Kadına şiddeti çağrıştıran ‘sanat’a büyük tepki

Dahası var! Münevver Karabulut’un parçalara ayrılan bedeni ve kafası çöp kutusundan çıkmıştı hatırlayın! Azra Gülendam Haytaoğlu’nun katil Mustafa Murat Ayhan tarafından 13 parçaya ayrılan bedeni ve kafası ormanlık alanda aylarca aranmıştı. Bu ülkede birçok kadının boğazı hem de çocuğunun yanında kesildi. Büyük ‘fotoğraf’ zaten bu iken ‘sanat’ için dahi olsa bir fotoğraf daha çekmeye gerek var mıydı?

Oyuncu Uraz Kaygılaroğlu’nun İran asıllı fotoğraf sanatçısı sevgilisi Sayna Soleimanpour’a verdiği pozlara tepki yağıyor. O zaman bir kez de ben sorayım: Bu fotoğraflar kadın cinayetlerini romantikleştiriyor mu yoksa gerçekten farkındalık mı yaratıyor?

ŞİDDETTEN BESLENEN ZİHNİYET İÇİN BU FOTOĞRAFLAR ‘AĞIZ SULANDIRIYOR’

Sosyal psikolog Duygu Buğa, tartışılan o fotoğrafları sosyal medyada görmemiş. İlk tepkisi şu: “Fazlasıyla rahatsız edici.” Şöyle devam ediyor: “Elbette sanatçının ne anlatmak istediği kıymetli. Ancak sanatçının ne anlatmak istediği kadar o şiddete bilakis maruz kalanın da izleyicinin de o sanattan ne anladığı aynı derece önemli. Bunu görmezden gelerek sanat yapmak ne kadar etik bu da ayrı bir tartışma konusu olmalı. Psikolog olarak şunu söylemem mümkün; şiddet eğilimi yüksek bir toplumda, şiddetten beslenen izleyici için ilk bakışta bu fotoğraflar fazlasıyla ‘ağız sulandırıcı.’ Fantezi dünyalarını genişletecek ve seri katilliği romantikleştirecek bir bakışa sahip. Bu sebeple bana rahatsız edici geldi.” Peki fotoğrafların bıraktığı “‘rahatsızlık” bir farkındalık doğurur mu? Cevabı şu: “Yani pek değil. Şiddete maruz kalan bir kadın açısından baktığımızda fotoğraflar ruhsuz, duygusuz. Burada kadın yine nesneleştirilmiş ve kadın ile değil katille bağ kurulmuş, onun gözünden bakılmış. Dolayısıyla bir farkındalık yarattığından söz etmek mümkün değil.”

Duygu Buğa

SON DERECE RAHATSIZ EDİCİ TRAVMA TETİKLEYEN GÖRSELLER

Kadına yönelik şiddet ve ayrımcılık konusuna hayli hâkim bir Avukat, Selin Nakıpoğlu’nun kapısını da çaldım. Yorumu şu: “Erkek şiddeti toplumun üzerine karabasan gibi çökmüş ve kötücül bir bütünün parçası olmuşken bu fotoğrafları görünce irkildim. ‘Farkındalık’ deniyor ya. Ortadoğu’da katliamların hala devam ettiği bugünlerde, her gün yaralı veya ölü insan fotoğrafı görmek, onlarla nasıl bir ilişki kurmamıza sebep oluyor? Bu fotoğraflar Gazze’de yaşayanlar açısından acıtıcı mı yoksa gerçekten farkındalık yarattığı söylenebilir mi? Ülkemizde erkek şiddetine maruz kalan kadın sayısı savaş rakamları ile başa baş. Kasıtlı uygulanan şiddet türlerinin görsel ve işitsel anlatılarda işlenişine ‘şiddet pornografisi’ deniyor ve günümüzde şiddet içerikli fotoğrafların büyük bir kitlesi olduğu gerçeğini de kimse inkâr edemez. Ancak toplumun mütemadiyen şiddet içerikli bu görsellere maruz kalınması şiddeti sıradanlaştırmakta. Şimdi burada bu fotoğrafları çeken fotoğrafçının sanat camiası içinde ödül gayesi ya da çalışmada yer alan aktörün şiddete karşı ne kadar duyarlı olduğuna dair bir mesaj verme amacı mı var? Bilakis son derece rahatsız edici ve travma tetikleyici görseller bunlar. Yakınlarını erkek şiddeti sonucu kaybetmiş aileler bu fotoğrafları görünce acı içinde donup kalmakta.”

