×
Memur emeklileri Ocak 2024’te maaşlarını yüzde 49.25 zamlı alacak. Yeni zamla birlikte en düşük emekli aylığı ek ödeme dahil 14.729 liraya çıkacak. Bu zam ile memur emeklileri son 5 yıldaki en yüksek zam oranını almış olacaklar. Emekli memurlar benzer zammı en son 2022’nin temmuz ayında yüzde 41.69 ile almışlardı.
2.5 milyon memur emeklisinin 2024-2025 yıllarını kapsayan mali ve sosyal haklarının belirlendiği 7. Toplu Sözleşme’ye göre 2024’ün ocak-haziran döneminde memur ve emeklileri toplu sözleşmeden kaynaklı yüzde 15 zam alacaklar, geçmiş altı aya ait enflasyonun yüzde 6’yı aşması halinde de geçen tutar enflasyon farkı olarak ödenecek. Buna göre de memur emeklileri ocak ayında maaşlarını yüzde 49.25 zamlı alacaklar.
2023 yılının ocak ayında ise memur emeklileri maaşlarını yüzde 30 zamlı almışlar, üzerine ek gösterge artışından da yararlanmışlardı. Ek göstergeye göre 234 lira ila 2.000 lira arasında emekli maaşlarında artış olmuştu. 2023’ün temmuz ayında ise memur emeklileri maaşlarını yüzde 25 zamlı almışlardı. Böylece 2023 yılının tamamında memur emeklilerinin toplam zam oranı yüzde 55 olmuştu.
2024’ün ocak ayındaki yüzde 49.25’lik artış ile birlikte emeklilere her ay ödenen ek ödeme tutarı da artacak. Buna göre ocak ayında maaşa göre emekliler 566 lira ila 3.600 lira arasında değişen tutarlarda ek ödeme alacaklar.
MEMUR EMEKLİLERİNİN 2024 OCAK ZAMLI MAAŞLARI (TL)
ENFLASYONUN açıklanması ile birlikte görevdeki memurlar ile emeklileri ve SSK, Bağ-Kur emeklilerinin 2024 ocak zamları da netleşti. TÜİK, maaş zamlarına konu 2023 yılı temmuz-aralık, 6 aylık enflasyonu yüzde 37.57 olarak açıkladı ve emekliler ile görevdeki memurların alacakları zamlar belli oldu.
4 milyon memur ve 2.5 milyon memur emeklisinin 2024-2025 yıllarını kapsayan mali ve sosyal haklarının belirlendiği 7. Dönem Kamu Toplu Sözleşmesi 2023’ün ağustos ayında yapıldı. Buna göre 2024’ün ocak-haziran döneminde memur ve emeklileri toplu sözleşmeden kaynaklı yüzde 15 zam alacaklar. 2023’ün temmuz-aralık dönemine ilişkin TÜİK’in açıkladığı enflasyonun yüzde 6’yı geçmesi halinde de geçen tutar enflasyon farkı olarak ödenecek.
EN DÜŞÜK MAAŞ 32.480 TL
TÜİK, temmuz-aralık enflasyonunu 37.57 olarak açıkladı. Toplu sözleşmeden kaynaklı yüzde 15’lik zam oranına enflasyon farkı da eklendiğinde, memur ve emeklilerinin maaş zamları yüzde 49.25 oldu. Bu çerçevede bugün 9 bin 489 lira olan en düşük memur emeklisinin maaşı, 14.162 liraya çıkacak ve ek ödeme ile yeni senenin başında en düşük emekli aylığı 14.730 lira olacak.
Görevdeki memurlar da memur emeklileri gibi ocak ayında maaşlarını yüzde 19.25 zamlı alacak. Böylece en düşük memur maaşı 32.840 liraya çıkacak. Genel müdürün maaşı ise 74 bin 296 lira olacak.
2023’ün temmuz ayında ise memur emeklileri maaşlarını yüzde 17.55 zamlı alacaklardı ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan, emekli maaşlarında iyileştirmeye gidileceğini açıkladı; ardından emeklilere uygulanacak refah payı Meclis’teki torba yasaya eklendi. Buna göre emekliler temmuz ayında maaşlarını yüzde 25 zamlı aldı. Böylece memur emeklilerine 7.4 puan refah payı verilmiş oldu.
