Çok kutuplu dünyanın ayak sesleri

ABD tamamen kasım ayı seçimlerine odaklanmış bir seyir izlerken, uluslararası siyasette Çin’in iki arabuluculuk girişimiyle öne çıktığına tanık olduk. Soğuk Savaş sonrası dünyanın tek kutbu haline gelen ABD, kendi çıkarlarını öncelediği politikalarıyla giderek tepki toplarken Pekin’in Washington’ın boş bıraktığı alanları doldurarak karşı bir güç odağı olarak öne çıkmaya çalıştığı bir dönemden geçiyoruz.

DIŞARIDAN BAKILDIĞINDA

ABD siyaseti gerçekten kasım seçimleri öncesinde aksiyon filmlerine konu olabilecek bir kampanya süreci yaşıyor.

Seçimin favori başkan adayı Cumhuriyetçi Donald Trump (77) suikast girişiminden kılpayı kurtuluyor. 81 yaşındaki Başkan Joe Biden, zihinsel ve fiziksel sağlığı nedeniyle başkanlık yarışından çekilmeye zorlanıyor. Derken yedeklerden sahaya giren Başkan Yardımcısı Kamala Harris, bir anda Demokratların umudu olarak öne çıkıyor. Bunlar gördüğümüz bildiğimiz, bir de bilmediklerimiz var.

ÜSTÜNE NETANYAHU GELİYOR

ABD siyasetinin kendi toz duman olmuş hali yetmezmiş gibi bir de üstüne Gazze katliamcısı İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu geliyor. Cumhuriyetçi Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson’ın davetiyle geldiği ABD Kongresi’nin ortak oturumunda çılgınlar gibi alkışlanıyor.

7 Ekim’de Hamas’ın baskını sonrasında İsrail’in başlattığı karşı saldırıda 40 binden fazla Filistinlinin hayatını kaybetmiş olması salondakilerin umrunda değil. Netanyahu’nun konuşturulmasına karşı çıkan Demokrat Partililerin yaklaşık yarısı ve birkaç Cumhuriyetçi salonu önceden terk etmiş durumda. Washington sokaklarında yükselen İsrail karşıtı sloganlara kulak asan yok. Amerikalı vekiller, senatörler, soykırımla suçlanan Netanyahu’ya akıl almaz bir destek veriyor. Acayip bir tiyatro.

KAMALA BOYKOT ETTİ

NORMAL şartlarda konuşma yaparken Kamala Harris’in Başkan Yardımcısı olarak Meclis Başkanı ile birlikte Netanyahu’nun arkasında oturması gerekiyordu. Ancak seçim kampanyası nedeniyle Harris oturumda yer almadı. Her ne kadar eşi Yahudi bir avukat olsa da Kamala Harris’in Netanyahu’nun politikalarından çok hoşnut olmadığı, ABD’de İsrail karşıtı öğrenci eylemlerine de nispeten ılımlı olduğu söyleniyor.

Tabi Kamala’nın oturumu bir anlamda boykot etmesi rakip Cumhuriyetçilerin, Yahudi lobisinin ve İsrail medyasının not ettiği bir durum oldu. Ancak bu aynı zamanda kritik eyaletlerdeki Müslüman seçmenin Kamala lehine not ettiği bir durum da olacaktır.

KUTUP KAYMASI MI

2 milyon Gazzelinin aç, susuz ölüm kalım savaşı verdiği bir dönemde, ABD Kongresi’nin biraz da seçimlerin yaklaşıyor olmasının etkisiyle Netanyahu’ya saçma sapan bir coşkuyla kucak açması elbette tarihte yerini alacaktır. Aynı zamanda dünyanın süpergücü ABD’nin uluslararası rolünün daha da fazla sorgulanmasına neden olabilecek bir görüntüdür. Tek kutuplu dünyadan çok kutuplu bir dünyaya geçişi hızlandıracak gibi duran bir vakadır bu arada.

ÇİN SAHNEYE GİRİYOR

DAHA Barack Obama döneminden beri ABD Yönetimleri, esas hasım olarak Çin’i görüyor ve ağırlıklarını Pasifik bölgesine vermek istiyorlar. Ancak bir yandan da taraf oldukları krizlerde aldıkları pozisyonlarla rakip olarak gördükleri Çin’in uluslararası siyasette güçlenmesini sağlayacak alanlar açıyorlar.

Nitekim hafta içinde Pekin eksenli iki kritik girişime tanık olduk. İsrail’in Hamas’ın olmadığı bir Gazze için ısrar ettiği bir dönemde Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi, 17 yıldır anlaşmazlık yaşayan Hamas ve Batı Şeria’da konuşlu El Fetih ile diğer 12 Filistin fraksiyonu arasında uzlaşma sağlanmasına aracı oldu.

Yine Çin, savaştan bu yana ilk kez Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba’yı ağırladı, Rusya ile olası barış imkanları ele alındı. Ukrayna ile Rusya’nın barış görüşmeleri için ortaya koydukları şartlar birbirinden çok uzak olsa da belli ki Çin’i potansiyel bir arabulucu olarak değerlendiriyorlar.

2023’te İran ile Suudi Arabistan’ı barıştırarak arabuluculuğa adım atan Pekin, bu rollerde yeni, girişimleri ne kadar başarılı olur o da belirsiz. Ancak uluslararası arenada çok kutuplu dünyanın test edilmeye başlandığını söylemek mümkün.