Selin Nakıpoğlu

FOTOĞRAFLARIMIN KADINA ŞİDDET İLE İLGİSİ YOKTUR

Sanatçı Sayna Soleimanpour tepkiler artınca sosyal medyadan şöyle bir açıklama yaptı: “Bu eserlerin aktivist veyahut eleştirel bir noktadan kadına şiddet konusu ile ilgisi kesinlikle yoktur. Ben, kadın bedenine sahibim ve fotoğraflarımda kendi bedenimi kullanmak benim üretim pratiğim içinde yer alan öznel bir dil. Şayet erkek olsaydım aynı fotoğraflardaki uzuv parçaları bir erkeğe ait olacaktı. Bu eserleri bağlamından, sergiden ve benim anlatımımdan koparan insanların ne şahsımdan ne de önceki üretimlerimden haberdar olmadıkları aşikâr.”

Sayna Soleimanpour

AMACIM ÖZEL BİR KİŞİYE DESTEK OLMAKTI

Oyuncu Uraz Kaygılaroğlu ise bir özür açıklaması yayınladı: “Amacım hayatımdaki özel birinin sanat çalışmasına destek vermekti. Amacım hiçbir şekilde kötü duygular uyandırmak değildi. Herkesten özür diliyorum.”

Uraz Kaygılaroğlu

FOTOĞRAFLARDA TOPLUMSAL BİR YARAR GÖREMİYORUM

Ressam, sanatçı arkadaşım Vahap Aydoğan'ın fotoğraflar özelindeki yorumu ise şöyle: “Fiziksel ya da psikolojik şiddetle hesaplaşacağımız enstrümanlardan birinin sanat olduğunu düşünenlerdenim. Lakin bu farkındalığı sanat adı altında özellikle kadın cinayetleri ve kadına yönelik şiddeti kanlı ve parçalanmış bedenler üzerinden anlatmak ne kadar sanatsal? Bence sanat bu değil. Sanat eserlerinde toplumsal ve sanatsal açıdan etik kavramı sorgulanması gereken bir konu. Ayrıca bu ve benzeri görüntülerin şiddeti olağanlaştırdığı ve toplumsal bir yarar gözetmediği de kanaatindeyim.”

Vahap Aydoğan

SANAT TAM OLARAK BU AMA BİR ŞARTLA

Magazin konseyi üyelerinden, gazeteci Savaş Özbey bu konuda görüşüne güvendiğim insanlardan. Bu, sence sanat mı sorusu ile aradım. Diyor ki: “Evet, bence sanat tam olarak bu. Bu fotoğrafların amacını bilmiyorum ama kadına şiddete dikkat çekmek için yapılmışsa daha da iyi. Eğer içeriğin şiddetinden rahatsız olunmuşsa o zaman dizilere, filmlere de bir bakalım. Ancak şu da bir gerçek ki bu ülkede evladının yanında boğazı kesilen kadınlar var. Kesilen kafası bulunamayan kadınlar var. Bu insanların aileleri, arkadaşları var. Böyle ‘sert’ işler yaparken benim için önemli kıstas şu: Bu insanları üzüyor muyuz?  O kötü günleri tekrar yaşatmış olmuyor muyuz? Ben işin daha çok bu tarafındayım.”

Savaş Özbey

SANAT NE İÇİNDİR

FOTOMUHABİR Murat Şaka: “Fotoğrafları gördüğümde Caravaggio resimleri ve tekniğini anımsadım. Güçlü ışık ve gölge kontrastları ile gerçekçi detaylar, dramatik kompozisyonları da eserlerinde sıkça görürüz. Peki şimdi biz bu fotoğrafları sanatsal açıdan mı değerlendireceğiz yoksa toplum hafızasındaki yeri ile mi? Her ne kadar ben üretilen işi pek beğenmesem de, eğer sanatsal açıdan değerlendirirsek evet bu bir sanat. Fotoğrafçı teknik olarak ciddi bir emek vermiş ve kendince bir şeye dikkat çekmek istemiş. Peki toplumsal travmaları bir sosyolog gibi göz önünde bulundurmak sanata dahil midir? Bilindik ve cevabı değişken bir soru sorayım o halde: Sanat ne içindir?” 

Murat Şaka