2023’ün temmuz ayında kamu çalışanlarına 8 bin 77 lira seyyanen zam yapıldı. Böylece görevdeki memurlar 2023’ün temmuz ayında toplu sözleşmeden kaynaklı zam, üzerine enflasyon farkından kaynaklı artış ile birlikte yüzde 17.5 zam aldılar. Zamlı maaşların üzerine de 8 bin 77 lira seyyanen zam eklendi. Seyyanen zam ilave ücret olarak ödendi.
2024 yılı başından itibaren asgari ücret yüzde 49 artışla brüt 20 bin 2 lira, net 17 bin 2 lira olarak belirlendi. Asgari ücretle birlikte 2024 yılı başından itibaren sosyal güvenlikte tüm parametreler de değişti. Doğum ve askerlik borçlanmasından işsizlik maaşına, genel sağlık sigortası priminden isteğe bağlı sigortalılık ödemelerine, Bağ-Kur primlerinden 65 yaş aylığına kadar tüm ödemeler arttı. 1 Ocak itibarıyla yeni tutarlar uygulamaya girdi. İşte, yeni senede uygulanacak tutarlar...
-Kazanç alt ve üst sınırı: Yeni asgari ücretle günlük kazanç alt sınırı 666.75, aylık kazanç alt sınırı 20.002, günlük kazanç üst sınırı 5.000, aylık kazanç üst sınırı 150 bin lira oldu.
-İşsizlik maaşı: Çalışanın adına son dört ay içinde SGK’ya bildirilen prime esas kazanç dikkate alınarak işsizlik maaşı hesaplanıyor. Sigortalının ortalama brüt kazancının yüzde 40’ı kadar maaş ödeniyor. En fazla işsizlik ödeneği ise aylık brüt asgari ücretin yüzde 80’ini geçemiyor. 2024’te uygulanacak en düşük işsizlik maaşı 8.000 lira, en yüksek işsizlik maaşı ise 16.000 lira olacak.
-Genel sağlık sigortası primi: Aynı hanede yaşayan ailede kişi başına düşen gelir, asgari ücretin üçte birinin altında olanlar gelir testine girecek ve düşük olduğu tescil edilirse GSS primlerini devlet karşılayacak. 2024’te geliri 6.667,3 liranın altında olanların primlerini devlet ödeyecek. Geliri asgari ücretin üçte birinin üzerinde olanlar asgari ücretin yüzde 3’ü üzerinden GSS primi ödüyor. 2024’te genel sağlık sigortası için aylık 600 lira, yıllık da 7.200 lira prim ödenecek. Yabancı uyruklular ise 4 bin 800 lira olacak.
-İsteğe bağlı sigorta primi: İsteğe bağlı sigortalılıkta ödenecek prim kişiye bağlı. Ancak belirli bir sınırlama var. En az brüt asgari ücretin yüzde 32’si, en çok da yine brüt asgari ücretin 7.5 katının yüzde 32’si kadar. Yeni asgari ücretle birlikte isteğe bağlı sigorta yaptıracaklar aylık en az 6.400 lira prim ödeyecekler. Primlerini yüksekten ödemek isteyenler ise 48.004 lira yatıracaklar.
-Bağ-Kur Primleri: Bağ-Kur sigortaları yeni yıldan itibaren aylık en düşük 6.900 TL ödeyecek. Primlerini düzenli ödeyenler, yüzde 5 indirimden yararlandıklarından ödeyecekleri en düşük prim 5.900 TL olacak.
-Yaşlılık aylığı:
Gerekli adımlar atıldı, yasal düzenlemeler yapıldı, hazırlıklar tamamlandı. Bu açıdan bakıldığında 2024’te de kentsel dönüşüm gündem olmaya devam edecek ve dönüşüm çalışmaları hızlanacak. Birkaç veriyi paylaşayım, sonrasında asıl bahsetmek istediğim konuya geleyim.
