×
Cevap: Merkez Bankası son enflasyon raporunda 2024 yılsonu için enflasyon tahminini değiştirmeyerek, yüzde 38’de tuttu. Yine Merkez Bankası’nın 2025 yılı enflasyon tahmini ise yüzde 14. 2024 yılının başında asgari ücret yüzde 49 zamlanarak, brüt 20 bin 2 lira, net 17 bin 2 lira olarak belirlendi. 2023 yılı yıllık enflasyonu yüzde 64.77, son 6 aylık enflasyon ise yüzde 37.57 olarak gerçekleşti. Buna göre 2023’ün son 6 aylık enflasyonun 11.43 puan üzerinde asgari ücrette artışa gidildi. Hatırlatmakta fayda var, 2023 yılının temmuz ayında da yüzde 34’lük artışla asgari ücrete ara zam yapılmıştı. 2024 yılında ise asgari ücrete temmuz ayında ara zam yapılmadı. Yani, sene başındaki yüzde 49’luk zam 2024 yılının tamamı için geçerli oldu. Bu açıdan değerlendirirsek 2025 başında asgari ücrete, hedeflenen 2025 enflasyonu kadar zam yapılmayacağını, bu zam oranının çok düşük kalacağını söyleyebiliriz. Benim tahminim, 2025 Ocak ayında asgari ücrette yüzde 40’lar civarında bir artış yapılacağı yönünde. Önümüzde daha 4 aylık bir süre var. Kasım sonu, aralık başı gibi asgari ücret zam tutarı daha da netleşir.
PRİMLERİ BAĞ-KUR ÜZERİNDEN ÖDEYECEKSİNİZ
Soru: Kardeşim 24.08.1976 doğumlu, erkek. İlk sigorta girişi 16.12.2006. Şuanda 4450 sigortalı günü var. Bir kısmı SGK, bir kısmı Bağ-Kur üzerinden. Emeklilik için Bağ-Kurlu devam ederse 9000 görünüyor, SGK 7200 gün, 60 yaş. Kendine ait bir dükkanı var. Sigortasını aile olarak biz ödüyoruz. Primleri ödemeye nasıl devam edelim? Gül K.
Cevap: Kardeşinizin kendine ait bir dükkanı ve dolayısıyla da kendine ait bir şirketi varsa SSK üzerinden prim ödeyemezsiniz. Eğer halen SSK üzerinden prim ödüyorsanız, SGK bu primleri Bağ-Kur üzerine geçirecektir. Bu durumda Bağ-Kur üzerinden sigortalı olunmak ve Bağ-Kur primi ödenmek durumunda. Aksi bir durum sosyal güvenlik mevzuatına aykırıdır.
KISMİ EMEKLİLİK KALKMADI
Soru: 1999 öncesi SGK girişi olan kadınlar 58 yaşında 3600 prim gün sayısını doldurduklarında kısmi emekli olabiliyorlar. Bu hakkın ortadan kalktığına ilişkin bir haber işittim. Bu konuda bizi aydınlatırsanız memnun olurum? Hakkı K.
Cevap:
Kelimenin tam anlamıyla kamusundan şirketlere, vatandaşına kadar tüm kesimler, ‘bırakın ne olacaksa olsun artık’ modunda. Neden bunları yazdım, anlatayım.
Türkiye Sigorta Birliği (TSB), 2024 yılının 6 aylık teknik sonuçlarını açıkladı ve durumun vahameti ortaya çıktı. Yılın ilk yarısında sigorta şirketleri trafik sigortasında toplam 10 milyar TL zarar açıkladı. Rekor diyorum, çünkü 2023’ün tamamında trafik sigortasındaki zarar tutarı 13 milyar TL’ydi. Yani, bir yıllık zararı, şirketler bu yılın ilk yarısında yaptı. Bu hızla gidilirse yılı 20 milyar TL zararla kapatırlar ki, bu da sigorta tarihinin en yüksek zararı anlamına gelir.
