Bireysel emeklilikte yeni kesintiler

BİREYSEL emeklilik sisteminde yeni kesinti oranlarına geçen, “Kaç para yatırırsan yatır, kesinti 100 lira” başlıklı yazımda detaylı değindim. Yazımda, yeni düzenleme ile kademeli kesinti oranları uygulanacağını, bu nedenle de yeni uygulamanın biraz karışık ve anlaşılmasının da zor olduğunu yazdım. Nitekim okuyuculardan gelen, ‘biz bu işten bir şey anlamadık, daha açık anlat’ yorumları, tespitimi doğruladı.
Nasıl olsa yeni kesinti oranları 2016’nın başında uygulamaya gireceğinden önümüzde daha zaman var. Ama ben yine de örneklerle anlatayım. Önce bir-iki noktanın altını çizeyim. Yeni düzenlemede; ilk 5 yıl içinde yapılacak kesintiler, 5 yıldan sonraki kesintiler ve fon yönetim gideri altında yapılan kesintilerin katılımcılara iadesi olmak üzere üç kademeli sistem uygulanacak. Vereceğim örnekte, fon kesintilerinin iadesine değinmeyeceğim, çünkü bu iade işlemi, 2021 tarihinde uygulamaya girecek. Dolayısıyla 6 yıl sonra başlayacak bir uygulama için şimdiden kafanızı karıştırmayayım.
2016’dan itibaren, ilk 5 yıl için, emeklilik şirketleri sisteme giren katılımcılardan tek bir kesinti yapacak ve kesinti tutarı da her yıl için aylık brüt asgari ücretin yüzde 8,5’ini geçmeyecek. Bugünkü asgari ücret üzerinden gidecek olursak (brüt 1.201,50 TL) emeklilik şirketi, ilk yıl için 102 lira 85 kuruş kesecek. Yani, sisteme kaç para yatırırsanız yatırın, ilk 5 yılda asgari ücrete bağlı fiks bir kesinti yapılacak. Asgari ücret her yıl arttığından, kesintiler de artacak. Örneği, bugünkü asgari ücret üzerinden vereyim: İlk beş yıl, katılımcılardan toplam 514 lira 25 kuruş (102.85 lira x 5 yıl) kesinti yapılacak.

ERKEN ÇIKANA CEZA

Eğer 5 yıl içinde sistemden çıkarsanız, emeklilik şirketi, ertelenmiş giriş aidatı adı altında 5 yıllık yapacağı toplam kesintiyi birikiminizden alacak. Örnekleyeyim: Üç yıl sonra sistemden çıkmak istediniz ve o zamana kadar da şirket sizden yıllık 102.85 lira olmak üzere, üç yılda toplam 308,55 lira kesinti yaptı. Birikiminizden 205.7 lira daha kesilecek; böylece 5 yılda toplam yapılacak 514.25 lira kesintiye tamamlayacak ve siz öyle çıkabileceksiniz. Yani, erken çıkan bir anlamda cezalandırılmış olacak. ‘Çok değil mi?’ demeyin, çünkü bugünkü kesintilere göre bu rakam, 750 liraları buluyor. Aslını isterseniz bugün de erken çıkan yüksek kesinti ile cezalandırıyor, 2016’nın başından itibaren daha az cezalandırılacak. Beş yıldan sonra ise artık bu asgari ücrete endeksli yıllık, tek kalemlik kesintiler kalkacak.
Tabi bir de sisteme girildiğinden itibaren yapılan ‘fon işletim gideri kesintisi’ var ki, yeni düzenlemede fon işletim kesinti oranlarında bir değişiklik yapılmadı. Halihazırda hazine bonosu-devlet tahvilinden oluşan fonlardan yıllık yüzde 1.09, kamu-özel sektör ve kıymetli maden fonlarından yıllık yüzde 1.91 ve hisse senedi fonlarından yıllık yüzde 2.28 kesintisi yapılıyor. Yeni düzenlemede de bu kesinti oranları aynen kaldı.
Örneğin, emeklilik sistemine her ay 200 lira yatırıyorsunuz ve birikiminizi de hazine bonosu, devlet tahvilinden oluşan –ki, sistemdeki katılımcıların büyük çoğunluğu bu fon grubunu tercih ediyor- fonlarda değerlendiriyorsunuz. Diyelim ki, o yıl seçtiğiniz emeklilik fonu yüzde 10 getiri sağladı. Senen sonunda ödediğiniz katkı payı (2.400 lira) ve getirisi (240 lira) ile birlikte toplam birikiminiz 2 bin 640 lira oldu. Sene sonunda sizden 50.4 lira kesinti yapılıyor. Bu kesintiler yeni düzenlemede de devam edecek, ancak 2021 yılından itibaren bu fon kesintileri belli oranlarda katılımcılara iade edilecek.

MEVCUT KİŞİLERİN HAKLARI

Gelelim, 5 yıldan sonraki kesintilere. 5 yıldan sonra, katılımcının sistemdeki yılına ve o yıldaki devlet tarafından ödenen katkı payı oranına göre kesinti yapılacak. Şöyle ki, fon dahil tüm kesintiler; 6. yılda devlet katkısında biriken paranın yüzde 60’ını, 7. yılda 70’ini, 8. yılda 80’ini, 9. yılda 90’ını, 10. yıl ve sonrasında ise yüzde 100’ünü geçemeyecek.
Örnekleyelim: Aylık 200 lira, yıllık da 2 bin 400 lira katkı payı ödüyorsunuz ve devlet de yılsonunda 600 lira (yüzde 25) katkı yapıyor. 6. yılda devlet katkısı hesabınızda toplam 3 bin 600 lira birikiminiz oldu. Emeklilik şirketinin her ne ad altında olursa olsun bu 6 yıl içinde yapacağı tüm kesinti tutarı, 2 bin 100 lirayı (6. yılda devlet katkısındaki paranın yüzde 60’ı) geçmeyecek. Bu örnekten gidersek, kaba bir hesapla, aylık 200 lira yatıran bir kişiden 6 yıl içinde yıllık sadece 350 lira kesilecek.
Kritik soru şu: Bu kesintiler yeni gireceklere mi uygulanacak, mevcut katılımcılar da yararlanacak mı? Evet, yararlanacak. Diyelim ki, 3 yıldır sistemdesiniz, 2 yıl sonra sizden giriş aidatı ya da şirket gideri adı altında kesinti yapılmayacak. Devlet katkısı oranında yapılacak toplam kesinti uygulamasından mevcut katılımcılar da yararlanacak, ancak oranlar henüz net değil. Önümüzdeki 6 aylık dönemde netlik kazanacak.