İstanbul’da kentsel dönüşüm kapsamında 1.5 milyon, Türkiye genelinde ise 5 milyon konutun değiştirilmesi gerekiyor. İstanbul’da, ilk etapta 350 bin konut dönüşecek ancak 600 bin konutun daha acil yenilenmesi gerekiyor. Bu dönüşümün bir kısmı kamu eliyle yapılacak ancak büyük bir kısmı da vatandaş, müteahhitlerle anlaşarak yapılacak. İşte, bu noktada bazı sorunlar var. Konutunu dönüştürecek olan vatandaşta, ‘müteahhit bitirip teslim eder mi, edemez mi, edemezse benim halim ne olur?’ gibi; haklı endişeler var. Çünkü bu konuda geçmişte yaşanmış kötü tecrübeler var. Bu endişeler yüzünden de vatandaş dönüşüme tereddütle yaklaşıyor. Öyle ki, binanın depreme dayanıksız olduğunu ve acil yenilenmesi gerektiğini biliyorlar ama bu endişe yüzünden tereddüt ediyor.
Bu endişeyi ortadan kaldırmak için de müteahhit ile vatandaş arasına güvence sağlayacak bir sistemin konması gerekiyor ki; o da, sigorta. Kentsel dönüşüm uzmanları da aynı görüşte; sigorta olmadan kentsel dönüşümün olamayacağını söylüyorlar. Bunun için sigorta sektörünün geliştirdiği ürün de var; bina tamamlama sigortası. Nitekim aybaşında Şişli Belediyesi ile Quick Sigorta işbirliğine giderek, ilk sigortalı kentsel dönüşüm projesi, Şişli’de başladı.
BİNA TAMAMLAMA SİGORTASI
Kentsel dönüşümde sigorta nasıl bir görev üstleniyor, kısaca özetleyeyim. Vatandaş dönüşüm için müteahhit ile anlaşmaya oturduğunda müteahhitten bina tamamlama sigortası yaptırmasını istiyor. Vatandaşın istemesine gerek kalmadan müteahhit de sigortayı yaptırıp, anlaşmaya ekleyebilir. Dönüşüm başlamadan, sigorta şirketi, sigortalayacağı inşaat şirketinin mali yapısını, tecrübelerini inceliyor. Riskli görür, projeyi bitiremeyeceğine karar verirse; sigortalamıyor ya da ek teminatlar istiyor. Riskli görmezse, bina tamamlama sigortasını yapıyor. İnşaat süresi içinde şirket, sigortacıya karşı yükümlülüklerini yerine getirmez, mali yapısını bozacak girişimler içinde bulunur ya da işi ucuza getirmek için farklı yolları tercih ederse; sigorta şirketi sözleşmeyi sona erdiriyor ve bunu da yetkili kurumlara bildiriyor.
BELEDİYELER İÇİN İYİ MODEL
İnşaat süresi içinde müteahhit iflas eder, konutları sahiplerine teslim edemezse; devreye sigorta şirketi giriyor, konut için o tarihe kadar ödenen tüm bedeli tüketiciye ödüyor ya da sigorta şirketi, inşaatın tamamlanmasını sağlayıp, tüketiciye konutunu teslim ediyor. Sistem bu kadar basit. Şunu da belirteyim, bina tamamlama sigortası, 2024 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na da girdi. Bu da şu anlama geliyor, bu yıl kentsel dönüşümün büyük bir kısmı sigorta kapsamında yapılacak. Özellikle de belediyelerin yürüteceği mahalle bazlı kentsel dönüşüm için bina tamamlama sigortası iyi bir model.
DÜZENLEME BEKLENİYOR
Yeni bir af daha diyorum, çünkü Meclis’teki Torba Kanun ile önceki yapılandırma kanunlarından yararlanamayan, yapılandırmalardan yararlanıp da zorunlu genel sağlık sigortası prim borçlarını ödeyemeyenlerden 1 Ocak 2014 öncesi prim borcu olanlara af geliyor. Af kapsamında da ödenmemiş genel sağlık sigortası primleri ile gecikme cezası ve gecikme zammının tamamından vazgeçilecek. 23 Aralık tarihindeki Cumhurbaşkanlığı kararı ile sağlık sigortası prim borcu olanlara yeni bir imkân daha tanındı. Peki, kimler bu haktan yararlanacak?