SİGORTACI İLE VATANDAŞ MAHKEMELİK
Biraz inceledim, yılın ilk yarısında, trafik sigortası satan 30 sigorta şirketinin 26’sı zarar açıklamış. Neredeyse sigorta şirketlerinin tamamı trafik sigortasından zarar ediyor. Peki, bu zarar nereden kaynaklanıyor? Onu da inceledim. Bu yılın ilk yarısında şirketler trafik sigortası satışından 59 milyar TL prim toplamışlar, 46 milyar TL de hasar ödemişler, 119 milyar TL daha da ödeyecekler. Daha açık bir anlatımla, vatandaşla sigorta şirketi hasarda anlaşamamış, anlaşmazlık hukuka yansımış, her iki kesim de mahkemelerle uğraşıyor ve davalar bitince de sigorta şirketleri 119 milyar TL daha hasar ödeyecek. Kaba bir hesapla, sigorta şirketleri trafik sigortasından 59 milyar TL para toplamış, 165 milyar TL hasar oluşmuş, aradaki 106 milyar TL’yi de şirketler kendi kasalarından ödeyecek. Bu rakamları işin tekniğine girmeden, basit olsun ve vatandaş anlayabilsin diye verdim. Üstelik bu rakamlar daha yılın ilk yarısına ait. Bir de siz sene sonunu düşünün.
YABANCI SERMAYE ARTIK KAÇIYOR
Yıllardır da bu tablo devam ediyor. Tek fark, zarar rakamı her geçen yıl artıyor. İşin ilginci sigorta şirketleri sürekli zarar ettikleri için, vatandaş da her geçen yıl trafik sigortası fiyatı arttığı için feryat ediyor. Yani ne satıcı ne de alıcı memnun. Durum öyle hale geldi ki, trafik sigortasındaki bu zarar yüzünden sigorta şirketlerinin sermayeleri eriyor ve her sene yeni sermaye ihtiyacı doğuyor. Kimi sermaye koyuyor, kimi ‘yeter artık’ deyip, koymuyor. Koymadıkça şirketlerin mali yapıları zayıflıyor. Yabancı şirketlerin sermayedarları şaşkın şaşkın izliyor. Kimi yabancı sermayedar satıp Türk sigorta pazarından biran önce çıkmanın yollarını arıyor ki, bugün yabancı sermayeli bazı şirketler satılık ve bunun da en büyük nedeni trafik sigortasıdır.
GEÇİCİ ÇÖZÜMLER BİR İŞE YARAMIYOR
İşin bir başka ilginç tarafı da ne yapılırsa yapılsın çözüm bulunamaması. Mesela, devlet, bu yılın ortasına kadar trafik sigortası primlerini sene başlarında belirler, açıklar ve şirketler bu açıklanan primlere göre trafik sigortasını satardı. Bu yılın mayıs ayında trafik sigortasında hasar maliyet endeksi uygulamasına geçildi, artık devlet, yani Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK), fiyat artışlarını aylık belirlemeye başladı. Kabaca, artık trafik sigortasının fiyatına aylık müdahale edilir hale geldi. İşe yaradı mı, yaramadı mı, kimin işine yaradı; o tarafını bilemeyeceğim ama tablo değişmedi. Yine zarar. Bu da gösteriyor ki, palyatif çözümler bir işe yaramıyor, hatta öyle ki artık günü de kurtarmıyor. Sigorta şirketine soruyorsun fiyat yetersiz kalıyor, vatandaşa soruyorsun fiyat yüksekliğinden yakınıyor. Şunu da belirteyim, faizler yüksek de, şirketler mali karla zararı bu seviyelerde tutuyor. Bir de faizler düşük olsa ya da yarın öbür gün düşmeye başlasa –ki, eninde sonunda düşecek bu seviyelerde gitmeyecek- işte o zaman görün siz şirketlerin halini.
Hem temmuz ayı emekli maaşlarının zamlanması hem en düşük emekli aylığının 12.500 liraya çıkarılması hem de mevcut emeklilere yıl ortasında yeni emekli olanların eklenmesi ile birlikte bankalar arası emekli promosyon yarışı da kızıştı.
Bu yılın mart ayında SGK, emekli promosyonları ile ilgili 19 banka ile anlaşma yaptı ve promosyon ödemeleri iki katına çıkarılarak 8 ila 12 bin lira arasında belirlendi. Temmuz ayı ile birlikte birçok banka emeklilere ödenen promosyon tutarlarını artırdı. Bugün emekli maaşına göre bankaların ödedikleri promosyon tutarı 18 bin liralara kadar çıkıyor. Kimi bankalar fatura ödeme talimatı verilmesi, kredi kartı kullanılması ve bir emekliyi daha aynı bankadan maaş almaya ikna edilmesi gibi şartlarla promosyon tutarlarını 20 bin liralara kadar çıkartıyor.
