Yerli zekâ testi geliştirildi... Türkiye’nin ‘dahi’leri aranıyor

Zekâ testleri uzun süredir çok tartışılıyor. Bazı özel okullar bu testleri ücret karşılığında yaparak bazı suiistimallere de neden olabiliyor. Genellikle yurtdışı kaynaklı testlerde ortaya çıkabilen sorunlar nedeniyle 2017’de bu konuda çalışmalar başlatıldı, ancak devam edilmedi. Şimdi Türkiye’nin ilk milli zekâ testi çalışmasında sona gelindi. Milli Eğitim Bakanlığı, uzun süredir üzerinde çalıştığı yerli zekâ testini tamamladı. Önümüzdeki günlerde açıklanacak yerli ve milli zekâ testi, ön çalışmalar kapsamında binlerce öğrenci üzerinde denendi. Türkiye’nin Einstein’larını tespit etmek için stratejik öneme sahip bir adım atılarak Türk Ulusal Zekâ Ölçeği (TUZÖ) hazırlandı. Türkiye’nin üstün zekâlı ve özel çocuklarını tespit etmek için adım atan Bakanlık, proje ile eğitim faaliyetleri açısından dışa bağımlılığı önlediği için önemli bir kamu kaynağı tasarrufu da sağlayacak.

TÜBİTAK VE YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ

TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı (KAMAG) kapsamında “GCAT-Psikolojik Ölçme Aracı Geliştirilmesi” başlıklı proje bünyesinde 3-22 yaş arası bireylerin zihinsel beceri ve yeteneklerini belirlemeye yönelik sürdürülebilir, interaktif ve yapay zekâ tabanlı bir psikolojik ölçme aracı geliştirildi. Milli Eğitim Bakanlığı yetkilileri; Hacettepe Üniversitesi, Doğuş Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi ile ortaklaşa hazırlanan bu projenin stratejik bir öneme sahip olduğunu belirterek şunları söyledi: “Projemiz sonucunda elde edilen çıktı ile dünyada ilk defa ‘Bireye Özel Bilgisayar Uygulamalı Zekâ Testi’ gerçekleştirilecek. Aynı zamanda Milli Eğitim Bakanlığı’nın psikometrik tanılama araçlarının kullanımında dışa bağımlılığı sona erecek. Eğitim faaliyetleri bağlamında dışa bağımlılığı önlemesi sebebiyle ekonomik tasarruf sağlayacağı gibi ölçme aracını başka ülkelere temin etme konusunda da önem taşıyor.”

YURTDIŞINDA DA KULLANILABİLECEK

Yetkililer, ülkemize ait yerli bir psikolojik ölçme aracı kazandırmak amacı ile geliştirilen psikolojik ölçme aracı olan TUZÖ’nün kültürümüzle bağdaşarak yerel norm ve değerlere uygun şekilde tasarlandığını belirtti. TUZÖ bu sayede, adaptasyon çalışmalarıyla Türk kültürüne benzer kültürel ve sosyal dinamiklere sahip coğrafyalarda, göç alan ülkelerde ve başta Türkistan olmak üzere, ülkemizin doğusundan Balkanlara ve Kuzey Afrika ülkelerine kadar geniş bir yelpazede uygulanabilecek.

700 BİN ÇOCUK KEŞFEDİLECEK

Türkiye Üstün Zekâlı ve Dahi Çocuklar Eğitim Vakfı (TÜZDEV) Genel Müdürü Yusuf İslam Akay, yerli testin önemini şöyle anlattı:

“TÜZDEV olarak üstün zekâlıları tanımlamak için bugüne kadar hep yurt dışı kaynakları, standardizasyonu 1972’lere dayanan, eskimiş, geçerliliği ve güvenirliliği tartışılır hale gelmiş testler uyguluyorduk. Artık kendi kültürümüze, milli değerlere uygun zekâ testi uygulamak şart. TÜZO’yu çok önemsiyoruz. Hem daha az maliyetli hem daha fazla çocuğa ulaşıyor hem de yapay zekâ destekli. Türkiye’de yapılan zekâ testlerinin de bu coğrafyanın çocuklarına faydalı olacağına inanıyorum. Bilim Sanat Merkezleri’ne kayıtlarda zekâ testleriyle tanımlama yapılıyor. Burada sorulan sorular değişmiyor. Bazı kuruluşlar da Bilim Sanat Merkezleri’ne çocukları bu bilinen sorularla hazırlıyorlar. Çocuklara örnek sorular çözdürerek buralara girmesini sağlayabiliyor, kendileri de para kazanıyorlar. TÜZÖ’yü destekliyorum. Bilimsel çalışmalara da çok fazla destek sağlayacak. Bütün çocukların tanı alması, Türkiye’nin zekâ profilinin çıkması, kayıp olup bulunamayan 700 bin çocuğun açığa çıkması, bunlara eğitim verilmesi açısından çok önemli.”

NASIL HAZIRLANDI?

Proje kapsamındaki psikolojik ölçme aracı, Cattell–Horn-Carroll (CHC) kuramı esas alınarak geliştirildi. Bu kapsamda sayı bilgisi, okuma yazma, kavrama, akışkan akıl yürütme, kısa süreli bellek, uzun süreli bellek, görsel işlemleme, işitsel işlemleme ve işlemleme hızı olarak 9 faktör ve bunların altında 70 süreç yapılandırıldı. Zekâyı çok boyutlu yapıda değerlendirecek olan bu psikolojik ölçme aracı, bireylerin kendine özgü güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesinde kapsamlı bir değerlendirme sağlayarak gelişim alanlarına uygun eğitim stratejilerinin planlanmasına yardımcı olacak.

7 BİN SORU VAR

3-22 yaşlarına uygun GCAT sisteminde yaklaşık 7 bin soru bulunuyor. Sekiz paralel form olarak düzenlenmiş 360 madde, bilgisayarlı ve kâğıt kalem test olacak şekilde hazırlandı. Deneme ve ek deneme saha uygulamaları için 183 uygulayıcıya eğitim verildi. Projenin bilgisayar ortamında bireye uyarlanmış test (BOBUT) ve kalem kâğıt testi (KKT) formatlarına yönelik 25 Nisan 2024’te başlayan normalizasyon saha uygulamaları 7 Haziran 2024’te tamamlandı. Saha uygulamaları 26 bölgede bulunan 65 ilde bakanlığa bağlı 259 okul ve kurumda 15 bin 040 öğrenci üzerinde gerçekleştirildi. TUZÖ’nün geçerlik ve güvenirlik kapsamındaki saha uygulamaları ise seçilen örneklem ile 29 ilde bakanlığa bağlı 79 okul ve kurumda toplam 1220 öğrenci üzerinde 46 testör tarafından 04-25 Ekim 2024 tarihleri arasında yürütülüyor.

TÜRKİYE’DE KULLANILAN ZEKÂ TESTLERİ

Zekâ testleri, bireylerin bilişsel yeteneklerini ölçmek ve değerlendirmek amacıyla yapılıyor. Bu testlerle, insanların anlama, akıl yürütme, problem çözme ve öğrenme kapasiteleri belirleniyor. Standart zekâ testleri Wechsler Zekâ Ölçekleri, Stanford-Binet Zekâ Testi, Anadolu Sak Zekâ Ölçeği ve Raven’in Ilerleyen Matrisler Testi gibi yaygın olarak kullanılan testler.