GELİR TESTİNE GİRMEYENLER
Çalışan ve emekliler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler sosyal güvenlik kapsamında olduklarında genel sağlık sigortası kapsamında devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanıyor. Bu kişilerde sağlık hizmeti alma konusunda sorun yok. Ancak herhangi bir sosyal güvenlik kapsamında olmayan, 18 yaşından sonra okumayan, 20 yaşında liseyi bitirip de üniversiteye devam etmeyenler, üniversite mezunu olup da çalışmayanlar da genel sağlık sigortası kapsamına giriyorlar, ancak primlerini kendileri ödemeleri gerekiyor.
Bu kişilerin önünde iki alternatif var. Ya gelir testine girecekler ve bu testin sonucunda gelirleri asgari ücretin üçte birinden düşük çıkarsa, sağlık primlerini devlet karşılayacak, böylece devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanacaklar ya da SGK’ya her ay sağlık primi ödeyip, sağlık hizmeti alacaklar. Genel sağlık sigortası primleri de asgari ücrete göre belirleniyor ve 2023 yılı için ödenecek prim tutarı aylık 402 lira. 2024 başında asgari ücretteki artışa paralel genel sağlık sigortası primleri de artacak.
BAĞ-KUR’LULARI DA İLGİLENDİRİYOR
Gelir testine girmeyen ve primlerini de ödemeyenler SGK tarafından prim borçlusu sayılıyor. Bugün için 2 milyona yakın kişinin genel sağlık sigortası borcu olduğu tahmin ediliyor. Prim borçluları devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanamıyor. Yararlanamayan kesim arasında Bağ-Kur’lular da var. Bu kapsamda Bağ-Kur’a kayıtlı olmasına karşın prim borcu olanlar sağlık hizmeti alamıyorlar. Öyle ki, 60 günden fazla prim borcu olanlar da aynı şekilde devletin sağlık hizmetlerinden yararlanamıyor.
İşte, Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararı ile bu kişilere af geldi. Buna göre, Bağ-Kur sigortalıları ile genel sağlık sigortası prim borcu olanlar ile bu kişilerin bakmakla yükümlü olduğu kişiler; 60 günden fazla prim borçları olsa bile 2024 yılının Aralık sonuna kadar sağlık yardımlarından yararlanabilecek. Şunu da belirteyim, bu kişilerin borcu duruyor, sadece devletin sunduğu sağlık hizmetlerinden yararlanabilecekler.
Kimileri, ikramiyenin ne zaman yatacağını soruyor, kimileri ikramiye alıp alamayacağını merak ediyor, kimileri de gecikmenin nedenini soruyor. Hepsine cevap vereyim. Malum, 5 bin liralık ikramiye başta, sadece çalışmayan emeklilere bir kereliğine ödenecekti, çalışan emekliler bu imkandan yararlanamayacaktı. Öyle de oldu; çalışmayan emekliler ile dul ve yetimleri 5 bin liralık ikramiyelerini kasım ayı içerisinde aldılar.
Sonrasında da Cumhurbaşkanı Erdoğan, emeklilerin bir kısmının dışarıda bırakılmasının hakkaniyetli olmadığını ve tüm emeklilerin ikramiyeden yararlanacağını açıkladı. Böylece başta çalışan emekliler olmak üzere 4 milyon 689 bin emekliye de 5 bin liralık ikramiye ödenmesinin yolu açıldı.
ÖDEMELER NEDEN GECİKTİ?
Peki, ikramiyenin ödenmesi neden gecikti ve ne zaman ödenecek? Çalışan emeklilere de ikramiye ödenmesine yönelik kanuni düzenleme Meclis’te görüşmeleri süren 86 maddelik torba kanun tasarısı içine eklendi ve Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan kanun teklifi geçti. Ancak, bu teklif, Meclis’teki bütçe görüşmeleri dönemine denk geldiği ve öncelik de bütçe görüşmelerinde olduğu için yasalaşması gecikti.