SON TARİH 31 AĞUSTOS
Peki, hangi banka, ne kadar promosyon ödüyor ve şartlar neler? Hemen hemen tüm bankaların ortaya koyduğu şart aynı; 3 yıl boyunca emekli maaşının bankadan alınacağının taahhüt edilmesi. Yeni promosyon tutarlarından yararlanmak için son tarih ise 31 Ağustos. SSK ve Bağ-Kur emeklileri SGK’ya başvurarak ya da e-Devlet üzerinden emeklilik başvuru işlemleri sırasında promosyon ödemesi alacakları bankayı tercih edebiliyorlar. Memur emeklileri de aynı işlemi yapıyor.
Mevcut promosyon tutarları 31 Ağustos tarihine kadar geçerli olsa da bankalar henüz promosyon tutarlarını 10.000 liradan 12.500 liraya çıkartılan en düşük emekli aylığına göre henüz ayarlamadılar. Ancak 10.000 liraya göre en düşük emekli aylığına ödenen promosyon tutarı 31 Ağustos tarihine kadar 12.500 lira için de geçerli olacaktır. İşte, bazı bankaların 31 Ağustos tarihine kadar uyguladıkları emekli promosyonları ve şartları.
HANGİ BANKA NE KADAR ÖDÜYOR?
Garanti Bankası:
Öncelikle şunu belirteyim, 12.500 liraya çıkan en düşük emekli aylığından 4.5 milyonu bulan SSK ve Bağ-Kur’dan dul ve yetim aylığı alanlar da yararlanacak; tabi hisseleri oranında. Malum; ölüm aylığından, vefat eden sigortalının eşi, çocukları ve bazı şartlara göre de anne ve babası yararlanabiliyor. Vefat eden sigortalının dul eşine yüzde 50 oranında aylık bağlanırken, sigortalının çocuğu yoksa ve eşine kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ya da aylık bağlanmamışsa yüzde 75’i oranında ölüm aylığı bağlanıyor. Çalışmayan ya da kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde de 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanlara maaşın yüzde 25 oranında aylık bağlanıyor.
3.125 LİRADAN DÜŞÜK OLMAYACAK
Bu çerçevede dul ve yetim aylığı alanlar 12.500 liraya çıkan en düşük emekli aylığından yüzde 25, yüzde 50 ve yüzde 75 oranında yararlanacaklar. En basit şöyle anlatayım. En düşük emekli aylığının artması ile birlikte; yüzde 25 hisseye göre aylık alanların maaşı ağustos ayından itibaren 3.125 liradan, yüzde 50 hisseye göre 6.250 liradan, yüzde 75 hisseye göre de 9.375 liradan düşük olmayacak.
Peki, maaş farkları hesaplara yattıktan sonra dul ve yetim aylığı alanların kafaları neden karıştı? Emekli maaşlarında olduğu gibi dul ve yetim aylığı alanlarda da kök maaş hesabı var. Bu yılın Ocak ayında en düşük emekli aylığı 10.000 liraya çıkarılmıştı ve bu kapsamda en düşük dul ve yetim aylığı alanların maaşları da artmıştı. 2023 yılının Aralık ayında yüzde 25 hisseye göre 1.500 lira maaş alanların hesabına 2024 Ocak ayından itibaren 2.500 lira yatırıldı. Neden? En düşük emekli aylığı 10.000 liraya çıkarıldığı için yüzde 25 hisseye göre de en düşük aylık 2.500 liradan daha az olmayacağı için. Oysa bu kişilerin kök maaşları 1.500 liraydı.
