Asabiyet her çocuk için farklıdır

Bilgisayarın karşısında çok uzun süre kaldığımda gözlerim kanlanır. Arkadaşlarım "gözün kızarmış" dediğinde "Yok kızarmadı, gözümü kan bürüdü" diye dalga geçerim. İnsanın gözünün öfkeden kör olması kadar tehlikeli bir durum yoktur. Uzun yıllardır (ki bu Nehir’in doğumuyla başlar) öfke kontrolü konusunda kendimi geliştirdiğime inanıyorum. Eskiden sabun köpüğüne sinirlenirdim, ama şimdi durum çok farklı. Belki biraz yaşın da etkisi var. Yaş küçükken öfke büyük, yaş büyüdükçe öfke azalıyor ya da daha kontrol edilebilir bir hál alıyor.

Mesela, öfke Nehir’de tersine işliyor. Nehir önce öfkeleniyor, olayı anlayıp dinledikten sonra sakinleşiyor. Aslında Nehir’i sakin bir çocuk diye tanımlamak istiyorum, ama zaman zaman yaptığı çıkışlar bu sakinlik tanımını yerle bir ediyor.

Uzmanlara göre çocuklarda asabiyeti, içinde bulundukları döneme göre değerlendirmek gerekiyor. Çünkü asabiyet her çocuk için farklıdır. Her çocuk asabiyeti farklı şekillerde yaşar ve yansıtır. Bazı çocuklar duygularındaki yoğunluğu içekapanıklık şeklinde yaşarken, bazı çocuklar agresif davranışlar şeklinde; sosyal ilişkilerde uyumsuzluk, arkadaş ilişkilerinde uyum sorunları, agresivite şeklinde yaşayabilir. Asabiyeti ise yaşanan duygu sorunları ve sonrasında bunun ifadesi şeklinde tanımlamak mümkün.

Dönemsel farklılıklar olur

Peki, bazı çocuklar neden daha asabidir? Bu sorunun yanıtını İstanbul Nöropsikiyatri Hastanesi doktorlarından Uzman Psikolog Aynur Sayım’dan aldım:

"Çocuklarda asabiyet, dönemlere göre farklılık gösterebilir. Bir dönem için asabiyet olarak düşündüğümüz hareketleri, bir başka dönem için bu şekilde nitelendirmeyiz. Mesela 3 yaşındaki bir çocuğun sinirliliği, yaşadığı dönem itibariyle normal olabilir. Tabii derecesi çok yoğun değilse... Bunun nedeni, 3 yaşına kadar çocukların benmerkezci olmalarıdır. Bu dönemde dünya onların etrafında dönüyordur. Dolayısıyla engellendiklerinde, oyuncakları ellerinden alındığında sinirlilik göstermeleri, gelişimleri açısından anormal bir durum değildir. Daha ileri yaşlarda ise çocuk aynı tepkiyi gösterdiğinde, bunu normal kabul etmeyip, altında yatan nedenleri araştırırız. Belki de çocuğun gösterdiği asabiyetin nedeni paylaşmayı bilmemesi veya bir başka sorunun dışavurumudur."

Uzman Psikolog Aynur Sayım, ergenlik döneminde asabiyet artışı olabileceğini ifade ediyor. Kendi ergenlik dönemime gittiğimde dışa vurmasam da içimdeki isyan ve öfkenin çocukluk ve yetişkinlik dönemine göre yüksek olduğunu itiraf etmeliyim. Aynur Sayım da ergenlik döneminde, çocuk kimliğinden yetişkin kimliğine geçiş dönemi olduğu için gençlerin duygularını daha az kontrol edebildiklerini söylüyor.

Sayım, "Bu dönemde duygular çok yoğun yaşanıyor; kızgınlıklar, sevinçler, öfkeler çok daha yoğun oluyor. Ama her şeyden önce gencin bedeninde birtakım hormon değişimleri oluyor. Beden imajını, çevrenin düşüncelerini daha fazla önemsiyor. Ergenlik, aileden kopuş ve arkadaş çevresinin devreye giriş dönemi oluyor. Onun için aileye karşı agresyon bu dönemde daha fazladır. Hele ki tutumlarda hatalar varsa, kuşak çatışması yaşanıyorsa, gence müdahale fazlaysa sorunlar daha yoğun olabiliyor. Gençlerde öfke kontrolü zayıf olduğu için bu dönemde aileler zor durumlar yaşayabiliyor" uyarısında bulunuyor.

Bedeninde yakınmalar duyar

Öfkelendiğimizde tansiyonumuz çıkabiliyor. Çocuğun vücudunda da asabiyetin etkilerini görmek mümkün. Çocuklar asabiyete bağlı baş ağrısı, mide ağrısı, karın ağrısı yaşayabiliyor, hatta zaman zaman bunu kullanabiliyorlar. Sinirliliğin bedeni etkilediğini unutmayarak duyarlı olmak gerekiyor. Gereğinden fazla yakınma varsa, bu ayrımı bilmek, gözlemek ve gerçekten sebep neyse onu ortadan kaldırmak en sağlıklısı...

Bazen çocuğunuz size mesaj vermek için de asabileşir. Anne-baba arasındaki kavgalar, tartışmalar, aile ortamının huzursuz olması, çocukla doğru iletişim dilinin kurulamaması, anlaşılamama gibi durumlarda çocuklar tepkilerini asabileşerek gösterebilirler. Aslında genelde çocuk "beni anlayın" derken dikkati kendisine çekmek ister.

Hayatın her anında olduğu gibi, öfke konusunda da çocuğa doğru model olacak kişiler bizleriz. Nehir zıvanadan çıktığında kızıyorum, çünkü bizim evde zıvanadan çıkan kimse yok. Öyleyse yanıtsız kalan bir sorum var: Bu çocuk asabi halleriyle kime çekti acaba?

Çocuklar hangi nedenlerle asabileşir

Psikiyatrik sorunlarda: Çocukluk döneminde birtakım psikiyatrik rahatsızlıklar devrede olduğu zaman (Hiperaktivite, dikkat eksikliği, davranış bozuklukları)

Dürtü kontrolü problemlerinde

Davranış bozukluklarında: Çocukta davranış bozukluğu olması durumunda yine aynı sorunlar yaşanabiliyor

Tutum farklılıklarında: Ailedeki tutum farklılıkları da çocukların asabi olmalarında faktördür

Kardeş kıskançlığı sebebiyle: Kardeş etkeni varsa işin içinde, çocuğun asabiyeti artabiliyor