İstanbul depremi için 25 milyar lira hazır

Bugün , 17 Ağustos Marmara depreminin 21. yıldönümü. 21 yılda hem depremlerin neden olacağı zararları aza indirgemek hem de olası depremlere hazırlık anlamında çok şey yapıldı. Bunları tek tek sıralamayacağım. İşin sigorta boyutuna değinmek istiyorum. Marmara depreminin hemen ardından, Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) kuruldu ve depremden bir yıl sonra zorunlu deprem sigortası uygulamasına geçildi. Amaç, Marmara depremi sonrası olası büyük depremlerin yaratacağı ekonomik kayıpların sigorta sistemi aracılığı ile azaltılmasıydı.

KONUTLARIN YÜZDE 68’İ SİGORTALI

Bugüne baktığımızda Türkiye genelinde sigortalanabilir 17.6 milyon konutun 9.7 milyonu zorunlu deprem sigortası ile sigortalandı, konutların yüzde 55’i deprem karşı sigortalanmış oldu. Bir anlamda her iki konuttan biri depreme karşı sigortalı diyebiliriz. Sigortalılık oranı bazı bölgeler ve bazı illerde yüzde 60’ların da üzerinde ama bazı illerde yüzde 20’lerde, bazı illerde bunun da altında. Bu konu ile ilgili başka tespitlerim olacak.

Ama asıl önemlisi gelinen noktada DASK, tek bir depremde 25 milyar liralık hasar ödeme kabiliyetine sahip. Peki, bu ne demek? Marmara depreminde 600 milyon dolar sigorta hasarı ödendi. Bunun içine konut, işyeri, sanayi tesisleri hasarı dahil ki, hasarın çoğu zaten sanayi tesislerine ödendi. Çünkü o dönem sigortalı konut sayısı hepi topu Türkiye genelinde 500 bini bile bulmuyordu. Bugün için Marmara bölgesindeki 6 milyon konutun yüzde 68’e yakını sigortalı. İstanbul’da ise 3.6 milyon konutun 2.4 milyonu, yüzde 68’e yakını sigortalı.

BEKLENEN HASAR 17 MİLYAR LİRA

Bugün için en korkulan senaryo, İstanbul’da yaşanacak büyük bir deprem ve bu depremin neden olacağı maddi kayıp. Bu konuda birçok kurum araştırmalar yapıp, olası zarar senaryoları ortaya koyuyor. Sigortacıların da bir senaryosu var. Buna göre de olası İstanbul depreminde sadece sigortalı konutlarda oluşacak hasar, 17 milyar liranın biraz üzerinde. Malum, DASK kapsamında sadece konutlar sigortalanıyor. Anlamışsınızdır sanırım, DASK’ın, tek depremde 25 milyar lira hasar ödeme kapasitesinin ne anlama geldiğini? Beklenen olası hasar 17 milyar, DASK’ın gücü ise 25 milyar lira. Birileri diyecek ki, ‘DASK’ta bu para var mı?’. Yok; olmasına da gerek yok. 25 milyar liranın neredeyse üçte ikisi yurtdışına reasürans edilmiş, gerisi ise DASK’ta. Yani, DASK, yurtdışına kendini sigortalatmış; bir başka anlatımla da yurtdışından kendine koruma almış. Bu da şu anlama geliyor, 25 milyar liranın 16.6 milyar lirasını yurtdışındaki reasürans şirketleri ödeyecek; ekonomimiz zarar görmeyecek.

ZORUNLU OLMASA DEPREM SİGORTASINI YAPTIRIR MISINIZ?

Gelelim, sigortalılık oranı ile ilgili tespitime. Bardağın dolu tarafını görmek isterseniz, her iki konuttan birinin zorunlu deprem sigortalı olması hem önemli hem de büyük başarı. Bardağın boş tarafını görmek isterseniz, ‘aradan 20 yıl geçmiş, bu arada büyük maddi kayıplara neden olan birçok deprem yaşanmış, halen iki konuttan birinin sigortası yok’ diyebilirsiniz. Ama asıl önemlisi, sigortalı 9.7 milyon konutun ne kadarının, ‘deprem olacak, o kesin, sigortamı yaptırayım, sorun yaşamayalım’ diyerek, deprem sigortası yaptırdığıdır.

Bunu niye söyledim? Malum; konut alım satımında, yeni elektrik ve su aboneliğinde deprem sigortası zorunlu. Sigorta yoksa alım satım yapılmıyor, elektrik ve su bağlanmıyor. Bankadan kredi ile konut alırken de banka deprem sigortasını otomatik yapıyor, kredi süresince de yeniliyor. Asıl soru, zorunluluk hali kalktıktan bir yıl sonra, kaç kişi bilinçli hareket edip, deprem sigortasını devam ettiriyor? Bir tahminim var. Bildiğim kadarıyla bu 9.7 milyon konutun 3 milyona yakını banka kredisi ile yapılan sigortalar. Her yıl 1 ila 1.5 milyon da elektrik ve su aboneliği nedeniyle sigorta yapılıyor. Konut alım satımını da hesaba katarsanız; sigortalı konutların yarıya yakını bu işlemlerden dolayı sigortala-nıyor. Kaba bir tahminle, sigortalı konutların yarıdan biraz fazlası deprem endişesi ile bilinçli sigortasını yaptırıyor ve her yıl da yeniliyor. Diyeceğim o ki, bu bilincin artırılması gerekiyor.