YANLIŞ HESAP YAPMAYIN
Temmuz ayında SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin zam oranı yüzde 24.73 oldu. Temmuz ayında da yüzde 24.73’lük zamlı maaşlar hesaplara yatırıldı. Aynı şekilde dul ve yetim aylığı alanların da maaşları yüzde 24.73 zamlandı ve bu hesaba göre zamlı maaşlar hesaplara yatırıldı. Yüzde 25 hisseye göre kök maaşı 1.500 lira olup da en düşük emekli aylığı 2 bin 500 lirayı alanların maaş hesapları 1.500 lira üzerinden yapıldı ve önce yüzde 24.75 zam uygulandı, maaş 1.886 lira çıktı, bunun üzerine yüzde 4 ek ödeme eklendi; böylece temmuz maaşı 1.961 lira oldu ve temmuz ayında da hesaplara bu tutar yatırıldı. En düşük emekli aylığı 12.500 liraya çıktığı için ve yüzde 25 hisseye göre en düşük dul ve yetim aylığı 3.125 liradan az olamayacağı için; 7 Ağustos tarihinde bu kişilere maaş farkı olarak 1.164 lira yatırıldı. Ağustos ayından itibaren de kök maaşı 1.500 olanların hesaplarına 3.125 lira yatırılacak.
Yanlış hesap yapılmasının bir nedeni de ocak-haziran döneminde bankaya yatan maaşlar içinde yüzde 4’lük ek ödemenin olması. Yani, bankaya her ay 5.200 lira yatırılıyorsa, bunun içinde yüzde 4’lük ek ödeme tutarı (200 lira) var. Maaşınız aslında 5.000 lira. Dolayısıyla yüzde 24.73’lük Temmuz zammını 5.000 lira üzerinden hesaplamanız gerekiyor.
Okuyucumun başından geçenleri özetleyeyim. Okuyucumun aracının trafik sigortası var ama kaskosu yok. Trafikte lüks bir araca çarparak, maddi zarara neden oluyor. Zarar trafik sigortasının teminat limitinin –ki, bugün için bu tutar 200 bin TL- çok üzerinde. Kasko da olmadığı için, trafik sigortasının karşıladığı tutarın üzerini karşı taraf doğal olarak okuyucumdan istiyor. Rakamı vermeyeyim ama büyük bir tutardan bahsediyorum. Okuyucum da haliyle ‘şimdi ben ne yapacağım?’ diye soruyor.
Aslında bu olay birçok sürücünün başına geliyor. Eğer okuyucumun kaskosu olsaydı, sorun olmayacaktı. Çünkü kasko sigortasının içindeki ihtiyari mali mesuliyet, kısa adı İMMM teminatı ki, buna da ben trafik sigortasının tamamlayıcı sigortası diyorum, tüm zararı karşılayacaktı ve okuyucumun başı ağrımayacaktı, kara kara düşünmeyecekti.
TRAFİK SİGORTASINA GÜVENMEYİN
Buradan yola çıkarak, trafik sigortası olup da kaskosu olmayan sürücülere tavsiyelerimi sıralayayım. Trafikte 30 milyona yakın araç olduğuna ve her 4 araçtan 1’inin kaskosu bulunduğuna göre; konu, 22 milyon 500 sürüyü yakından ilgilendiriyor. Daha açık şöyle söyleyeyim, kaskosu olmayan bu 22.5 milyon sürücü, ‘nasıl olsa trafik sigortam var’ diyerek, trafik sigortasına güvenip yollara çıkmasın. Tıpkı okuyucumun başına gelen gibi bir gün trafikte bir nedenden lüks bir araca çarparsanız başınız çok ağrır. Keza ortalık lüks araçtan geçilmiyor. Araştırdım, marka vermeyeceğim ama bu araçların sadece bir tamponunun değeri bile 140-150 bin liradan başlıyor.
TEMİNATLAR ARTIK YETMİYOR
Peki, ne yapmak lazım? Duymak istemiyorsunuz ama o klasik lafı edeceğim; trafik sigortası gibi kaskoyu da mutlaka yaptırın. Şu sıralar da kasko yaptırmanın tam zamanı, çünkü sene sonundan itibaren fiyatlar en az yüzde 25-30 artacak. Yok, kardeşim ben kasko falan yaptırmam diyorsanız; o zaman, trafik sigortasının tamamlayıcısı olan ihtiyari mali mesuliyet sigortasını mutlaka yaptırın. Ne işe yarıyor? Trafik sigortasının yetersiz kaldığı durumlarda -ki, artık trafik sigortasının hem maddi ham de manevi tazminat limitleri yetersiz kalıyor- devreye giriyor ve karşı tarafa verdiğiniz tüm zararı karşılıyor. Yani bir anlamda trafik sigortasının teminatlarını tamamlıyor.