Bütçe görüşmeleri bitti, sıra emekli ikramiyesini de içeren kanun teklifine geldi. Bu hafta sonuna kadar kanun teklifi Meclis’ten geçerek, yasalaşıp, Resmi Gazete’de yayımlanacak. Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra da iki gün içinde 5 bin liralık ikramiye emeklilerin hesabına yatırılacak.
Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, yaptığı açıklamada yasa teklifinin Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından 2 gün içerisinde ikramiyenin yatırılması konusunda çalışmaları tamamladıklarını açıkladı. Özetle, 29 Aralık tarihinde ikramiyeler emeklilerin hesaplarına yatırılmış olacak.
ÇİFTÇİ VE BAĞ-KUR’LU DA ALACAK
Kimler, ikramiyeden yararlanacak? SSK, Bağ-Kur, emekli sandığı da dahil SGK’dan emekli aylığı almasına karşılık çalışmaya devam eden, devam ettiği için çalıştığı kurumdan maaş alan ve kasım ayında ikramiye alamayan tüm emeklilere 5 bin liralık ikramiye, emekli maaşı aldıkları bankaya otomatik olarak yatırılacak. 5 bin liralık ikramiye bir defaya mahsus ödenecek.
Bu da nereden çıktı diyeceksiniz, hatta ‘olur mu öyle şey, depremde konut yıkılmışsa, hasar da alınmışsa depremzede neden aldığı hasarı geri iade etsin?’ diyeceksiniz. Anlatayım.
Aslından her şey AFAD’ın, geçtiğimiz ay sonunda yayımladığı bir genelge ile başladı. Genelgeye kadar, deprem belgesindeki tüm orta hasarlı binalar ağır hasarlı sayılıp, yıkılacaktı. Ancak genelge ile bu durum değişti ve orta hasarlı binaların güçlendirilmesinin yolu açıldı. Buna göre, orta hasarlı binasını güçlendirmek isteyenler başvuruda bulunacak. Başvuruda bulunanlar, deprem bölgesinde yeni yapılan konutlarda hak sahibi olamayacak, güçlendirme yapılacak binada da yıkım işlemi duracak ve ruhsat verilecek. Üstelik binalarının teknik ve ekonomik açıdan güçlendirmeye uygun olduğuna dair rapor ve güçlendirme projelerini sunarak onarım için yapı ruhsatı alanlar; AFAD’ın sunduğu onarım ve güçlendirme kredi imkanlarından da faydalanacak.
BİRDEN FAZLA KONUTU OLANLAR
Peki, niye böyle bir yola başvurulmuş? Onu da anlatayım. Malum, devlet, depremde konutu yıkılanlara, bir konut imkanı tanıyor. Diyelim ki, Kahramanmaraş’ta, iki-üç eviniz var ve hepsi depremde hasar gördü, devletin yaptığı yeni konutlardan bir tanesinde hakkınız oluyor. Bu noktada bir ara vereyim. İşte sigortanın önemi de burada ortaya çıkıyor. Kaç tane eviniz olursa olsun, devlet size bir ev veriyor ama sigorta, yıkılan tüm konutlarınız için ayrı ayrı ödeme yapıyor. Devam edeyim. Hal böyle olunca deprem bölgesinde birden fazla konutu olanlar, uğradıkları ekonomik kaybı telafi etmek için orta hasarlı konutlarını güçlendirme talebinden bulundular. Karşılık da buldu ve AFAD yayımladığı genelge ile bu imkanı tanıdı.
TAZMİNAT İADELERİ BAŞLADI
Bu aşamadan sonra da DASK devreye giriyor. DASK, yıkılan, yıkılacak olan, orta hasarlı, ağır hasarlı tüm konutların hasarlarını ödedi. Hasar ödendikten sonra da artık o konutlar konut listesinden düşüyor. Düşünce de tapuda işlem yapılamıyor, elektrik, su bağlanamıyor. Yani, o konut artık yasal olarak yok.
Ağır hasarlı olup da orta hasarlı konuta dönüşen, güçlendirme izni alan konut sahiplerinin de DASK’tan aldıkları hasarı iade etmeleri gerekiyor ki, DASK, bu konutları yeniden listesine alarak, orta hasarlı konut statüsüne sokabilsin. Şimdilerde bu durumda olan konut sahipleri aldıkları tazminatları DASK’a iade etmeye çalışıyor.
