Hisse kazandırdı faiz idare etti

Sistemin kurulduğu günden bu yana 12 yılda, emeklilik fonları ortalama reel olarak yüzde 142 getiri sağladı. Hisse senedi fonlarını tercih edenler ise birikimlerini yüzde 285 artırdı.

UNUTMUYORUM, 2003 yılının ekim ayıydı, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), büyük tartışmalarla uygulamaya girmişti. O dönem, çoğu kesim, sistemin yürümeyeceğini, kimsenin bireysel emekliliğe katılmayacağını öne sürerek, muhalefet etmiş; hatta, kimileri, ‘birkaç yıla kalmaz uygulama patlar’ bile demişti. Geçen ekim ayında, sistem başlayalı 12 yıl oldu, bireysel emekliliğe 6 milyon kişi katıldı, emeklilik fonlarının toplamı da 45 milyar lirayı geçti. Bugün sisteme yönelik endişeler ortadan kalktığı gibi devletin yüzde 25 katkı yapması ile tartışılacak bir şey de kalmadı. Tek bir husus hariç; o da, “emeklilik fonlarının getirisi yok, birikimler eriyor, yüzde 25 devlet katkısını çıkar, emeklilik şirketlerinin hiçbir katkısı yok” eleştirisi. Öncelikle şunu belirteyim, fonların getiri konusu, emeklilik şirketlerinin alanına girmiyor; portföy yönetim şirketlerini ilgilendiriyor. Yani, getirideki başarı da başarısızlık da portföy yönetim şirketlerine ait.

GETİRİLER NEDEN DÜŞÜK?

Peki, gerçekten de getiri yok mu, BES’e girenlerin birikimleri eriyor mu? Fonların 12 yıllık performansını çıkarıp, tabloda gösterdim. Çok basit anlatayım: Bireysel emeklilik sistemi, enflasyonu düştüğünüzde 12 yılda, ortalama yüzde 142 getiri sağlamış. Yani, 2003 yılında sisteme bin lira yatıran bir kişinin; o, bin lirası bugün 2 bin 420 lira olmuş. Tabi, bu ortalama. Aynı kişi, 12 yıl önce yatırımlarını hisse senedi fonlarında değerlendirmeyi tercih etseydi; bin lirası bugün, 3 bin 852 lira olacaktı. Ama aynı kişi, ağırlıklı faiz içeren fonları yani, kamu borçlanma fonunu seçseydi; bin lirası, 12 yılda, 2 bin 746 lira olacaktı. Bu getiriyi beğenmediniz değil mi? Haklısınız. Ama risk almayıp, faizdi, repoydu gibi sabit getirili enstrümanlardan oluşan fonlara yatırım yaptınız mı, az getiriye de razı olacaksınız. Maalesef ki, bireysel emekliliğe girenlerin yüzde 85’i de işte bu az getirili; esnek, kamu borçlanma, standart ve likit fonları tercih ediyor. Bu fonların getirilerini de tabloda görebilirsiniz.

DOLAR MI, FAİZ Mİ, ALTIN MI?

Şimdi eminim, ‘biz almadık, böyle bir getiri de yok’ diyeceksiniz. Doğru, çünkü 12 yıl sistemde kalan da yok. Varsa da sayısı çok az. Kişilerin sisteme girip, çıkma süreleri ortalama 3 ila 5 yıl arasında değişiyor. Hal böyle olunca da sistemden çıktığınız dönemde, ülkedeki yatırım araçlarının getirisi kötüyse, sizde bundan fazlaca nasibinizi alıyorsunuz. Son bir yılda olduğu gibi. Diğer tabloda; son bir yıllık hem faiz, altın, dolar gibi diğer yatırım araçları ile bireysel emeklilik fonlarının ortalama getirilerini göreceksiniz. Hemen hemen tümünde getiriler ekside olduğu gibi emeklilik fonları da kaybettirmiş. Daha açık şöyle anlatayım: Bir sene önce BES’e, bin lira yatırdığınızda; bugün o bin liranız, 989 liraya geriledi. Aynı dönemde emeklilik fonu yerine bankaya faize yatırsaydınız; o bin liranız, 975 liraya düşecekti. İşte, bu tabloyu görüp de, ‘birikimim eriyor’ deyip, bireysel emeklilikten çıkmaya kalkarsanız, haliyle yatırdığınızı bile geri alamazsınız. Tablodan da anlaşılacağı üzere, bir yıl içinde dolar da, euro da kazandırdı. Birikiminizi buralara yatırsaydınız, ciddi getiri elde ederdiniz. Eğer, finansal piyasaların durumuna göre pozisyon alıp, dönemsel değişiklikler yapabiliyorsanız; emeklilik fonları içinde de aynı değişikliği yapıp, getiri sağlayabilirsiniz. Mesela, bu yıl dövize endeksli kamu borçlanma fonlarını ya da altın gibi kıymetli madenleri içeren fonları seçip, yüzde 15’lerin üzerinde getiri de elde edebilirdiniz ki, halen de edebilirsiniz. Lafı uzatmayayım. Emeklilik fonlarının 12 yıllık performansını çıkardım; getiri var mı, yok mu; artık siz, karar verin. Aynı şekilde fonların bir yıllık getirisini de çıkardım ki, kısa vadeli bakanlar için bireysel emekliliğin uygun bir sistem olmadığı anlaşılsın. Tabi, tüm bu getirilerin üzerine yüzde 25 devlet katkısını da koyun ki, hiçbir yatırım enstrümanında böyle bir getiri yoktur. Karar sizin.