22.5 MİLYON SÜRÜCÜYÜ İLGİLENDİRİYOR
Bu teminat sadece maddi değil vefat, sakatlık gibi bedeni halleri de kapsıyor. Onu da şöyle anlatayım. Okuyucum, lüks araca çarpıp maddi zarara neden olmuştu ya; trafikte birisine çarpıp ölümüne neden olsaydı ve mahkemeler ölen kişinin ailesine 2 milyon 500 bin liralık tazminat ödenmesine hükmetseydi; bunun 1 milyon 800 binini trafik sigortası karşılayacaktı, kalan 700 bin lira yine ölüme sebep olan sürücüden istenecekti. İhtiyari mali mesuliyet teminatı olursa, bu 700 bin lira buradan ödenecek, sürücünün başı ağrımayacak.
Bir süredir okuyuculardan emeklilik dilekçesini verme tarihi ile ilgili çokça soru alıyorum. Sadece okuyuculardan değil, eşten dosttan da benzeri sorular geliyor. Okuyucular; “Ağustos ayında mı emekli olayım, sonraki aya mı erteleyeyim, bu yıl mı emeklilik dilekçesini vereyim, gelecek yıla mı bırakayım, bu yıl emekli olursam maaşım daha mı yüksek olur, gelecek yıl emekli olursam maaşım düşük mü olur?” benzeri sorular soruyor.
MAAŞ NASIL HESAPLANIYOR
Açıkçası düne kadar yılın belli dönemlerinde, özellikle de sene başı ve ortalarında bu sorulara muhatap olurdum ama bir süredir her ay okuyuculardan bu soruları alıyorum. Senede en az iki-üç kere de bu konuda yazı yazıyorum. Baktım, en son bu yılın mart ayında “2024’te emekli olmak avantajlı” başlığı ile konuya değinmişim. Yine değineyim. Önce, emekli maaşı nasıl hesaplanır, kısaca bahsedeyim.
Emeklilik maaşı hesaplamasında ilk sigortalı olunan tarihe göre, 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç farklı tarih var. Buna göre, çalışanın ödediği prim gün sayısı, aylık ortalama kazanç, enflasyon, büyüme hızı, aylık bağlama oranı, gösterge rakamına göre maaşlar hesaplanıyor. 2000 yılı öncesi sigorta girişi olanların gösterge rakamı için, çalışanın yıllık ortalama kazancı hesaplanıyor; aylık bağlama oranının yüzde 60’ı, katsayı için de 1.2000 alınıyor. 2000-2008 arası ilk sigorta girişi olanlarda gösterge rakamı yerine güncelleme katsayısı kullanılıyor ve emekli olunacak tarihten bir önceki yılın büyüme rakamları ve enflasyonu (TÜFE) hesaba katılıyor. Çalışanın 2000-2008 yıllarında sahip olduğu kazançları güncellenerek ortalaması alınıyor. 2008 yılından sonra sigortalı olanlarda aylık kazancın ortalamasına, güncelleme katsayısına, TÜFE oranına bakılıp hesaplama yapılıyor. Güncelleme katsayısı emekli olunacak tarihten bir önceki yılın TÜFE oranı yüzde 30 olarak alınıyor ve büyüme hızına göre belirleniyor.
2024 YILININ FARKI NE
Şu bir gerçek ki, enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde emekli maaşı da yüksek olur. Bu sadece 2024 yılına da has değil; son iki yıldır emekli olanlarda durum böyle. Benzer şekilde 2022 yılında emekli olanlar da hem enflasyon hem de büyüme hızının yüksekliği nedeniyle emekli maaşı açısından avantajlıydılar. 2024 yılı özelinde konuşursak, 2023 yılına ait GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla), yani gelişme hızı, yüzde 4.5 oldu. 2024 yılında emekli olacakların maaşlarına işte bu yüksek büyüme hızı yansıyacak ve emeklilere GSYH farkı ödenecek. Buna göre emekli maaşları, 2023 yılı TÜFE’nin tamamı ve GSYH’nın yüzde 30’u olarak hesaplanacak. Bunun üzerine bir de 2024 yılı emekli zamları eklenecek.
Malum, bu yılın ocak ayında emekli maaşlarına yüzde 49.25 gibi yüksek bir zam yapıldı, ardından da temmuz ayında yüzde 24.73 zam yapıldı ki, bu da yüzde 80 artış anlamına geliyor. Temmuz ayından sonra, yılın sonuna kadar geçen sürede emeklilik dilekçesini verenler hem yüksek büyüme hızından hem enflasyondan hem de ocak ve temmuz zamlarından yararlanacak. Bu da tabi emekli maaşına olumlu yansıyacak.
