Hz. İsa’sız Noel olur mu?

Çünkü Batı’daki kutlamalar, çoktandır Hıristiyanlık alemini aşıp tüm dünyaya yayılmış bir kültür fenomeni konumunda. Öyle ki yakın zamanlarda Amerika’daki bir kilise, bu durumu eleştirmek için verdiği reklamlarda, Noel Baba ile Hz. İsa’nın resimlerini yan yana koyup şu soruyu sormuştu: “Bu Noel, kimin doğum günüydü sahiden?”

HANGİ GECE?

Türkiye’deki Hıristiyanların çoğunluğunun mensup olduğu Ortodoks-Doğu kiliselerine göre, Noel (Milat, Doğuş) Yortusu’nun tarihi 6 Ocak’tır. Batı kiliseleri ise Noel’i 25 Aralık olarak kabul eder. Ne var ki modern Batılı tarihçilere göre, Noel’in 25 Aralık günü olarak seçilmesindeki asıl neden kış gündönümü, yani bir doğa olayıdır. Çünkü aralık ayının son günleri, yılın en uzun gecesine ve ardından gün ışığının artmaya başlamasına denk geliyordu. Böylece, 25 Aralık’tan itibaren “ışık” yeniden doğuyor, aydınlık her gün biraz daha yükseliyordu... Üstelik bu kutlamalar, Hıristiyanlıktan çok önceki kültürlerde de mevcuttu: Akdeniz’de güneş tanrısı Mithra’nın doğum günü, Kuzey Avrupa’da Yule Festivali gibi...

NOEL BABA’NIN MEMLEKETİ

Bugün, Noel’in simgesi haline gelen Noel Baba figürünün ve ağaç süslemenin kaynağı, İskandinav kültüründeki tanrı Odin’e ve Yule Festivali’ne kadar uzanır. Noel Baba’nın aslen 4. yüzyılda Antalya’nın Demre ilçesinde yaşamış Aziz Nikolas olduğu söylenir. Ama bu, kırmızı elbiseli Noel Baba imgesini açıklamaz. Çünkü Antalya dendiğinde akla ne Kuzey Kutbu’ndaki karlı geceler gelir ne de çocuklara dağıtılacak hediyeleri taşıyan ren geyikleri! Tarihçilere göre 25 Aralık, Hıristiyanlık öncesi kış gündönümü gelenekleriyle Hz. İsa’ya duyulan bağlılığın iç içe geçmiş halidir. Ayrıca güneş takviminin ilk günü olan yılbaşı kutlamaları da, pek çok ülkede Noel ile karıştırılır. 

ALIŞVERİŞ FESTİVALİ Mİ?

Hıristiyanlıktaki dini anlamının hayli ötesine geçmiş olan Noel Baba’nın “popüler” Noel’i, adeta “sihirli, rengarenk, eğlenceli” bir alışveriş festivali konumunda. Aslında bu duruma çok da şaşırmamak gerek... Ne de olsa markaların, mağazaların Hz. İsa’yı referans göstererek insanları alışverişe yönlendirmesi beklenemezdi. Çünkü Hz. İsa, Hıristiyanlıkta “dünya malına” yüz vermemenin, çilekeşliğin ve fedakârlığın ideal örneğidir. İncil’de şöyle der: “İsa ona, ‘Eğer eksiksiz olmak istiyorsan git, varını yoğunu sat, parasını yoksullara ver; böylece göklerde hazinen olur. Sonra gel, beni izle’ dedi (Matta 19/21)”. Bu nedenle bazı Hıristiyan düşünürler, ibadet ve fakirlere yardım amacı taşıması gereken Noel’in günümüzdeki durumunu eleştiriyorlar. Ama gelin görün ki, toplumsal dinamikler farklı bir yönde ilerliyor.

*

İyisi mi, biz günümüzdeki tartışmalardan çok kadim uzlaşmalara odaklanalım... Ve İslam coğrafyasında yüzyıllardır var olan bir geleneği sürdürelim: Ülkemizdekiler başta olmak üzere tüm Hıristiyanların Noel Yortusu’nu en iyi dileklerle tebrik edelim. Ne demiş Hz. İsa: “İnsanların size nasıl davranmasını istiyorsanız, siz de onlara öyle davranın.”

KURAN’DAKİ HZ. İSA

HZ. İsa, Müslümanlar için “ülü’l-azm” yani yüce bir peygamberdir. Kuran’a göre Meryem oğlu İsa, Allah’ın elçilerindendir ve “dünyada da, ahirette de itibarlı ve Allah’ın kendisine yakın kıldıklarındandır (Al-i İmran, 45)”. “Ve ona, içinde doğruya rehberlik ve nur bulunmak, önündeki Tevrat’ı tasdik etmek, sakınanlara bir hidayet ve öğüt olmak üzere İncil’i verdik (Maide, 46)” diyen Kuran’da ayrıca Hz. İsa’nın insanlara şöyle seslendiği anlatılır: “Çünkü Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. O’na ibadet edin. İşte bu, doğru yoldur (Zuhruf, 64)”. Hz. İsa, Müslümanlarca daima hürmetle anılmış, edebi eserlerde çokça yer verilen, dünya malına yüz vermemesiyle örnek gösterilen dini simgelerden biri olmuştur.