerine “Haydi kardeşin, sen, ben hep beraber bir oyun oynayalım. Oyuncakları sen seçebilirsin” dediğimizde çocuklar arasında ayrım yapmamış oluruz ve dikkatini başka yöne çekebiliriz.

∆ “Kız gibi ağlayıp durma! Erkek adam ağlamaz” yerine “Üzüldüğümüz zaman ağlamak normaldir. Kadınlar, erkekler, küçükler, büyükler, öğretmenler, sanatçılar, politikacılar ve herkes üzüldüğü zaman ağlayabilir” dediğimizde, onu bir kalıba sokmamış oluruz.

∆ “Ders çalış, derslerin çok zayıf. Sana onca yatırım yapıyoruz!” yerine “Bu sınav için çok çalıştığını biliyorum. Eksik kalan konuları çalışırsan daha iyi bir not alabilirsin” dediğimizde, onu yargılamadan yol yöntem göstermiş oluruz.

∆ “Bebek misin sen? Kocaman oldun, hâlâ korkuyorsun!” yerine “Hepimiz bir şeylerden korkarız. Korkmak doğal bir duygudur. Korkularınla ilgili konuşalım mı?” dediğimizde onun duygularını küçümsememiş oluruz.

∆ “Uslu durmazsan seni parka götürmem!” yerine “Bugün akşamüstü parka gidelim. Orada koşup oynamaya gücün olması için biraz dinlenmeye ne dersin?” dediğimizde ona rüşvet vermemiş oluruz ve onunla zaman geçirmenin değerini hissettirmiş oluruz.

Özge Selçuk Bozkurt (Çocuk gelişimi uzmanı): Çocuklar yaşamı deneyimleme aşamasındadırlar. Biz onlara “yapma, etme” dediğimizde onları sadece engellemiş oluyoruz. Ya “o eylemi yap” diye algılarlar ya da donup kalabilirler.

Oysaki engelleme yapılacaksa bile bu onun yerine yapılabilecek alternatif sunarak en azından neler yapılabileceğine dair bir yönlendirme yapabiliriz. Yaşı küçükse daha kısa cümleler yaş büyüdükçe neden sonucu anlatan açıklamayla gelen cümleler kullanılabilir.

∆ “O daha bebek, sıkarak sevme!” yerine “Bak böyle yumuşacık dokununca bebekler bunu çok sever. Kelebek gibi yumuşacık öpebilirsin. Buna kelebek öpücüğü diyelim mi?” dediğimizde kardeşini nasıl sevmesi gerektiği anlatıp göstererek doğru davranışı gözlemlemesini sağlarız.

∆ “Hemen ellerini yıka, çabuk!” yerine “Sen ellerini yıkayıp gelince oyun hamuru oynayalım mı? Sonra da birlikte mısır patlatırız?” dediğimizde ona eve girer girmez ellerini yıkaması gerektiğini öğretmiş oluruz.

∆ “Bak seni uyarıyorum. Bir daha kötü sözler edersen fena olur!” yerine “Belli ki sinirlendin ama bu kötü sözleri kullanmak doğru değil. Kızdığını söyleyebilirsin, ‘sinirlendim’ diyebilirsin. Biz de seni sinirlendiren şeyin ne olduğunu anlar çözüm ararız” dediğimizde ona seçtiği sözcüklerle ilgili farkındalık kazandırmış oluruz.

Burada ayrıca dikkat edilmesi gereken bir nokta var:

Çocuk kötü kelimler söylediğinde ona gülerek tepki verilmemeli. Çünkü o zaman bu sözlerin kabul edildiğini ve fark edildiğini anlayıp kullanmaya devam edebilir.