Son dönemde, hatta son bir yıldır konkordato talepleri artıyor. Ocak-Temmuz döneminde binin üzerinde şirket konkordato için başvurdu ve bu şirketlerin bazılarına geçici mühlet, bazılarına da kesin mühlet verildi ve 55 şirket için de iflas kararı alındı. Yine aynı dönemde 12 binden fazla şirket tasfiye kararı aldı.
Bir de malum geri ödenmeyen çek konusu var. Bu yılın ilk yarısında 68 milyar TL’lik çek karşılıksız çıktı. Karşılıksız işlemi yapılan çek tutarının ibraz edilen çeklere oranı bir önceki yıla göre arttı. Ocak- Haziran ayında karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen çeklere oranı; tutar olarak yüzde 2.4 ve adet olarak yüzde 1.8 oldu. Bu da gösteriyor ki, karşılıksız çeklerin sayısında artış var.
KOBİ’LERİN ALACAK ENDİŞESİ
Bu verileri neden paylaştım. Gerek konkordatodaki artış gerek şirketlerin tasfiyesi gerekse de karşılıksız çek sayısındaki artış özellikle KOBİ’leri zorluyor. KOBİ’ler, zaten büyük sermayeleri olan yapılar değil. Öyle ki, mal sattığı şirketin konkordatoya gitmesi ya da çekinin karşılıksız çıkması demek, o KOBİ’nin kapısına kilit vurması demek. İşte bunu gören KOBİ’ler artık korkudan mı, başına geldiğinden mi bilinmez; bir süredir çareyi devlet destekli alacak sigortası yaptırmakta buldu. Daha açık bir anlatımla piyasadaki bu sıkışıklık alacak sigortasına talebi artırdı.
KONKORDATO SÜRECİ BEKLENMİYOR
Halen bilmeyenler için devlet destekli alacak sigortasını anlatayım. En basit haliyle, KOBİ’ler, vadeli satışlardan elde ettiği cirosu üzerinden alacak sigortası yaptırıyor; alacağını tahsil edemezse, devreye sigorta giriyor ve alacağını KOBİ’ye sigorta ödüyor. Örneğin, KOBİ’siniz, bir şirkete 100 milyon TL’lik mal satacaksınız. Alacak sigortası yaptırdınız; diyelim ki, mal sattığınız şirket konkordatoya gitti ya da iflas etti ve 100 milyon TL’yi ödeyemedi. Alacak sigortası devreye giriyor ve alacağınızı ödüyor. Bu kadar basit. Devlet destekli sistem olduğu için, primleri de devlet belirlediği için sigortanın primleri de öyle sanıldığı gibi yüksek falan da değil. Zaten devlet destekli alacak sigortası sistemini de Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın kuruluşu olan Türk Reasürans yönetiyor.
Biraz araştırma yaptım, ilgili kişilerle konuştum. Alacak sigortasının ana teminatlarından biri de konkordato, iflas, tasfiye gibi durumlarda sigortanın devreye girmesi. İkincisi, konkordatoda süreçler uzun sürüyor. Önce geçici müddet, üzerine bir de iflas kararı alınırsa konu yıllara yayılıyor. Bu gibi durumda alacağını sigortalatan işletmeye en geç dört ay içinde alacağı sigortadan ödeniyor. İflas ve tasfiye kararı varsa da bir ay içinde tazminat ödeniyor. İşin iyi tarafı, KOBİ’yseniz, alacağınızı sigortalatacaksanız, mal sattığınız şirketler ve satış tutarları ile ilgili bilgileri sigorta sistemine veriyorsunuz. O firmalar analiz ediliyor. Sorun yoksa sistem size sigorta teminatını veriyor. Eğer yapılan analiz sonucu o şirketlerin içinde bir veya birkaçının mali durumu uygun değilse, sistem size, ‘bu şirket için teminat vermeyiz’ ya da ‘veririz ama şu kadarlık alacağı sigortalarız’ diyor. Böylece satılan malın parasının ödenmeme riski en aza indiriliyor.