Peki, ne kadarlık bir iadeden bahsediyoruz? Bu konutlar ağır hasarlı olduklarından DASK tazminatın tamamını ödedi. Şimdi ise orta hasarlıya çevrilip, güçlendirilecekleri için tazminatın yarısının DASK’a iade edilmesi gerekiyor. Örneğin, DASK, ağır hasarlı konut için 600 bin lira tazminat ödediyse, bunun 300 bin lirası iade edilecek.
Kimileri, sigortadan ödenecek tazminat tutarını soruyor, kimileri de ‘adam yurtdışına kaçmış bu durumda ne olacak?’ diye merak ediyor. Kazanın sigorta boyutunu öğrendiğim kadarıyla anlatayım.
Önce bazı bilgileri paylaşayım. Kazada hayatını kaybeden motokurye Yunus Emre Göçer, 38 yaşında, evli ve iki çocuk babası. Çocukların yaşları da küçük. Göçer’in, ölümüne neden olan Somali Cumhurbaşkanı’nın oğlunun kullandığı araç ise Somali büyükelçiliğine kayıtlı ve makam aracı. Bu bilgileri neden verdim? Çünkü başta sigortadan ödenecek tazminat da dahil olayın sigorta boyutunu bu bilgiler belirleyecek.
TRAFİK SİGORTASI DEVREYE GİRECEK
Hem kazaya neden olan aracın hem de Yunus Emre Göçer’in kullandığı motosikletin sigortaları var ve bu sigortaların yapıldığı şirketler belli. Malum, kazaya neden olan kişinin kazadan hemen sonra yurtdışına çıkmış olması nedeniyle konu hukuka yansımış durumda. Kaza sırasında kaza raporunun tutulmamış olması, sürücünün kaza yerini terk etmiş olması, yine sürücünün kaza sırasında alkollü olup olmaması gibi durumlar sigorta açısından önemli. Kaza sonrasındaki raporlarda da araç sürücüsünün asli kusurlu olduğu yer alıyor. Yani, kazada tüm kusur sürücüye ait.
Peki, bundan sonra sigorta açısından süreç nasıl işleyecek? Somali Cumhurbaşkanı’nın oğlunun kullandığı aracın trafik sigortası devreye girecek ve kazada hayatını kaybeden Yunus Emre Göçer’in ailesine vefat tazminatı (destekten yoksun kalma tazminatı) ödenecek. Trafik sigortasında; bu tazminat tutarı da kazada ölen kişinin yaşına, emekli oluncaya kadarki çalışma süresine, aylık gelirine, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yaşına ve sayısına göre hesaplanıyor. Bugün için trafik sigortasından ödenecek en yüksek vefat tazminatı tutarı 1 milyon 200 bin TL. 2024 yılı başında ise tazminat tutarı 1 milyon 800 bin TL’ye (ocak ayında yeni teminatlar devreye giriyor) çıkacak.
ÖDENECEK TAZMİNAT LİMİTİ AŞIYOR
Sigortacılarla konuştum ve yaklaşık bir tazminat hesaplamalarını istedim. Yunus Emre Göçer’in ailesine ödenecek destekten yoksun kalma tazminatı, 5.6 milyon TL gibi, trafik sigortasının limitlerinin çok üzerine bir rakam çıkıyor. İşte, bu noktada işler de değişiyor. Çünkü trafik sigortasının limitine göre ödenecek rakam belli; bu sene sonuna kadar ödenirse 1.2 milyon TL, 2024 başından sonra ödenirse 1.8 milyon TL. Sigorta şirketi bunun üzerine bir kuruş fazla ödeme yapamaz.
Bu durumda ne olacak? Yunus Emre Göçer’in ailesi trafik sigortasının ödediğinin üstü için aradaki 3.8 milyon TL’lik farkı, kazaya neden olan araç büyükelçiliğe kayıtlı olduğu için Somali Büyükelçiliğinden hukuk yoluyla talep edecek. Büyükelçilik de bunu öyle veya böyle bir şekilde ödemek durumunda kalacak.