UZMANLAR UYARIYOR
Bankaya en düşük emekli aylığı 10.000 lira olarak yatırılıyordu. En düşük emekli aylığının 12.500 liraya çıktığını takip ediyorum. Temmuz ayında 12.500 lira yatması gerekirken 10.443 lira olarak yattı. Hesabıma göre 10.862 lira yatması gerekiyordu. Bu durumda en düşük emekli aylığı 12.500 lira bana yatırılmayacak mı? Neden en düşük emekli aylığından yararlanamıyorum? Ulviye K.
CEVAP: En düşük emekli maaşının 12.500 liraya çıkarılması sonrası yukarıdaki okuyucu sorusunun benzerlerini çokça alıyorum. Okuyucular ocak-haziran dönemi aldıkları maaşları yazıp, en düşük emekli aylığından yararlanıp yararlanmayacaklarını soruyorlar. Kimileri de, okuyucumun sorduğu gibi 12.500 lira maaşının neden yatmadığını merak ediyor. Tek tek cevap vermek yerine en düşük emekli aylığı ile ilgili bilinmesi gerekenlere değineyim. Benzer şekilde dul ve yetimler de yeni maaşlarını soruyor. Artan en düşük emekli aylığından dul ve yetimlerin nasıl yararlanacağına sonraki yazılarımda değineceğim.
Öncelikle en düşük emekli aylığı henüz 12.500 lira olmadı. Şöyle ki; olması için verilen yasa teklifi Meclis’te kabul edildi. Cumhurbaşkanı imzaladıktan sonra Resmi Gazete’de yayımlanacak, sonrasında en düşük emekli aylığı 12.500 lira olacak. Yayımlandıktan sonra da aradaki farklar emeklilerin hesabına yatırılacak. Okuyucumuzun sorusu üzerinden gidersek, 2.057 lira olan aradaki fark yatırılacak, sonrasında da ağustos ayındaki maaş ödeme döneminde emekli maaşı 12.500 lira yatırılmaya devam edecek.
YANLIŞ HESAP YAPMAYIN
Gelelim merak edilen maaş hesabına. Aslında ocak-haziran döneminde en düşük emekli aylığı olan 10.000 lirayı alıyorsanız, temmuz ayından itibaren maaşınız 12.500 lira olacak. Maaş hesabı şöyle yapılacak: Kök maaşınız neyse onun üzerine temmuz emekli zammı olan yüzde 24.73’ü uygulayacaksınız, ortaya çıkan tutar üzerine yüzde 4 ek ödemeyi ekleyeceksiniz; bu durumda maaşınız 12.500 liranın altındaysa, temmuz ayından itibaren 12.500 lira alacaksınız. Örneğin, haziran ayında bankaya yatan emekli maaşınız 8.500 liraysa, bu sizin kök maaşınız değil, bunun içinde yüzde 4’lük ek ödeme de var. Aslında kök maaşınız 8.173 lira, ek ödeme ile hesabınıza 8.500 lira yatırılıyor. 8.173 lira üzerinden yüzde 24.73 temmuz zammını ekleyeceksiniz maaşınız 10.194 lira olacak, bunun da üzerine yüzde 4’lük ek ödeme koyacaksınız, bankaya yatırılacak tutar 10.601 lira olacak. En düşük emekli aylığı 12.500 lira olduğundan, bundan sonra hesabınıza 12.500 lira yatırılacak.
Kimi okuyucular, “Maaşım 10.000 lira, bana da 12.500 lira yatacak mı?” diye soruyor. Evet, yatacak. Şöyle ki, aslında maaşınız 9.615 lira, ek ödeme ile 10.000 lira oluyor. 9.615 liranın üzerine yüzde 24.73 zammı ve onun da üzerine yüzde 4’lük ek ödemeyi eklediğinizde maaşınız 12.472 lira oluyor. 12.500 liranın altında olduğu için, 12.500 lira alacaksınız.
Bir okuyucum da, “Maaşım 10.250 lira, ben de artık 12.500 lira alacağım, değil mi?” diye soruyor. Hayır, alamayacaksınız. Aslında maaşınız 9.855 lira. Bunun üzerine yüzde 24.73 temmuz zammı ve yüzde 4’lük ek ödemeyi eklediğinizde maaşınız 12.783 lira oluyor. En düşük emekli aylığı 12.500 lira olacağı ve maaşınız da bu rakamın üzerinde olacağı için, 12.783 lira almaya devam edeceksiniz.